جناحی که در ایران از پیروزی ترامپ خرسند است

نویسنده: فریدون مجلسی، دیپلمات سابق و تحلیلگر مسائل بین الملل
دیپلماسی ایرانی: آمریکا در جایگاه قدرت شماره یک اقتصادی و نظامی جهان با همه کشور ها ارتباط و تماس دارد و طبیعی است که انتخابات آن کشور با توجه به تغییراتی که می تواند در روابط بین المللی ایجاد می کند و بر منافع ملل دیگر اثرگذار باشد، کنجکاوی برانگیز و مهم است. ایران با اینکه نزدیک چهار دهه است با آمریکا رابطه سیاسی ندارد، اما گویی آن کنجکاوی نزد همه جناح های سیاسی و رسانه ها از دیگران بیشتر بوده است. در مبارزات دو رقیب انتخاباتی نیز نام ایران بار ها و شاید بیش از هر کشور خارجی دیگری به میان آمده است. اگر دیگران به گمان کسب منافع بیشتری نسبت به نتیجه انتخابات آن کشور کنجکاو بوده اند، در ایران کنجاوی ها رنگ دیگری داشته است.
پیروزی هیچ یک از دو نامزد انتخاباتی برای ایرانیان نوید بهبود روابط و نیل به منافعی نمی داد. درباره خانم کلینتون نامزد دموکرات باید گفت شایعه و مدارکی حاکی از اینکه بخش مهمی از هزینه های انتخاباتی او از طریق کمک های محافل سعودی و اسرائیلی به بنیاد کلینتون تأمین شده است، طبیعتاً پیروزی چنان نامزدی می توانست نگرانی برانگیز باشد. اما مواضع از پیش اعلام شده آقای ترامپ نسبت به ایران که بسیار قاطع تر و خصمانه تر بوده است، نزد جناح های ایرانی واکنش های متفاوتی برانگیخته بود. جناح متمایل به اصلاح طلبان و اعتدالی اندیشان، که نگران تشدید خصومت و برخورد نظامی هستند، تصور می کردند خانم کلینتون که از حمایت وسیع رسانه ای و مطبوعاتی نیز برخوردار بود شانس بیشتری داشته باشد و تصور می کردند چالش های آینده با او خصوصاً در زمینه حذف تحریم ها در قالب تفاهم «برجام» بیشتر به صورت ماراتن مذاکره و چانه زنی های دیپلماتیک قابل پیگیری باشد. اما جناح اقتدارگرا که ظاهراً برخوردهای قاطع تر با آمریکا را ترجیح می دهند، از تهدیدهای خصمانه ترامپ، استقبال می کردند و از پیروزی او خشنود تر به نظر می رسند. ترامپ تهدید کرده بود که اگر در زمان او قایق های تندرو ایرانی به صورت تهدیدآمیز به ناوهای جنگی آمریکایی نزدیک شوند دستور خواهد داد به آن ها شلیک شود.
کنگره آمریکا در آخرین روزهای ریاست جمهوری اوباما قانون تمدید تحریم های «داماتو» را درباره محدودیت های سرمایه گذاری در زمینه انرژی در ایران تصویب کرد. در شرایطی که انتظار می رفت اوباما آن قانون را وتو کند برخورد تازه ای در خلیج فارس رخ داد و هلیکوپتر گشت نظامی آمریکا مدعی شد قایق ایرانی با سلاح خود «به صورت غیرحرفه ای» به سوی آن هلیکوپتر هدف گیری کرده است. معلوم نیست این ادعا تا چه اندازه صحت داشته یا اقدام چگونه «غیرحرفه ای» تلقی شده است، و تا چه اندازه بر تصمیم وتوی اوباما تأثیر بگذارد، یا تصمیم شتابزده ای را از سوی ترامپ پس از جابجایی قدرت برانگیزد، اما می تواند محکی برای نوع برخوردهای آینده محسوب شود.
با توجه به سخنان قبلی ترامپ انتظار می رود در روابط آمریکا با دو همسایه بزرگ شمالی و جنوبی یعنی کانادا و مکزیک نیز تغییراتی رخ دهد و در معافیت های گمرکی در قالب قرارداد نفتا اثر گذارد. روابط با اروپا و ناتو و همچنین روابط آمریکا با ژاپن و کره جنوبی نیز در انتظار تغییراتی از لحاظ تحمیل هزینه های دفاعی است که ترامپ پیش تر از آن سخن گفته بود. با توجه به اینکه سوریه به عنوان خاکریز مهم در برابر اسرائیل به اندازه کافی تضعیف شده است، احتمالاً درباره آینده آن کشور به شکل نوعی حکومت ائتلافی بدون حضور عناصر سلفی با روسیه با تفاهمی خواهند رسید.
درباره ایران موضع اعلام شده ترامپ امیدبخش به نظر نمی رسد. خصوصاً اگر با مقابله تند و انتقام جویانه از سوی ایران مواجه شود. روند چند سال اخیر وقایع و برخوردهای نظامی در منطقه ظاهراً منجر به تضعیف توان نظامی و انسجام دولتی در کشورهای عرب هماورد اسرائیل و دارای ارتش قوی تر بوده است. این کشور ها تدریجاً گرفتار درگیری های فرسایشی شدند و ناگهان خود را در کام جنگ کامل داخلی دیدند. اکنون که وضعیت در عراق و سوریه رو به تحکیم سلطه دولت و برافتادن داعش می رود و با امید آنکه در افغانستان و پاکستان نیز روند مشابهی با تضعیف طالبان و سلفی ها ادامه یابد، سیاستگذاران ایرانی نیز لابد توجه خواهند داشت که در یمن و سوریه گرفتار عملیاتی فرسایشی و گسترده نشوند و در دام درگیری تدریجاً فزاینده ای نیفتند.

انتشار اولیه: پنج شنبه 11 آذر 1395 / انتشار مجدد: چهارشنبه 17 آذر 1395