سه گروهی که برای تصاحب دولت ترامپ تقلا می‌کنند

علیرضا میریوسفی، کارشناس مسائل بین الملل

دیپلماسی ایرانی: در روزهای اخیر کشمکش سه گروه برای کنترل سیاست خارجی رئیس جمهوری جدید و مردد آمریکا شدت یافته است. محافظه کاران سنتی، راست های ایدئولوگ و نومحافظه کاران. تکلیف بسیاری از ابهامات در سیاست خارجی آمریکا از جمله تنش های شبه جزیره کره، برجام و روابط با اروپا می تواند متاثر از نتیجه این رقابت باشد. در هفته های اخیر، با تضعیف راست های ایدئولوگ به رهبری استیو بنون و تقویت محافظه کاران سنتی، این احتمال وجود دارد که نومحافظه کاران با پرچم و چهره هایی جدید، مجددا نقشی اساسی در سیاست خارجی آمریکا بازی کنند. سیاست خارجی رئیس جمهوری جدید آمریکا هنوز یک معمای بزرگ برای تحلیلگران بین المللی است: آمیزه ای از به هم ریختگی، رقابت و ابهام آفرینی عمدی. از سوی دیگر، مرحله بازبینی سیاست ها در دولت فعلی بیش از هر رئیس جمهور دیگری به طول انجامیده است و هنوز پست های کلیدی زیادی در وزارت امورخارجه، وزرات دفاع و سایر نهادهای موثر در سیاست خارجی خالی مانده اند که باعث ادامه رقابت ها شده است.

در مورد رقابت سه گروه یاد شده، این رقابت از زمان مبارزات انتخاباتی شروع شد، ولی در چند ماه گذشته و به ویژه بعد شروع به کار دولت جدید تغییرات مهمی در تعاملات میان این سه انجام شده است. مهمترین و موثرترین این گروه ها در دوران مبارزات انتخاباتی و روزهای اول شروع به کار دولت، گروه راست های ایدئولوگ به نمایندگی استیو بنون بود. این گروه بخش بزرگی از جمعیت سفیدپوست، پروتستان و انگلوساکسون (WASP)  در آمریکا را نمایندگی می کند که در دهه های اخیر از جانب سایر اقوام و نژادهای مهاجر به آمریکا احساس خطر می کنند. ایدئولوژی این گروه نزدیک به گروه های راست افراطی بود که این روزها در ناآرامی های نژادپرستانه شارلوتزویل مشکل ساز شده اند. هرچند این گروه عمدتا گروهی اسلام ستیز و با احساسات نژادی مخرب توصیف می شوند، ولی در عین حال به نوعی از انزواگرایی تاکید داشتند که در شعارهای انتخاباتی آقای ترامپ تحت عنوان "اولویت اول آمریکا" America First  متبلور شده بود. نفوذ این گروه بر گوش ها و ذهن خالی از سیاست خارجی ترامپ به حدی بود که بنون را مرد پشت پرده یا رئیس جمهور واقعی آمریکا توصیف می کردند که ذهن رئیس جمهور را هدایت می کرد. سیاست هایی مثل اعلام ممنوعیت مسافرتی از شش کشور اسلامی یا دستور اجرایی محدودیت مهاجرت یا ساخت دیوار در مرزهای مکزیک و آمریکا تحت اثیر این گروه قدرتمند شکل گرفت. هرچند این گروه در رقابت با محافظه کاران سنتی و همین طور نومحافظه کاران برای گسترش نفوذ در کاخ سفید بود، ولی به دلایلی از جمله رقابت ایدئولوژیک و ... ضدیت بیشتری با نومحافظه کاران نشان داد و مهمترین مانع ورود افرادی چون جان بولتون یا الیوت آبرامز به تیم سیاست خارجی ترامپ در پست هایی نظیر وزیر امور خارجه یا قائم مقام وزارت امور خارجه شدند. با این حال قدرت این گروه در چند مرحله به شدت تضعیف شد. علاوه بر برخی گزارش های رسانه ای که با هدف تحریک ترامپ علیه قدرت بنون منتشر شد، ناکامی ترامپ در اجرایی کردن طرح های پیشنهادی این گروه مانند ممنوعیت مسافرت اتباع کشورهای مسلمان، دیوار مکزیک و ... در کنار درگیری بنون با اعضای خانواده ترامپ، خروج مایکل فلین از دولت و نهایتا درگیری بنون با ژنرال هربرت مک مستر و جیمز متیس و مشکلات مورد اخیر در شارلوتزویل همگی باعث شده اند قدرت این گروه رو به تضعیف بگذارد.

محافظه کاران سنتی متشکل از ژنرال های بازنشسته گروه دیگری بودند که به آرامی ولی به صورت پیوسته وارد دولت ترامپ شدند و به تدریج ضمن جلب اعتماد ترامپ، قدرت آنها روز به روز مستحکم شد. ژنرال متیس، مهمترین فرد در این گروه بود، گروهی که با استفاده از اغتشاش و سردرگمی های تیم سیاست خارجی ترامپ و درگیری های کاخ سفید روز به روز خودشان را تثبیت کرده اند. برکناری زودهنگام فلین و جایگزینی او توسط مک مستر و سپس برکناری رئیس کارکنان کاخ سفید و جایگزینی وی با ژنرال کلی موضع این گروه را تقویت کرده است. هر چند در هفته های اخیر این گروه و به ویژه بعد از برکناری چند فرد نزدیک به بنون از شورای امنیت ملی آمریکا، تبلیغات شدیدی علیه مک مستر آغاز شد، ولی در دو روز گذشته به نظر می رسد بعد از خشم ترامپ از بنون به خاطر انتشار خاطراتش، جنگ مغلوبه شده و موقعیت محافظه کاران ستنی به ضرر بنون به شکل قابل ملاحظه ای تقویت شده است.

گروه سوم بعد از شروع موج های تضعیف بنون فعالیت های خود را به شدت تشدید کرده و از حدود دو ماه قبل سعی کرده اند با استفاده از خلاء موجود، هم خلاء قدرت و هم نظریه پردازی سیاست خارجی، مجددا برای ورود به دولت تلاش کنند. این گروه به ویژه با توصیه های سیاست خارجی و تلاش برای جلب حمایت گروه های طرفدار رژیم اسرائیل سعی دارند از تضعیف جناح بنون نهایت استفاده را ببرند. بیشتر تبلیغات هفته های اخیر درباره تغییر رژیم و سخت گیری بر ایران و تحریک ترامپ برای خروج از برجام توسط همین گروه اخیر صورت می گیرد. مدل ایده آل برای نومحظه کاران، بازتولید مناسبات زمان جورج بوش با محافظه کاران سنتی است؛ زمانی که توانستد با نفوذ در ذهن و تیم محافظه کاران سنتی نظیر رامسفلد و دیک چنی، عملا دستورکار نومحافظه کارانه را به دولتی که بدنه اش نومحافظه کار نبود تحمیل کنند. از دید نومحافظه کاران، متیس و مک مستر در دولت ترامپ می توانند همان نقش رامسفلد و چنی را در دولت بوش ایفا کنند. در روزهای اخیر بار دیگر صحبت از پیوستن جان بولتون به دولت ترامپ شده است. نیکی هلی هم که با توصیه مارک روبیو به دولت ترامپ اضافه شد، تلاش هایش را برای تقویت جایگاهش در دولت ترامپ افزایش داده و از حمایت موسساتی نظیر بنیاد دفاع از دموکراسی و ایپک و نظایر آن برخوردار است. سرنوشت بسیاری از تصمیم گیری های مهم در سیاست خارجی ترامپ در روزها و ماه های اخیر به ویژه در خاورمیانه و درقبال ایران، به موفقیت یا عدم موفقیت نومحاظه کاران در بازتولید مناسبات دهه قبل بستگی دارد.