آیا تعداد دیدار پوتین و روحانی نشان دهنده استراتژیک بودن روابط است؟

دیدبان روسیه: طی یک سال گذشته بارها و بارها از سوی یقه سفیدان دولت یازدهم شنیده ایم که روسای جمهور ایران و روسیه شش، هفت و حالا هشت بار با یکدیگر دیدار داشتنه اند و همواره از این موضوع به عنوان یکی از اصلی ترین دلایل استراتژیک شدن روابط میان دو کشور استناد شده است. تنها هفت روز از آغاز سال نو نگذشته بود که "حسن روحانی" به دعوت همتای روس خود عازم مسکو شد تا نهمین دیدار نیز رقم بخورد و روابط میان دو کشور استراتژیک تر شود.

طی یک ماه گذشته کرملین محل آمد و شد روسای جمهور اسرائیل و ترکیه بود و پس از آن حسن روحانی نیز عصر 27 مارس وارد فرودگاه ونوکوا شد؛ اگر چه استقبال در فرودگاه با حضور مقام عالی رتبه ای از سوی روس ها صورت نپذیرفت، اما رئیس جمهور کشورمان روز بعد مورد استقبال رسمی همتای خود در کاخ کرملین قرار گرفت؛ دیداری که برای نهمین بار میان پوتین و روحانی رخ داد.

 
► دیدار اول: مدودوف

اولین دیدار حسن روحانی پس از ورود به مسکو، ملاقات با "دمیتری مدودوف" نخست وزیر فدراسیون روسیه بود؛ دیداری که طی آن رئیس دولت یازدهم در ایران ابراز امیدواری کرد تا در سفرش شاهد تحول جدیدی در روند توسعه همکاری های مشترک در حوزه های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و مسائل بین المللی باشیم. از سوی دیگر مدودوف نیز تاکید کرد که فضای خوبی در روابط حسنه میان دو کشور حاکم است و سفر رئیس جمهور ایران به کشورش را در راستای تعمیق روابط تهران – مسکو دانست.
 

► محل اقامت: هتل فور سیزن

تیم همراه رئیس جمهور روحانی که در حدود هفتاد نفر بود و در کنار برخی وزرا و کارشناسان خبرنگاران و تشریفات نیز وی را همراهی می کردند، در هتل فور سیزن اقامت داشتند؛ هتلی که یکی از معروف ترین و لوکس ترین اقامتگاه ها در فدراسیون روسیه است و در محوطه کناری کرملین و میدان سرخ قرار دارد. اگرچه گفته می شود هزینه اقامت تیم همراه بر عهده خود دولت جمهوری اسلامی ایران بوده است.

 
► دیدار دوم: پوتین

صبح روز 28 مارس حسن روحانی مورد استقبال رسمی همتای خود در کاخ کرملین قرار گرفت و در سخنان خود به هشت دیدار قبلی خود با ولادیمیر پوتین اشاره کرد و تاکید کرد که در هر ملاقات نسبت به ملاقات پیشین شاهد پیشرفت بوده ایم. رئیس هیات دولت کشورمان با اشاره به این نکته که روابط دوجانبه میان ایران و روسیه وارد مرحله جدیدی شده است، ابراز امیدواری کرد که در این مرحله می توانیم درباره روابط پایدار و بلند مدت وارد گفتگو شویم.

از سوی دیگر پوتین نیز با اشاره به قدمت پانصد ساله روابط دیپلماتیک میان دو کشور، ایران را همسایه ای  خوب و شریکی باثبات و مطمئن برای روسیه دانست.
 

► عکس های سلفی با پس زمینه پوتین

شبکه یک تلویزیون روسیه در خبر ساعت بیست خود به دیدار روسای جمهور ایران و روسیه اشاره و قسمت هایی از صحبت های پوتین و روحانی را پخش و به همکاری های ایران و روسیه اشاره کرد. نکته جالب توجه در حین این گزارش این بود که مجری خبر در حالی که تصویر مسئول رسانه ای سفارت جمهوری اسلامی ایران در مسکو را نشان می داد که در هنگام سخنان پوتین پشت خود را به جایگاه کرده است و مشغول گرفتن عکس یادگاری است تاکید کرد که نمایندگان ایران در این نشست عکس های زیادی با پشت زمینه رئیس جمهور روسیه انداخته اند.
 

► ماحصل سفر دو روزه روحانی به مسکو

به موجب سفر رئیس جمهور، دو کشور 14 سند همکاری با یکدیگر امضا و در بیانیه ای مشترک بر ضرورت ترویج صلح و آرامش در منطقه تاکید کردند. یادداشت تفاهم همکاری سازمان انرژی اتمی ایران و شرکت دولتی انرژی اتمی روسیه (روس اتم) در زمینۀ حمل ونقل مواد هسته ای، یادداشت تفاهم همکاری گازی و نفتی، اتاق بازرگانی، صنایع و معادن، قرارداد پروژه برقی کردن خط ریلی گرمسار – اینچه برون و همچنین موافقت نامه لغو روادید گروهی گردشگری و ساخت مسکن از مهم ترین تفاهمات میان دو کشور بود.
 

► دیدار روسای جمهور؛ دلیلی بر استراتژیک بودن روابط

همواره در دولت یازدهم تاکید می شود که روابط ایران و روسیه وارد فاز استراتژیک شده است و مهترین دلیل برای اثبات این ادعا از سوی دولتمردان استناد به تعداد این دیدارها می باشد؛ اما پرسش اصلی این است که اگر تعداد دیدارهای روسای جمهور را دلیل استراتژیک بودن روابط میان دو کشور بدانیم، کافی است یکبار نیز تعداد دیدارهای نتانیاهو و پوتین را بشماریم. از این رو بهتر است، مسئولین سیاست خارجی دولت یازدهم مولفه های علمی و به دور از شعارهای پوپولیستی را برای تعریف طیف استراتژیک میان دو کشور تبیین نموده و سپس با استناد به آن و گزاره های واقعگرایانه روابط بین الملل، نوع روابط خود را مشخص نمایند. تلاش برای گسترش روابط میان ایران و روسیه طی سال های 2000 تا کنون همواره میان حاکمیت ها دنبال شده و بدون شک در دولت یازدهم نیز اقداماتی صورت گرفته است، اما اینکه این طور بپنداریم که در گذشته سطح روابط دولتی کمتر بوده و اکنون به واسطه عکس های یادگاری گسترش یافته است کمی دور از واقعیت به نظر می رسد.

یقینا حجم مبادلات اقتصادی میان کشورها یکی از مولفه های موثر در تعمیق روابط میان دو کشور می باشد؛ عاملی که حتی جهت گیری های سیاسی متضاد را نیز تحت تاثیر قرار می دهد؛ همانند آنچه در خصوص روسیه و ترکیه نیز اتفاق افتاده است. حتی میان کشورهایی نظیر ترکیه و روسیه که جهت گیری های سیاسی متفاوتی وجود دارد حجم مبادلاتی چندین برابر میزان همکاری های اقتصادی ایران و روسیه وجود دارد. به نظر می رسد زمانی می توان از گسترش روابط میان ایران و روسیه با جدیت سخن به میان آورد که تنها به قراردادهای روی کاغذ استناد نشود و میزان حجم مبادلات اقتصادی در واقعیت گسترش یابد؛ آن هم نه تنها صرفا صادرات یک طرفه. نمودار حجم مبادلات میان ایران و روسیه نشان می دهد که در طی دو سال نخست روی کار آمدن دولت یازدهم، حجم مبادلات میان ایران و روسیه کاهش چشمگیری داشته و اگرچه در دو سال پایانی با رشد روبرو بوده است؛ اما همچنان کمتر از میزانی است که در پایان دولت قبلی بوده است. از این رو نمی توان در حوزه اقتصادی مدعی پیشرفت در روابط بود.