معامله قرن، الگوی هند برای کشمیر

نویسنده: صلاح الدین خدیو، کارشناس مسائل بین الملل

دیپلماسی ایرانی: لغو خودمختاری کشمیر پس از هفتاد سال را باید فراتر از تحولی در شبه قاره هند و یا نقطه عطفی در روابط دو کشور مسلح به بمب اتمی هند و پاکستان دانست.

دولت هند در توجیه اقدام خود می گوید، خودمختاری کشمیر به عاملی دست و پاگیر در توسعه این منطقه کوهستانی تبدیل شده و مانع ادغام کافی آن در اقتصاد پیش رونده آن شده که اکنون از حیث بزرگی رتبه پنجم جهان را به خود اختصاص داده است.

در واقع دولت ناسیونالیست ناندرا مودی می خواهد با تضعیف مولفه های هویتی مساله کشمیر و جایگزینی آن با فاکتورهای اقتصادی، به شیوه ای بنیادین نوع مواجهه خود را با آن تغییر دهد.

تناقض در اینجاست که  حزب بهاراتیا جاناتا که دولت را در دست دارد خود حزبی ناسیونالیست با گرایش های دست راستی محسوب می شود و در دعواهای هویتی اساسا بی طرف نیست.

تجربه بیست و پنج ساله حضور گاه و بیگاه این حزب در عرصه سیاسی و رهبری،  پیوسته محتوای دموکراتیک تجربه سیاسی این کشور را فقیرتر کرده و به همان نسبت آن را به جایی ناامن تر از گذشته برای مسلمانان و اقلیت ها تبدیل کرده است.

باستان گرایی، بنیادگرایی هندو و ناسیونالیسم قومی سه رکن گفتمان هویت طلب بدون مدارایی هستند که توسط این حزب ترویج می شوند.

در سالیان گذشته هزاران مکان جغرافیایی که دارای اسامی فارسی بودند، برای زدودن میراث دوران اسلامی هند پاکسازی شده و نابردباری هر روز ساحت جدیدی را در بر می گیرد.

جنبش های قوم گرا و هویت طلب در اقصی نقاط گیتی در حال بر آمدن هستند و این پدیده مختص شبه قاره نیست. در شرق اروپا در لهستان و مجارستان راست های افراطی بر سر کارند و کمونیست های سابق به مدافعان راستین دموکراسی تبدیل شده اند، در آمریکا و انگلیس، ترامپ و جانسون نمونه وارترین نسخه های پوپولیسم راست شمرده می شوند و چین و روسیه و ترکیه هم عملا نسخه ترکیب اقتدارگرایی و رشد اقتصادی برای جهان تجویز می کنند.

جان کلام اینکه برای هند مساله کشمیر مانند دوران حزب کنگره یک منازعه صرفا ژئوپولتیک با پاکستان نیست. منازعه ای میان هند دموکراتیک و پاکستان کودتازده و دارای حکومت نظامی.

ارزش هایی که بر هند امروز حاکم است نه ارزش های مهاتما گاندی و آرمان های جهان شمول جواهر لعل نهرو، بلکه دقیقا ارزش های قاتل گاندی است. مضاف بر آن ارزش های دموکراتیک در تمام جهان در حال عقب نشینی است.

اتحادیه اروپا با برگزیت که نتیجه بیداری هویت طلبی انگلیسی بود از غرب ضربه خورده و از شرق هم زیر تهدیدهای روسیه قرار دارد. 

هند هم یک قدرت اقتصادی بزرگ است و به سرعت هم در حال تبدیل به قدرتی نظامی است. 

ایده معامله قرن آمریکا برای هند مشوق و درس آموز است. دو دولت راست افراطی در تل آویو و واشنگتن بهم نزدیک شدند و تصمیم گرفتند در مساله فلسطین جای هویت و اقتصاد را با هم عوض کنند.

تا قبل از این تحول اسرائیل از یک تناقض وجودی دردناک رنج می برد: تضاد اشغالگری و دموکراتیک بودن. با برجسته شدن عامل یهودی در سپهر سیاسی و افول چپ ها این تضاد به سود تبدیل این کشور به یک آپارتاید قومی/مذهبی حل شد.

معامله قرن راه حل صلح متناسب با تغییرات درون جامعه اسرائیل و زوال اعتقاد آن به راه حل دو دولت است.

فلسطینی ها نباید دولت بخواهند و به جای آن پول و کمک های مالی و مشوق های دیگر دریافت می کنند. مهم نیست ایده مال چه کسی است، مهم اراده انجام دهنده آن است که بتواند.

چرا هند هم اینکار را نکند؟ اروپا که در قضیه ایران یا قضیه هنگ کنگ میان چین و آمریکا و ایران و آمریکا سرگردان است. پاکستان فقیرتر از آن است که چالشی اساسی ایجاد کند. به صورت کلی دنیا مثل قبل از جنگ جهانی اول شده تا ایجاد یک موازنه نهایی می توان موازنه ها و تعادل های قدیمی را تغییر داد. هژمونی آمریکا هم در حال افول است و تا ظهور یک نظم جدید باید کیسه ها را دوخت.

معامله قرن سر کردن رفتار جدید هند با کشمیر است.