ایران به توصیه جان کری گوش ندهد

دیپلماسی ایرانی: بر اساس گزارش های رسانه ها، جان کری، وزیر اسبق امور خارجه، در دیدارهایش با محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، گفته بهتر است تهران این چند سال باقی مانده از دولت ترامپ را تحمل کند تا سپس با جانشین دموکرات او وارد مذاکره شود.

با این حال، این پیشنهاد کری به ظریف، در راستای منافع ایران نیست. این اقدام باعث بدتر شدن مشکلات اقتصادی و سیاسی ایران می شود و ممکن است واشنگتن تحریم های شدیدتری را علیه ایران اعمال کند و حتی خطر حمله نظامی احتمالی امریکا را نیز افزایش می دهد.

طرفداران استراتژیِ منتظر ماندن برای پایان دوره دولت ترامپ، معتقد هستند که سیاست های دولت های قبلی امریکا در قبال ایران بسیار متفاوت از سیاست های دولت ترامپ بوده است و امیدوار هستند که دولت دموکرات بعدی و شاید هم یک رئیس جمهور جمهوری خواه میانه رو، رویکرد متفاوتی در قبال تهران اتخاذ کند. اما سیاست های دولت های قبلی ایران از سال 1988 به بعد، به شدت نشان دهنده این موضوع است که بعید است چنین تغییری رخ دهد. یکی از دلایل اصلی این بدبینی ایران، تغییر یافتن ساز و کار بین المللی از زمان فروپاشی شوروی است.

 پایان جنگ سرد و روابط آمریکا با ایران

در طول بیشتر دهه 1980، رویکرد امریکا در قبال تهران بیشتر متاثر از شوروی و جنگ سردی بود که در آن دوره در حال وقوع بود. این یکی از دلایلی است که امریکا به خاطر آن بیش از حد به ایران فشار وارد نکرد و حتی در بحران گروگان گیری سال 1979-1981 وارد درگیری نظامی مستقیم با ایران نشد. واشنگتن می ترسید که اعمال فشارهای بیش از حد و یا حمله نظامی، بهانه ای برای روسیه به منظور ورود به ایران و یا حتی تسلط جستن بر آن شود.

در سال 1987، اوضاع و همچنین محاسبات آمریکایی ها در قبال ایران شروع به تغییر کرد. این همان سالی بود که میخائیل گورباچوف اصلاحاتش را آغاز کرد و از تفکر به اصطلاح جدید در سیاست خارجی شوروی سخن گفت. بر اساس این رویکرد جدید سیاست های خارجی شوروی قرار بود بر اساس منافع ملی و نه رقابت ایدئولوژیکی با غرب، اتخاذ شود. در واقع این تغییر در طرز تفکر شوروی آغازی بر خاتمه جنگ سرد بود.

متاثر شدن سیاست های آمریکا

این تغییر در سیاست خارجی شوروی همچنین به این معنی بود که مسکو دیگر به دنبال رقابت با آمریکا در خاورمیانه و خلیج فارس از جمله ایران نخواهد بود. بنابراین در آوریل 1988 آمریکا به کشتی ها و دکل های نفتی ایران حمله کرد. این حملات موجب شد تا امید ایران برای مغلوب کردن عراق در جنگ از دست برود و مجبور شود توافق آتش بس را بپذیرد. پس از پایان جنگ ایران و عراق علیرغم رفتارهای دوستانه ی ایران، آمریکا صدام حسین را به عنوان شریک جدیدش در خاورمیانه انتخاب کرد تا اینکه با حمله بغداد به کویت در سال 1991 از انتخاب خود به شدت پشیمان شد. در آن برهه، آمریکا به ایران روی خوش نشان داد و خواست که به ائتلاف ضد صدام بپیوندد. سیاست های داخلی ایران اجازه چنین اقدامی را نمی داد، اما ایران بی طرف ماند و همین باعث شد تا ائتلاف ضد صدام به پیروزی برسد.

بلافاصله پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در دسامبر 1991 جیمز بیکر، وزیر امور خارجه طی سفری به آسیای مرکزی اعلام کرد که دولت جورج دبلیو بوش پدر از حضور ایران در کشورهای پسا شوروی ممانعت خواهد کرد. سپس نوبت به سیاست های بازدارنده دولت کلینتون رسید و در سال 1996 تحریم های اقتصادی علیه ایران را اعمال کرد. هدف این سیاست ها نیز تغییر نظام بود، گرچه تحریم ها و سایر فشارها کارساز نبودند.

پس از حادثه یازده سپتامبر سیاست های بازدارنده جای خود را به سیاست علنی تغییر رژیم در بسیاری از کشورهای خاورمیانه از جمله ایران داد. به عنوان مثال، دولت جورج دبلیو بوش ایران را یکی از محورهای شرارت خواند. اما حتی دولت اوباما نیز سیاست اعمال فشار را ادامه داد و هیلاری کلینتون اولین کسی بود که سخن از اعمال تحریم های فلج کننده به میان آورد. ماهیت سیاست های ترامپ که همان به زانو در آوردن ایران از طریق اعمال فشار است، مانند سیاست های چهار دولت قبلی آمریکا است.

ادامه یک سیاست

سیاست امریکا در قبال ایران به طرز قابل توجهی بدون تغییر بوده است چون اختلافاتی که از زمان شکل گیری جمهوری اسلامی بین ایران و امریکا به وجود آمده است، همچنان به قوت خود باقی هستند. علی رغم همکاری های تاکتیکی در افغانستان و حتی برای مدتی در عراق و پیشنهادها برای حل اختلافات، لفاظی و گاه اوقات اقدامات ضد امریکایی ایران همچنان ادامه دارد. تا زمانی که ایران اختلافش با کشورهای خاورمیانه حل نکند، امکان عادی سازی روابط با واشنگتن در زمان هر رئیس جمهوری عملا غیر ممکن است. 
با توجه به این گذشته، منتظر نشستن برای پایان یافتن دوره ترامپ به این امید که می توان به توافقی بهتر با آمریکا رسید، تنها باعث طولانی تر شدن رنج مردم ایران خواهد شد.

دولت ترامپ موضعی خصمانه در قبال ایران اتخاذ کرده است. اما ایران احتمالا به توافق بهتری با رئیس جمهور بعدی آمریکا نخواهد رسید، حالا هر که می خواهد باشد.

منبع: لوبلاگ / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33