مودی به دنبال ادغام مجدد کشمیر در هند

دیپلماسی ایرانی: نارندرا مودی، نخست وزیر هند، با گام برداشتن در جهت تحقق وعده های انتخاباتی خود هواداران و مخالفان خود را به یک اندازه دچار هیجان کرده است. مودی 5 اوت روند ابطال وضعیت خودمختاری ویژه در مناطق مورد مناقشه جامو و کشمیر را آغاز کرد و طوفانی سیاسی در دهلی نو به راه انداخت. این اقدام او همچنین می تواند به تشدید تنش ها با پاکستان مجهز به تسلیحات هسته ای منجر شود.

رئیس جمهوری هند نیز در راستای دستورات مودی با صدور حکم ریاست جمهوری به تغییر ماده 370 قانون اساسی هند دستور داد که درباره خودمختاری جامو و کشمیر در مدیریت امور داخلی به استثنای دفاع، امور خارجه و ارتباطات بود. این حکم همچنین بر بند آ ماده 35 مبنی بر محدودیت خرید زمین در ایالت کشمیر برای غیر کشمیرها تاثیر می گذارد و به طور بالقوه امکان مهاجرت غیر کشمیری ها و هندوها را به این ایالات با اکثریت جمعیتی مسلمان فراهم می آورد.

در همین حال، مجلس عالی پارلمان هند هم با تصویب لایحه ای تقسیم منطقه به دو قلمرو مجزا، یکی به عنوان جامو و کشمیر و دیگری به عنوان لاداخ، را خواستار شد. لایحه سازماندهی مجدد جامو و کشمیر برای تصویب نهایی باید در مجلس عوام مورد تایید قرار بگیرد که حزب بهاراتیا جاناتای مودی پس از انتخابات ماه مه اکثریت را در آن در دست دارد. اما در حالی که حامیان حزب حاکم اقدام در زمینه کشمیر را تاریخی دانسته اند، اپوزیسیون از جمله کنگره ملی هند، دراویدا مونترا کازاگام که یک حزب تامیل است، و حزب دموکراتیک خلق جامو و کشمیر همگی این اقدام دولت مودی را نقض کننده اصول دموکراتیک کشور دانسته اند.

این اقدام یکی از تلاش های دولت تحت رهبری حزب بهاراتیا جاناتا برای تقویت یکپارچگی سیاسی و اقتصادی هند به شمار می رود؛ به ویژه اینکه کشمیر بزرگ ترین تهدید جدایی طلبی در هند محسوب می شود. اما مسیر مودی در تحقق این مساله هموار نخواهد بود. هند با تشدید کنترل خود بر کشمیر به آتش شورش های داخلی دامن می زند که می تواند نهایتا به تشدید تنش ها با پاکستان منجر شود.

همپوشانی مسائل داخلی و بین المللی

اجزای داخلی و بین المللی مناقشات کشمیر با یکدیگر همپوشانی دارند. این مساله در داخل کشور تنش ها بین دولت مرکزی در دهلی نو و یک خودمختاری با فرهنگی متفاوت تشدید خواهد کرد. کشمیر تنها ایالت هند با اکثریت مسلمان همواره موضوع مورد بحث برای حزب بهاراتیا جاناتا بوده چرا که مانع از یکپارچگی مطلوب در کشور شده است. مقامات هند محبوبه مفتی و عمر عبدالله، وزرای ارشد کشمیر، را در تلاش ها برای ایجاد امنیت در بازداشت خانگی قرار دادند و 38 هزار نیروی شبه نظامی در منطقه مستقر و اینترنت و خطوط تلفن همراه را قطع کردند. سیاستمداران جریان اصلی کشمیر به امید کاهش نیروهای امنیتی هندی در این ایالت، درخواست گفت و گو کرده اند. 

اما مساله به تنش های داخلی ختم نمی شود. کشمیر موضوع اصلی مناقشات چندین و چند ساله هند و پاکستان است. هر یک از این کشورها بخشی از کشمیر را تحت کنترل دارد، اما مدعی مالکیت کل منطقه است. مناقشات یک جنبه مذهبی دارد و پاکستان اکثریت مسلمان کشمیر را دلیلی برای مالکیت آن می داند و هند هم به دلیل چارچوب سکولار خود، به دین به عنوان یک عامل تعیین کننده نمی نگرد. دلیل استراتژیک درگیری ها هم این است که کشمیر با چین مرز دارد و منطقه ای حائز اهمیت برای نیروهای هندی در برابر دو رقیب منطقه ای آن یعنی چین و پاکستان به شمار می رود. در همین حال، اهمیت استراتژیک کشمیر برای پاکستان به عبور آبراهه های کلیدی آن از این ایالت است.

تلاش های دولت تحت رهبری حزب بهاراتیا جاناتا برای ادغام کشمیر و یکپارچه سازی آن با هند بخشی از پروژه بزرگ تر ارتقاء و تثبیت یکپارچگی سیاسی و اقتصادی هند، کشوری با جمعیت 1.3 میلیارد نفری با تنوع زبانی، فرهنگی و جمعیتی، است. در ادامه این مسیر، احتمال وقوع اتفاقاتی همچون اعزام و استقرار نیرو، نقض جدید آتش بس بین نیروهای هندی و پاکستانی و جدایی رسمی مرز وجود دارد. شاید قدرت های برتر نیز به این مساله توجه نشان دهند. دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده، پیشتر دو مرتبه برای میانجیگری در رابطه با مساله کشمیر ابراز تمایل کرده است. شاید حتی چین هم با توجه به اتحادش با پاکستان و البته تمایلش به حفظ آرامش در منطقه، در این مساله درگیر شود. اما شاید مهمترین موضوع این باشد که شبه نظامیان کشمیر به این تصمیم چه واکنشی نشان خواهند داد؟ اگر دهلی نو یک حمله دیگر را شاهد باشد که عوامل خارجی وابسته به اسلام آباد را در آن متهم بداند، آنگاه احتمال پاسخ شدید نظامی آن وجود خواهد داشد. چنین اتفاقی به طور قطع دو کشور هسته ای رقیب را در آستانه درگیری ای قرار خواهد داد که خیلی گسترده تر از منطقه مورد مناقشه کشمیر خواهد بود.

منبع: استرتفور / مترجم: طلا تسلیمی