توافق با ایران با برجام تفاوت دارد

اسنفدیار باتمانقلیچ

دیپلماسی ایرانی : در دومین سالگرد توافق هسته ای، حامیان برنامه جامع اقدام مشترک، از جمله بسیاری از مقامات دولت سابق اوباما به طرز قابل تحسینی از طریق حضور در رسانه ها و بیانیه های هماهنگ مشغول دفاع از توافق هستند. پیام آنها مبنی بر این که "دیپلماسی نتیجه می دهد" در دورانی که رهبری ایالات متحده در جهان مورد تردید قرارگرفته پیام مهمی است.

هرچند ادبیات موجود واشنگتن در دفاع از برجام مساله ساز است، چرا که به دنبال حفظ توافق به شیوه ای است که آشتی جویی آشکار میان ایران و جامعه جهانی را تضعیف می کند.

ارنست مونیز، وزیر سابق انرژی در برنامه "صبح بخیر جو" تاکید کرد که توافق ایران "تهدید های بنیادینی" که برنامه هسته ای ایران داشت را از بین برده است، این صحبت ها تکرار لحن مشابهی است که وزیر امور خارجه سابق، جان کری و دیگر اعضای دولت اوباما از سال 2015 اتخاذ کرده اند. به طریق مشابه کولین کال، یکی دیگر از مقامات دولت اوباما در مقاله ای در نیو ریپابلیک نوشته است اگر "ترامپ از توافق خارج شود احتمال هسته ای شدن نظامی ایران یا وقوع جنگی برای مقابله با آن افزایش خواهد یافت." علاوه بر این، وقتی حامیان برجام می گویند که ترامپ همین حالا در حال نقض توافق ایران است، ریسک شدت گیری نزاع تقویت می شود و نقض توافق بخشی از تلاش های سفت و سخت جنگ طلبان است برای این که ایران را به دام جنگ بیندازند.

هرچند این افراد کوشش شان این است که کارایی برجام را نشان دهند، اما این مشاجرات همچنین تاییدی است بر شیطانی بودن ایران که توسط مخالفان توافق تبلیغ می شود. پیروزی دیپلماتیک برجام قالبی است کاملا مناسب برای اصلاحات بنیادینی که در خصوص تهدید ایران مطرح می شود. برای نمونه این بحث که ساقط شدن برجام باعث می شود که ایران بلافاصله به جستجوی سلاح هسته ای برود حکایت از این دارد که در صورت خروج ایالات متحده از توافق هیچ راه دیگری جز دست یابی به سلاح هسته ای پیش روی رهبری ایران قرار ندارد. این استدلال به ایالات متحده حق کامل برای پاره کردن توافق را می دهد اما فاعلیت ایران برای این که به سمت تکثیر سلاح نرود را نادیده می گیرد. همچنین اهمیت نقش دیگر طرف ها در برجام را نادیده می گیرد.

اتکا به عقلانیت چند ساله ایران برای برجسته کردن اهمیت برجام شاید مطبوع ترین شیوه سیاسی برای دفاع از برجام در واشنگتن باشد. اما این شیوه در حین حال نشان می دهد که نکات مهم بحث در خصوص برجام در دو سال گذشته پیشرفت چشمگیری نداشته است. ادبیاتی راکد که در عین حال بازتابنده سوءتفاهمی بنیادین در خصوص نگرش دیگر اعضای گروه 1+5 به برجام است.

چیزی که حامیان آمریکایی برجام و همچنین مخالفان، از درک آن ناتوان مانده این است که برجام و توافق با ایران ایران یک چیز نیستند. این تفاوت را می توان از دریچه نظریه بنیادین بازی توصیف کنیم. در حالی که برجام فقط یک "راند" است، توافق با ایران یک "بازی" در جریان است.

حامیان آمریکایی برجام وقتی فقط صرفا روی برجام تمرکز می کنند خود را به طور بنیادین در حال دفاع از توافق، به مثابه خروجی غیر محتمل یک وضعیت وابسته به "دو راهی زندانی" (مساله پایه در نظریه بازی ها)، پیدا می کنند. آنها می گویند علی رغم اینکه هم ایالات متحده و هم ایران دلایلی برای ترک "بازی" مذاکرات به منظور پیدا کردن دست بالا را داشتند، اما در عوض دو طرف تصمیم گرفتند که همکاری مشترک و پر منفعت را انتخاب کنند – چیزی که طرف ایران به درستی آن را راه حل برد – برد می خواند.

اما این برداشت از برجام، میدان کامل بازی که ایران، روسیه، اروپا و چین در آن مشغول بازی هستند را اصلا نمی بیند. برجام حق حساب کامل بازی از نوع دو راهی زندان نیست. برجام تنها بازی تک راندی بود که نشانگر آغاز زنجیره ای طولانی از مذاکراتی تکرار شونده است که به صورت کلی می شود آن را "توافق ایران" خواند. همچنان که از 14 جولای 2015 مشاهده کرده ایم ایران در مذاکرات چند جانبه سیاسی و تجاری درگیر شده است. اینکه ایران موفق به حضور در یک بازی یکپارچه با بی شمار بازیگر شده همچنین نشان از آن دارد که حامیان توافق با ایران در واشنگتن در خصوص فاعلیت ایران به عنوان بازیگری عقلانی در بازی دچار بدفهمی هستند.

منبع : لوبلاگ / ترجمه در تحریریه دیپلماسی ایرانی / 33