معامله بهتری در کار نخواهد بود

نویسنده: جرمی برنستین
دیپلماسی ایرانی: توافق هسته ای ایران که به طور رسمی به عنوان برجام شناخته شده است به بررسی ۱۲۰ روزه خود در کاخ سفید در ماه آینده نزدیک می شود. با توجه به این واقعیت که مشاور جدید امنیت ملی، جان بولتون، حتی بیشتر از ترامپ مخالف توافق است، هر کسی نگران آینده برجام خواهد بود. اگر برجام تمدید نشود چه اتفاقی خواهد افتاد؟
پاراگراف اول توافقنامه می گوید: «ایران تأکید می کند که هرگز به دنبال سلاح هسته ای، توسعه و دستیابی به آن نخواهد بود.» تمام سلاح های هسته ای به شکافت هسته ای نیاز دارند؛ بنابراین، اگر کسی کشوری را از دستیابی به شکافت هسته ای باز نگه دارد، مشکل گسترش سلاح های هسته ای را حل کرده است.
برای ساخت سلاح هسته ای، دو چیز لازم است: طراحی و مقدار کافی مواد «شکاف پذیر». دو دلیل وجود دارد که تصور می شود ایرانیان طراحی دارند. اول، این احتمال وجود دارد که ایرانیان آن را از یک شرکت پاکستانی تولیدکننده خریداری کرده باشند. دومین دلیل، پاکستانی ها با کمتر از شش فیزیکدان و تسهیلات کامپیوتری در حد دانش آموزان دبیرستان و با استفاده از اطلاعات متن باز توانستند تسلیحات هسته ای خود را طراحی کنند. ایران یک برنامه هسته ای بسیار پیچیده دارد و مسیر مشابهی را دنبال کرده است. به این معنی که اگر ایرانیان مواد شکافت پذیر کافی داشتند، می توانستند بمب را در زمان بسیار کوتاه تولید کنند؛ بنابراین تمرکز باید روی محدود کردن این مواد باشد؛ به این منظور، باید به برجام رجوع کرد.
 دو نوع مواد شکافت بمب هسته ای وجود دارد: اورانیوم ۲۳۵ و پلوتونیوم ۲۳۹ که دارای ایزوتوپ های «شکاف پذیر» هستند. اورانیوم استخراج می شود. پلوتونیوم به عنوان یک محصول جانبی در تمامی راکتور ها تولید می کنند. راکتور اراک، یکی از مراکزی است که ایرانیان هرگز اجازه بازرسی های مداوم آن را نپذیرفته اند. آن ها می گویند ایزوتوپ های پزشکی در این مکان جهت استفاده در درمان تولید می شود. موضع گیری توافق در مورد این رآکتور بسیار واضح است:
ایران، راکتور تحقیقاتی پیشرفته آب سنگین اراک را بر اساس طرح توافق شده و با استفاده از اورانیوم حداکثر ۳.۶۷ درصد غنی شده، در قالب یک مشارکت بین المللی که طرح نهایی را تائید خواهد کرد، دوباره خواهد ساخت. این راکتور از تحقیقات هسته ای صلح آمیز و تولید رادیو ایزوتوپ جهت اهداف پزشکی و صنعتی پشتیبانی خواهد کرد. مسلم است که ایران از این بند توافق پیروی کرده و این یکی از پیروزی های برجام است.
برنامه سانتریفیوژ ایران یک پیروزی تکنولوژی برای ایران است. ایرانیان سانتریفیوژ ها را از پاکستان خریداری کردند و با مهندسی معکوس آن را به شدت بهبود داده اند. سانتریفیوژ ها به صورت «آبشار» عمل می کنند که به طور پیچیده طراحی شده اند و محصول یک دستگاه، دستگاه بعدی را تغذیه می کند. این یک تکنولوژی مهم است که ایرانی ها در آن مهارت کافی دارند که شامل هماهنگ سازی هزاران سانتریفیوژ است.
آنچه توافقنامه در این مورد گفته بسیار پیچیده است و در یک پیوست ۲۹ صفحه ای به طور دقیق توضیح داده شده است. دو مکان مهم برای غنی سازی سانتریفیوژ ها فوردو و نطنز هستند. آنچه توافق در مورد تاسیسات فردو می گوید: ایران فوردو را به مرکز هسته ای، فیزیک و فناوری تبدیل خواهد کرد. تنها شش سانتریفیوژ در شش آبشار باقی خواهد ماند. دو آبشار ها بدون اورانیوم خواهند چرخید. چهار آبشار دیگر با تمام ساختارهای مربوطه متوقف خواهند ماند. تمامی دیگر سانتریفیوژ ها و زیرساخت های مرتبط برچیده خواهد شد و تحت نظر دائم سازمان آژانس بین المللی انرژی اتمی نگهداری خواهند شد. تأسیسات نطنز اجازه ادامه غنی سازی محدود به میزان ۳.۶۷ درصد را خواهد داشت. مقدار کل اورانیوم غنی شده ایرانیان در هر زمان باید ۳۰۰ کیلوگرم باشد و مازاد آن باید در بازار بین المللی فروخته شود.
آژانس بین المللی انرژی اتمی تائید کرده است که ایرانیان توافقنامه را اجرا کرده اند. چه اتفاقی می افتد اگر توافقی وجود نداشته باشد؟ بازرسان آژانس بین المللی ایران را ترک کرده و برنامه به طور کامل از سر گرفته خواهد شد. اکثر کار شناسان تخمین می زنند که فقط چند ماه زمان نیاز است که ایرانیان اولین بمب خود را بسازند.
نمی توان با اطمینان گفت که آیا کشورهایی که در توافق باقی خواهند ماند، قادر به محدود کردن ایرانی ها که به طور آشکار اعلام کرده اند هیچ تغییری در توافق را نمی پذیرند، خواهند بود. تفکری که ترامپ از دستیابی به «معامله بهتر» دارد، فریبکارانه است. معاملهٔ بهتری وجود ندارد. ایرانی ها تمامی آنچه برای ساخت یک بمب نیاز است دارند.

منبع : اِن وای بوکز / ترجمه تحریریه دیپلماسی ایرانی / ۳۳

انتشار اولیه: چهارشنبه 22 فروردین 1397 / انتشار مجدد: چهارشنبه 5 اردیبهشت 1397