هاشمی، یکی از ارکان نظام رفت

محمد صالح صدقیان، رئیس مرکز رییس مرکز عربی مطالعات ایران

دیپلماسی ایرانی: ایران دیروز یکی از مردان قدرتمند تاریخ سیاسی معاصر خود را از دست داد، علی اکبر هاشمی رفسنجانی در سن 82 سالگی به دلیل سکته قلبی در بیمارستان شهدای تجریش در شمال تهران درگذشت. در پی این اتفاق دولت ایران سه روز عزای عمومی و یک روز تعطیل رسمی اعلام کرد. اتفاقی که در تاریخ ایران جز در رحلت امام خمینی (ره) سابقه نداشته است. رفسنجانی در کنار رهبر معظم انقلاب، آیت الله سید علی خامنه ای و محمد حسین بهشتی، رئیس دستگاه قضائی که در پی حادثه انفجار مقر حزب جمهوری در سال 1980 ترور شد، یکی از سه گانه های شورای رهبری انقلاب بود که در کنار امام خمینی (ره) ایستادند.

رفسنجانی در جنگ عراق – ایران (1988 – 1980) نقش بارزی ایفا کرد، او نماینده امام خمینی (ره) در نیروهای مسلح بود و بر قضیه موسوم به «ایران کونترا» در سال 1988 که در پی آن رابرت مک فارلین، مشاور امنیت ملی امریکا به تهران آمد، اشراف داشت. وی همچنین نقش بارزی در انتخاب آیت الله سید علی خامنه ای، رهبر انقلاب ایران بعد از درگذشت امام خمینی (ره) در سال 1988 ایفا کرد.

رفسنجانی به واسطه شخصیت بی بدیلش روابط خوبی با تمامی قدرت های سیاسی داشت، او به پشتوانه چهره پراگماتیک سیاسی گسترده اش توانست روابط خوبی با همه طرف های سیاسی ایجاد کند، اتفاقی که سبب شد دوستانش بیش از دشمنانش از این سطح روابطش بترسند.  

وی همچنین در تدوین قانون اساسی ایران قبل در آستانه تاسیس جمهوری اسلامی ایران در سال 1979 نقش ایفا کرد و در اولین انتخابات پارلمانی ایران پیروز شد و از سال 1981 تا 1990 رئیس پارلمان ایران بود. وی پس از آن برای دو دوره متوالی رئیس جمهوری ایران شد و بعد از آن نیز ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام را بر عهده گرفت که تا زمان فوتش در این سمت بود. هاشمی همچنین یکی از اعضای برجسته مجلس خبرگان رهبری بود که وظیفه انتخاب رهبر را بر عهده دارد. وی برای سه دوره متوالی ریاست این مجلس را بر عهده داشت تا این که بعد از حوادث انتخابات ریاست جمهوری سال 2009 از این سمت کنار گذاشته شد.  

به نظر می رسد با فوت هاشمی رفسنجانی، حسن روحانی بیشتر از همه ضرر کند. وی در چهار سال گذشته حامی جدی روحانی بود که از توافق هسته ای او با کشورهای غربی حمایت قاطع می کرد.

هاشمی رفسنجانی با رهبر انقلاب ایران، علی خامنه ای دو بار اختلاف نظر پیدا کرد، اولین بار وقتی که آیت الله خامنه ای در کنار رئیس جمهوری سابق، محمود احمدی نژاد ایستاد وقتی که رفسنجانی و احمدی نژاد در اداره کشور به اختلاف خوردند، بار دیگر زمانی بود که اصلاح طلبان و میانه روها در مقابل اصولگرایان و رهبر انقلاب بعد از حوادث 2009 ایستادند. هاشمی در آن موقع خواستار آشتی ملی با هدف بستن پرونده حوادث 2009 شد اما در رسیدن به این خواسته ناکام ماند. بسیاری از تندروها در ایران رفسنجانی را تنها رقیب آیت الله خامنه ای، رهبر انقلاب ایران می دانستند، برای همین فشارهای بسیاری را به او وارد کردند که از جمله آن رد صلاحیت او در انتخابات ریاست جمهوری سال 2013 از سوی شورای نگهبان بود.

هاشمی همواره تلاش می کرد روابط بهتری با کشورهای غربی ایجاد کند، وی زمانی که به این باور رسید که صدور انقلاب تنها باید از طریق ایجاد یک ایران نمونه قدرتمند محقق شود، از فکر صدور انقلاب دست کشید.

منبع: الحیات / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11