اروپا در زمانی سرنوشت ساز

نویسنده: کارل بیلت

دیپلماسی ایرانی: تقریبا بلافاصله پس از همه پرسی ماه ژوئن سال 2016 در بریتانیا بر سر عضویت در اتحادیه اروپا، 27 کشور دیگر این بلوک بر سر «نقشه راه براتیسلاوا» توافق کردند که برنامه ای برای آینده بدون بریتانیا محسوب می شود. یک سال بعد از آن رهبران اتحادیه اروپا مجددا در دیدار خود در تالین به این مساله پرداختند و «دستورکار رهبران» را برای «هدایت اقدامات اتحادیه اروپا تا زمان انتخابات پارلمان در ماه مه 2019» تصویب کردند. اکنون اتحادیه اروپا در حالی برای نشست در شهر سیبیو در رومانی آماده می ‌شود که قرار است این پیش ‌نویس‌ ها نهایی شوند.

اما در نهایت اتحادیه اروپا بر مبنای نتایج حاصله مورد قضاوت قرار خواهد گرفت و نه قطعنامه های تصویبی. در یک دهه گذشته، بلوک اروپایی با دو چالش جدی دست و پنجه نرم کرده و اکنون در معرض سومین چالش بزرگ در تاریخ خود قرار گرفته است. 

اولین چالش مربوط به بحران یورو بود که می توانست به انحلال ارز مشترک بیانجامد؛ اما مقامات اروپایی با برگزاری یک سری نشست ها در نهایت موفق شدند از این بحران جان سالم به در ببرند. با گذشت زمان اقتصاد کشورهای عضو بهبود یافت و ابزارهای جدیدی برای هماهنگ کردن سیاست های اقتصادی در منطقه یورو به کار گرفته شد.

درست زمانی که اتحادیه اروپا داشت اعتماد عمومی را جلب می کرد با بحران پناهجویان مواجه شد. در بحران سال 2015 برخی کشورها بیش از دیگران آسیب دیدند و این مساله عدم هماهنگی در اجرای قوانین مشترک در ارتباط با جابه‌جایی افراد را آشکار ساخت. اگرچه از آن زمان تاکنون شمار پناهجویانی که وارد اروپا می شوند به شدت کاهش یافته است، اما نگرانی از بازگشت بحران همچنان روی آرای انتخاباتی تاثیر می گذارد. به علاوه، درگیری های خاورمیانه و روند جمعیت شناختی در آفریقا نیز تهدیدی بالقوه برای ثبات اروپا محسوب می شوند.

اکنون هم خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا به سومین چالش بزرگ این بلوک تبدیل شده است. باتوجه به اینکه ترزا می نخست وزیر بریتانیا تاکنون در جلب حمایت پارلمان کشورش از پیش نویس توافق برگزیت موفقیتی نداشته، بریتانیا در میانه یک بحران سیاسی تمام عیار گرفتار شده و رهبران اتحادیه اروپا هم هیچ گزینه ای جز نظاره و منتظر ماندن برای حل بحران، ندارند. کشوری که زمانی رهبری جهان را عهده دار بود، اکنون در رهبری خودش مانده است.

با نزدیک شدن انتخابات پارلمان اروپا، زمانی برای خوشی نمانده است. پس از ترس و وحشت ناشی از همه‌ پرسی برگزیت و پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در سال 2016، پیروزی امانوئل ماکرون در انتخابات ریاست جمهوری فرانسه در 2017 با امید جدیدی در اروپا همراه شد. اما در سال 2018 چشم انداز اروپا به شدت آشفته و نابسامان شده و هیچ جایی بیشتر از فرانسه یادآور این آشفتگی نیست و نمی توان گفت در 2019 چه اتفاقاتی در انتظار اروپا خواهد بود.

مسلم است که دولت داری در سراسر اتحادیه اروپا چالش برانگیزتر شده چراکه احزاب سیاسی بزرگ و اصلی حمایت عمومی را از دست داده اند و احزاب و جنبش های نوظهور از چپ و راست توجه ها را به خود جلب کرده اند. در این منظره سیاسی چند قطبی روند تشکیل دولت های ملی طولانی و دشوار شده است؛ این الگوی جدید تاسف ‌بار حتی در سوئد هم قابل مشاهده است.

آنچه شرایط را وخیم تر می کند، کاهش سرعت رشد اقتصادی در اتحادیه اروپاست و تازه اینها پیش از آغاز تظاهرات گسترده در فرانسه و درگیری ایتالیا با اتحادیه اروپا بر سر برنامه بودجه پیشنهادی برای سال 2019 بوده است. در حالی که دولت پوپولیستی ایتالیا سعی می کند تقصیر مشکلات این کشور را بر گردن بوروکراسی اتحادیه اروپا بیاندازد، ماکرون در واکنش به نگرانی های عمومی در فرانسه، نهادهای قدرتمندتر اروپایی را خواستار شده است.

اما در هر دوی این دیدگاه ها این واقعیت نادیده گرفته شده که تغییر در شرایط اتحادیه اروپا به اصلاحات سیاسی دردناک داخلی در کشورهای عضو وابسته است. به علاوه، این مساله را هم باید مد نظر قرار داد که علی رغم زمان کناره گیری انگلا مرکل صدراعظم آلمان از نخست وزیری، استعفای او از رهبری حزب به این معناست که حمایت آلمان از اصلاحات در اروپا دیگر در میان گزینه ها نخواهد بود. نگرانی کنونی این است که نبود اطمینان سیاسی در آلمان، فرانسه، ایتالیا و بریتانیا فضایی باز برای فعالیت پوپولیست ها و دموکرات های «غیرلیبرال» همچون ویکتور اوربان نخست وزیر مجارستان ایجاد کند و به آنها فرصتی برای احیای ارواح ملی گرایی بدهد.

فضای خارج از اروپا هم این روزها مخاطره آمیز است. اگرچه در حال حاضر بیشتر نگرانی ها به احتمال بروز جنگ تجاری بین چین و آمریکا معطوف است، اما تهدید وقوع جنگی مشابه در دو سوی اقیانوس اطلس هم به همان اندازه شدید است. چالش های ژئوپلتیک و بشردوستانه برای اتحادیه اروپا را نیز نمی توان نادیده گرفت. ترامپ که به نظر می رسد روی ایران وسواس فکری پیدا کرده، جو خاورمیانه را ناآرام کرده است.

اتحادیه اروپا برای مدیریت چالش کنونی و چالش های آتی، مجبور خواهد بود در سال 2019 خود را از نو تعریف کند. اتحادیه اروپا در محیط ژئوپولیتیک خطرناک کنونی دیگر نمی تواند تنها با تکیه بر قدرت نرم مقاصد خود را پیش ببرد و بایستی برای انقلابی دیجیتال آماده شود یا بهای عدم توجه خود را در کوتاه و بلند مدت بپردازد. نقشه راه براتیسلاوا، دستورکار رهبران و نشست آتی سیبیو همگی اتفاقات خوبی هستند، اما سال 2019 سال تصمیم گیری خواهد بود. رهبران اروپایی بایستی با واقعیت های خشن دنیای در حال تغییر مواجه شوند. تنها آن زمان است که رای دهندگان مجددا به اتحادیه اعتماد خواهند کرد و مسیری جدید به سمت آینده ای صلح آمیز و سرشار از شکوفایی برای اتحادیه متصور خواهند شد.

منبع: پراجکت سیندیکت / مترجم: طلا تسلیمی