پایان یک دو قطبی

نویسنده: روح الله فقیهی

دیپلماسی ایرانی: آیت الله علی اکبر هاشمی رفسنجانی و آیت الله محمدتقی مصباح یزدی، دو تن از برجسته ترین شخصیت های سیاسی ایران هستند. اولی رهبر سابق اردوگاه اعتدال بود درحالی که دومی پدرخوانده تندروهاست. رئیس جمهور حسن روحانی همراه و یار قدیمی رفسنجانی است درحالی که مصباح بزدی از سعید جلیلی نامزد تندروها در انتخابات ریاست جمهوری 2013 و مسئول مذاکره کننده هسته ای سابق حمایت می کرد و دست پرورده دیگر او محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور سابق ایران بود.

در آخرین شلیک در این رقابت طولانی مدت، رفسنجانی هیاهویی در اوایل این ماه به پا کرد زمانی که او به طور غیرمستقیم مصباح یزدی را متهم به دشمنی با دولت کرد. بدون نام بردن از کینه جویی او، رفسنجانی در تاریخ 3 دسامبر گفت: «برخی از دشمنان امام(ره) تحت پوشش دوستی در مراکز حساس قدرت نفوذ کرده اند.»

رویارویی رفسنجانی و مصباح یزدی در زمان انتخابات مجلس و خبرگان در ماه فوریه به ویژه بسیار داغ شد. مانور رفسنجانی به پیروزی بلیت اتحاد میانه رو ـ اصلاح طلب منجر شد و مصباح یزدی از مجلس خبرگان که وظیفه اش نظارت بر عملکرد رهبری و همچنین انتخاب جانشین اوست، بیرون ماند.

ریشه این اختلاف را که چنین نقش قدرتمندی در سیاست ایران بازی کرده است می توان با مطالعه سخنان و خاطرات این دو نفر درک کرد.

در 16 سپتامبر 2014، رفسنجانی از یک رویداد ناشناخته در تاریخ سیاسی ایران پرده برداشت. او در صحبتی عمومی برای اولین بار در مورد جلسه ای گفت که 4 دهه قبل برگزار شده بود: «ما همراه با آقای خامنه ای به خانه قدوسی رفتیم. این شخص (مصباح یزدی) هم آنجا بود. ما وقت گذاشتیم که او را متقاعد کنیم به مبارزه ادامه دهد. در نهایت او گفت که در نظر دارد اعلام کند که مبارزه با شاه حرام است. آقای خامنه ای از او پرسید: استدلال شما چیست؟ آن شخص پاسخ داد: مبارزه در کنار مجاهدین خلق و چپ ها حرام است. آقای خامنه ای به تلخی به او گفت: «اگر شما علاقمند به مبارزه نیستید، مبارزه نکنید. اما حداقل با این نوع کلمات به مبارزه آسیب نزنید.»

یک روز بعد، در تاریخ 17سپتامبر، وبسایت مصباح بزدی دیدگاه او از این جلسه بحث برانگیز را منتشر کرد: «قبل از پیروزی انقلاب، مقام معظم رهبری و آقای هاشمی رفنسجانی از طریق آقای قدوسی زمانی را مشخص کردند تا برای صبحانه جلسه ای داشته باشیم. در این ملاقات، هیچ شخص دیگری به جز این دو بزرگوار حضور نداشتند. رفسنجانی شروع به صحبت کرد و گفت: «ما برای سال ها همکاری های سیاسی و فرهنگی داشتیم؛ اما مدتی است که شما این همکاری را ترک کرده اید و با ما نیستید...ما باید یک اتحاد علیه شاه با مارکسیست ها داشته باشیم. ما باید همه گروه های ضدامپریالیستی مانند مارکسیست ها، مجاهدین، حامیان شریعتی و... همکاری داشته باشیم و ما باید اختلافات را کنار گذاشته و در برابر امپریالیسم مبارزه کنیم.» من گفتم: «شما از من چه می خواهید؟ پیشنهاد شما چیست؟» او گفت: «بیا و با مجاهدین (منافقین) همکاری کن.» من گفتم: «از آن جایی که نمی دانم آن فرد برای اسلام کار می کند، نمی خواهم با او همکاری کنم.»

مصباح یزدی افزود: «از همان آغاز تا پایان گفت وگو، رهبری نشسته و ساکت بود...پس از پایان گفت وگو، رفسنجانی خانه من را با عصبانیت ترک کرد...کمک رفسنجانی به منافقان نباید فراموش شود. او به آنها پول داد.»

در همان روزی که ورژن مصابح یزدی از این ملاقات منتشر شد، حمید روحانی تحلیلگر و مورخ  تندرو در مصاحبه با تسنیم گفت: «اگر حرف های رفسنجانی در مورد آیت الله مصباح یزدی است، پس نمی تواند درست باشد. یکی از اختلافات بین آقای مصباح یزدی و هاشمی در مورد مجاهدین یا منافقان بود. آیت الله مصباح یزدی فکر می کرد حمایت از مجاهدین حرام است... آقای مصباح یزدی حمایت از این سازمان را حرام اعلام کرد نه مبارزه با شاه را.»

جنجالی که در این تابستان توجهات را دوباره به خود جلب کرد، زمانی بود که حسن خمینی، نوه بنیانگذار جمهوری اسلامی، وارد منازعه شد. خمینی جوان با اشاره غیرمستقیم به روحانی تندرو در طول سخنرانی اش در تاریخ 1ژوئن گفت: «انقلاب اسلامی و رهبران آن ارتجاعی نبودند. افراد ارتجاعی قبل از انقلاب وارد مبارزه نشدند و آن را حرام اعلام کردند و در نهایت مخالف مبارزه بودند.»

مصباح یزدی در روایت خود از ماجرای پیش از انقلاب با رفسنجانی و خامنه ای، خشم خود از رفسنجانی را پنهان نکرد. اگرچه سازمان مجاهدین خلق (منافقین) امروزه غیرقانونی اعلام شده اما این سازمان قبل از انقلاب نیرویی مشروع میان انقلابیون بود و روابطی با بسیاری از روحانیون سرشناس از جمله آیت الله محمود طالقانی داشت. تنها پس از انقلاب بود که سازمان مجاهدین (منافقین) به علت استفاده از شیوه هایی مانند بمب گذاری غیرقانونی اعلام شد و در نهایت در جنگ صدام حسین با ایران در بین سال های 1980-1988 به دیکتاتور سابق عراق کمک کرد.

دهه ها اختلاف مصباح یزدی و رفسنجانی تنها به آن چه قبل از انقلاب نقل شده باز نمی گردد. آنها اساسا در نیت خود از بنیانگذاری جمهوری اسلامی در تضاد هستند. مصباح یزدی در 25 فوریه 2014 گفت: «کسانی که اظهارات امام در سخنرانی ها و کتاب های ایشان را دیده اند می دانند که امام از این کلمات استفاده کرده بودند «نظام اسلامی»...امام از آرای مردم استفاده کردند تنها برای اینکه احزاب دیگر را متقاعد کنند که با ایده های ایشان همراه شوند.»

سخنان این روحانی تندور، هشدارهای حسن خمینی در مورد تحریف ایده های پدربزرگش را همراه داشت. رفسنجانی نیز معتقد بود که ایده های مصباح یزدی برای اساس جمهوریت و جمهوری اسلامی خطرناک است و مدام در برابر آنها هشدار می داد. همان طور که در سخنرانی اتحادیه انجمن های اسلامی استان گلستان در 23اکتبر 2012 اشاره کرد: «کسانی که می خواهند افکار و مفاهیم امام را جوری تفسیر کرده تا مردم را مجبور به خروج از صحنه سیاسی کنند و آرای آنها را تنها نمایشی جلوه دهند، مرتکب جرم می شوند.» درگیری این دو رهبر، همواره بخشی از درگیری مهم میانه روها و تندروها درباره مولفه جمهوریت در جمهوری اسلامی بود.

منبع: المانیتور/ مترجم: روزبه آرش