پیامی برای مذاکره

در یکی از آشکارترین دعوت‌ها برای مذاکره با ایران، رییس‌جمهوری امریکا در مصاحبه مطبوعاتی پس از نشست سران ناتو در بروکسل گفت: «بالاخره آنها (ایرانی‌ها) یک روز به من زنگ می‌زنند و می‌گویند بیایید با هم توافق کنیم و من با آنها توافق می‌کنم.»

روزنامه اعتماد در یادداشتی به قلم امیرعلی ابوالفتح، آورده است: دونالد ترامپ در پاسخ به این سوال که آیا تنش در روابط امریکا و ایران شدت خواهد گرفت، پاسخ داد: «بله تنش میان ما و ایرانی‌ها دارد احتمالا بیشتر می‌شود. بله قبول دارم. اما آنها در مقایسه با گذشته با احترام بیشتری با ما رفتار می‌کنند. من می‌دانم آنها مشکلات زیادی دارند و اقتصادشان دارد سقوط می‌کند. ولی این را از من بشنوید بالاخره آنها یک روز به من زنگ می‌زنند و می‌گویند بیایید با هم توافق کنیم و من با آنها توافق می‌کنم.» این چند جمله اساس ذهنیت رییس‌جمهوری امریکا در قبال ایران را بیان می‌کند. به عبارت دیگر، ذهنیت دونالد ترامپ بر چند فرض استوار شده است:

- تنش در روابط ایران و امریکا بعد از خروج این کشور از برجام شدت گرفته اما قابل کنترل است.

- ایران به اندازه پیش از برجام مزاحمتی برای امریکا ایجاد نکرده و این موضوع امکان رسیدن به توافق را هموارتر خواهد کرد.

- اقتصاد ایران در آستانه فروپاشی است و جمهوری اسلامی برای نجات در نهایت به مذاکره با امریکا تن خواهد داد.

- امریکا آماده مذاکره مستقیم و بی‌واسطه است و فقط با یک تماس تلفنی از جانب ایرانی‌ها مشکلات حل می‌شود.

- سرانجام پای گذاشتن ایران در مسیر مذاکره با امریکا، توافق خواهد بود.

- امریکا برای رسیدن به توافق با ایران عجله‌ای ندارد.

با این حال، اصولا هرگونه توافق میان کشورها به حداقل‌هایی از جمله احترام متقابل، اعتماد متقابل و تعریفی از منافع مشترک نیاز دارد. در حالی که رفتارها و اظهارات دونالد ترامپ در یک سال و نیم گذشته، حداقل‌های لازم را برای مذاکره و توافق از بین برده است.

خروج یکجانبه امریکا از توافقی که برای رسیدن به آن هفت کشور به همراه اتحادیه اروپا بیش از ۱۰ سال مذاکره کرده بودند، اعتماد به دولت کنونی امریکا را در نزد ملت و دولت ایران به شکل کامل از بین برده است.

در عین حال، درچند ماه اخیر، به ویژه بعد از خروج امریکا از برجام، تهدیدات و رفتارهای توهین آمیز این کشور درقبال ایران افزایش یافته است. سخنرانی مایک پمپئو، وزیر امور خارجه امریکا که در آن شروط دوازده‌گانه واشنگتن برای مذاکره با ایران مطرح شد، تقریبا باب هرگونه تفاهمی را با ایران بست. در این ۱۲ شرط، مواردی وجود دارد که اجرای آن فقط توسط کشور اشغال شده پس از جنگی ویرانگر امکان‌پذیر است و نه توسط ملتی با ویژگی‌های ایران. 

با توجه به این موارد، سخنان ترامپ در نشست مطبوعاتی در بروکسل بیش از اینکه تشریح استراتژی امریکا در قبال ایران باشد، بیانگر آرزوی قلبی رییس‌جمهوری امریکا است که بدون در نظرگرفتن واقعیت‌های موجود در نظام بین‌الملل و دهه‌ها خصومت امریکا علیه ایران، به پیروزی آسان و بدون هزینه در برابر ایران می‌اندیشد. تحقق این آرزوی تقریبا ناشدنی برای رییس‌جمهوری کنونی و حزب جمهوریخواه که در آستانه انتخابات میاندوره‌ای کنگره قرار دارند، شاید با نتایج مطلوب سیاسی همراه باشد، اما در عین حال، کمکی به حل معضل دیرینه روابط ایران و امریکا نخواهد کرد.