روزنامه نگاری زیر آتش و دروغ

روزبه آرش: از تمام جهان فقط یک هشتگ برایمان باقی مانده، آن هم که خیلی ها «هشتک» می گویندش و سرکشش را هم از ما گرفته اند. از مورد هدف قرارگرفتن جهانی روزنامه نگاران، قلع و قمع مطبوعات منتقد در تمام دنیا و پدیده عمومی اخبار جعلی و تقاضاهای زیاد و بودجه های کم برای گزارش های تحقیقی تا بیکارشدن روزنامه نگاران، باختن غائله به رسانه های اجتماعی، حقوق اندک و نرسیدن به همین حقوق و مشکلات عدیده صنفی، دنیای روزنامه نگاری به صفحات تاریکش رسیده است. رسانه ها علی الخصوص رسانه های چاپی که زمانی محل اتصال حیاتی واقعیات با جهان بودند حالا دارند برای زنده ماندن خودشان و کارکنانشان دست و پا می زنند. سال 2016 یکی از سیاه ترین سال های روزنامه نگاری بود که طی آن حداقل صد روزنامه نگار در سراسر جهان حین انجام وظیفه کشته شدند تا یونسکو با همکاری الجزیره پروژه «روزنامه نگاری اهمیت دارد» را با هشتگ #WPFD2017 در رسانه های اجتماعی محبوب کنند. 
خیلی چیزها برای بحث کردن وجود دارد. چرا روزنامه نگاران با وجود داشتن مصونیت از مجازات هنوز کشته می شوند؟ چرا رسانه های جهان برای زنده ماندن باید سلطه رهبران شرور سیاسی و اهریمنان را بپذیرند؟ چرا به خبرنگارانی که اخبار درست را پوشش می دهند اهمیتی داده نمی شود؟ چرا از روزنامه ها در نبرد با اخبار جعلی حمایتی نمی شود؟ دیروز، روز جهانی آزادی مطبوعات بود و یونسکو تشخیص داد که چنین روزی فضا را برای مطرح کردن این پرسش ها آماده می کند. فارغ از این سؤالات با ایده های گاه آرمانی روزنامه نگاران در سراسر جهان هنوز برای حقوق ابتدایی خود یعنی حق زندگی امن در مبارزه هستند. در سال 2016، بیشتر از صد روزنامه نگار در جهان کشته شدند. خاورمیانه و شمال آفریقا خطرناک ترین منطقه و افغانستان با 12 کشته خطرناک ترین کشور برای روزنامه نگاران بود. بین سال های 2006 تا 2016 حداقل 929 روزنامه نگار، خبرنگار و کارمند رسانه ای زیر آتش بمب و گلوله کشته شده اند. از این تعداد 869 نفر خبرنگاران محلی بودند و 60 نفر خبرنگار خارجی. 318 نفر در خاورمیانه، 237 نفر در آسیا و اقیانوسیه، 110 نفر در آفریقا، 203 نفر در آمریکای لاتین و 59 نفر در اروپا و شمال آمریکا به خاطر گزارش کردن اخبار جهان جان خود را از دست داده اند. یونسکو به بهانه تأمین امنیت جانی روزنامه نگاران در سراسر جهان کنفرانس «روزنامه نگاران زیر آتش: چالش زمان ما» را به راه انداخته و این مصاحبه ای بوده که الجزیره درباره دیدگاه های گای برگر، مدیر این کنفرانس انجام داده است:
چطور این پروژه راه اندازی شد؟ 
یونسکو مدت های طولانی است که با الجزیره روی مسئله آزادی، امنیت و کیفیت روزنامه نگاری همکاری می کند. وقتی درباره روز جهانی آزادی مطبوعات حرف می زدیم به این نتیجه رسیدیم که چطور می توانیم به احترامی بین المللی دست پیدا کنیم، درحالی که هنوز هیچ اصول اولیه ای وجود ندارد. ما تجربیاتی طولانی و دردآور از روزنامه نگارانی داریم که مورد حمله قرار گرفته، کتک خورده ، دزدیده شده، به زندان افتاده و حتی کشته شده اند، درحالی که تنها کاری که می کردند انجام وظیفه شان بوده است. خشونت علیه روزنامه نگاران نگرانی اصلی ماست و با به دنبال شرکای معتبر بین المللی هستیم تا آزادی و امنیت روزنامه نگاران را تأمین کنیم. 
روز جهانی آزادی مطبوعات فرارسید. در دهه های گذشته مفهوم آزادی مطبوعات چگونه تغییر کرده است؟ 
پیش از این رسانه ها همیشه برای روشن کردن داستان های پنهانی کسانی که در قدرت حضور داشتند مورد حمله قرار می گرفتند. امروز اما بدتر است. روزنامه ها حتی برای آنچه عیان است مورد حمله قرار می گیرند و آنچه می گویند گاهی اوقات با عنوان اخبار جعلی رد می شود. این تا حدی می تواند تشدید حملات علیه روزنامه نگاران را توضیح دهد زیرا هر چه بیشتر رسانه ها در معرض دروغ قرار داشته باشند، بازیگران بیشتری ایجاد می شوند که تصمیم می گیرند تهدید، ارعاب، حملات فیزیکی یا تحریم های اقتصادی را علیه رسانه ها اجرا کرده و به آنها ضربه بزنند. 
آیا فکر می کنید آینده ای برای روزنامه نگاری تحقیقی وجود دارد؟ 
تا چند سال پیش بلاگرها شاهدان عینی برای پوشش وقایعی بودند که مردم از آنها آگاهی نداشتند. حالا این کار به عهده رسانه های اجتماعی است اما این افراد تنها می توانند سرنخ ها را بکاوند و کم پیش می آید که بتوانند عمق و ریشه مشکلات را عیان کنند. برای ریشه یابی عمیق به یک ظرفیت و اعتبار نیاز است و این کار تنها از دست روزنامه نگاران تحقیقی برمی آید؛ بنابراین روزنامه نگاری تحقیقی کماکان مسئله ای یگانه، با اهمیت و حیاتی است. این نوع از روزنامه نگاری در بسیاری از کشورها و شرایط تنها راه نجات است. زمان هایی لازم است که روزنامه نگاران فریاد بزنند: مردم، این پول شماست، این رازهای پشت پرده و این درهای بسته است. مهم است که مردم بدانند روزنامه نگاری تحقیقی چه فوایدی برای آنها دارد و این روزنامه نگاران با چه خطراتی روبه رو می شوند. 
در طول دهه گذشته نزدیک به هزار روزنامه نگار کشته شده اند. چه گام هایی برای حل مشکل امنیت و مصونیت آنها برخواهید داشت؟ 
یونسکو در این زمینه خواهان توجه بیشتر دولت هاست. رسانه های بزرگ کشورهای جهان با سردبیران و گروه های تحریریه خود باید نقش رهبری این جریان بین المللی برای حمایت از روزنامه نگاران را به دست بگیرند و دولت های خود را آگاه کنند. اعلامیه ما مانند بیانیه سازمان ملل نیست اما مواضعمان بسیار نزدیک است. ما از قطعنامه تصویب شده چهار سال پیش در جهت حمایت از ایمنی روزنامه نگاران حمایت می کنیم. ما به دنبال موازی کاری نیستیم اما می خواهیم جامعه مدنی و گروه های رسانه ای را بیشتر آگاه کنیم. 
رسانه های رهبر باید با مؤسسات بین المللی مطبوعات و مؤسسه بین المللی امنیت اخبار همکاری کنند. پروژه حاضر ابتکار بسیار مهمی است و یونسکو می تواند برای دریافت کمک از سازمان ملل نقش مهمی ایفا کند. با صدور قطعنامه هایی قوی، زمینه برای اجبار دولت ها به منظور حفاظت از روزنامه نگاری و روزنامه نگاران مهیا می شود. معنای مستقیم حفاظت از روزنامه نگاری و روزنامه نگاران، حفاظت از دموکراسی است.