هشدار به آمریکا درباره نفوذ ایران در آمریکا لاتین!

روابط رو به رشد جمهوری اسلامی ایران با کشورهای امریکای لاتین همواره با حساسیت دولت و سیاستمداران و مراکز فکری آمریکا مواجه بوده است. سفر اخیر "محمد جواد "ظریف وزیر خارجه کشورمان  به آمریکای جنوبی با واکنش هایی همراه بوده که نشان می دهد آمریکایی ها تحرکات ایرانی ها در حیات خلوت خود را بیش از گذشته  رصد کرده و به تحلیل و ارزیابی سیاست ها و رفتارهای جمهوری اسلامی در این بخش از جهان می پردازند.

به گزارش سرویس بین الملل فرارو، "ایلان برمان" معاون شورای روابط خارجی آمریکا هم مطلبی را با عنوان "ایران و دکترین جدید مونروئه؛ لزوم نگرانی واشنگتن از حضور تهران در کشورهای آمریکای لاتین" تحریر کرده که دوازدهم شهریور (دوم سپتامبر 2016) در مجله فارن افرز  منتشر شده است. وبگاه شورای روابط خارجی آمریکا؛ "ایلان برمان" را  به عنوان  کارشناس امنیت منطقه ای (خاورمیانه)؛ آسیای  مرکزی و روسیه و همچنین مشاور سازمان  اطلاعات مرکزی (سیا) و وزارت دفاع آمریکا معرفی کرده است.

"برمان" در این یادداشت ضمن انتقاد از دولت اوباما مبنی بر بی توجهی به  توسعه نفوذ ایران در بین کشورهای آمریکای جنوبی، تصریح کرده  که دولتمردان آمریکا باید با حساسیت بیشتر به تحرکات ایران در آمریکای لاتین توجه کنند چرا که جمهوری اسلامی ایران به دنبال تقویت محور ضد آمریکایی در حیاط خلوت ژئوپولیتیک آمریکا در منطقه است.

معاون شورای روابط خارجی آمریکا  در ادامه می افزاید:

تا سالیان متمادی منطق متعارف در واشنگتن چنین حکم می کرد که حضور ایران در مرزهای جنوبی آمریکا مسئله ای نیست که چندان مایه نگرانی باشد. از دید مقامات آمریکایی، فعالیت های ایران در مناطق آمریکای مرکزی و آمریکای جنوبی - از انعقاد قراردادهای تجاری و بازرگانی متعدد با کشورهای مختلف منطقه گرفته تا ایجاد مراکز فرهنگی در سراسر منطقه - تنها به دیده اقداماتی غیر منسجم، فاقد سازماندهی و فرصت طلبانه نگریسته می شد که در نهایت نتایج چندانی نیز برای تهران به دنبال نداشته است.

این روایت به گونه قابل ملاحظه ای هنوز هم روایت غالب در کاخ سفید به شمار می رود و در نتیجه آن واشنگتن به لحاظ تاریخی توجه چندانی به حضور ایران در این بخش از نیمکره خاکی نشان نمی دهد.  ولی برعکس شواهد مستدلی وجود دارد که همکاریهای استراتژیک ایران را با رژیم های ضد آمریکایی در منطقه ثابت می کند و حتی در برخی موارد نشان می دهد برخی عملیات خرابکاری در منطقه تحت حمایت ایران سازماندهی شده که مستقیما منافع آمریکا و متحدانش را هدف قرار داده است. در شرایط کنونی که جمهوری اسلامی ایران در نتیجه توافق هسته ای سال گذشته با غرب، از فشار تحریمها رهایی یافته است، شواهد متقن و خالی از اشتباهی وجود دارد که ثابت می کند ایران مشتاقانه در صدد برآمده تا دامنه حضور خود را در آمریکای جنوبی و مرکزی هرچه بیشتر گسترده تر سازد. 

محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران روز 21 ماه آکوست سفر دوره ای خود را به شش کشور آمریکای لاتین آغاز کرد. این سفر که شامل دیدار از کشورهای بولیوی، شیلی، کوبا، اکوادور، نیکاراگوئه و ونزوئلا بود، با هدف تایید آشکار سرمایه گذاری دائم ایران در منطقه نیمکره غربی صورت گرفت.

"مجید تخت روانچی" معاون وزیر خارجه ایران در آستانه این سفر به رسانه های دولتی گفت: "حوزه های بسیاری برای همکاری های اقتصادی میان ایران و این شش کشور وجود دارد ولی هنوز از این ظرفیتها به طور کامل بهره برداری نشده است. وی افزود: سفر ظریف با هدف اصلاح این نقایص و افزایش سطح همکاری اقتصادی ایران با منطقه تا سطحی جدید صورت می گیرد.

ولی بررسی گزینه های ظریف در پایتخت هایی که وی در آن توقف داشته است نشان می دهد این سفر خیلی بیشتر از آنچه که اهداف تجاری داشته باشد، اهداف ژئوپولیتیکی را دنبال می کند. به استثنای شیلی، دیگر کشورهایی که وزیر خارجه ایران به آنها سفر کرده است، کشورهایی هستند که با مشکلات اقتصادی و سطح بالای نرخ تورم، بیکاری فزاینده و در مورد ونزوئلا، فروپاشی تمام عیار اقتصادی دست به گریبان هستند. بنابراین به سختی می توان باور کرد که این کشورها  بتوانند شرکای بادوامی برای اقتصاد ایرانی باشند که خود به علت تحمل سالها تحریم های چندجانبه با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می کند.

با این همه بیشتر این کشورها از اعضای ائتلاف بولیواری آمریکا ( آلبا) هستند که بلوکی ضد آمریکایی به شمار می رود که توسط هوگو چاوز رئیس جمهور فقید ونزوئلا در اوایل دهه 2000 میلادی تشکیل شده بود. ایران خود سالها از کشورهای ناظر آلبا بوده است و فعالانه به پیشبرد دستور کار راهبردی ضد غربی بلوک آلبا کمک کرده است.

در واقع سفر دوره ای ظریف به منطقه آمریکای لاتین، با گشایش رسمی یک مدرسه جدید دفاعی وابسته به آلبا در شهر سانتاکروز مرکز صنعتی بولیوی همزمان بوده است. این آکادمی آنگونه که شبکه تلویزیونی اسپانیولی زبان تله سور گزارش کرده است، قرار است تا یک پروژه "ضد امپریالیستی"باشد که با هدف مبارزه با نفوذ آمریکا در منطقه افتتاح و برنامه ریزی شده است. این تلویزیون اعلام کرد این آکادمی نظامی، آموزش محدده گسترده ای از موضوعات را که به منظور مقابله با حضور امپریالیستی آمریکا درکشورهای در حال توسعه تدوین شده اند،  شامل تئوری امپریالیسم، ژئوپولیتیک منابع طبیعی و ساختارهای اجتماعی بولیواری در بر می گیرد.

ایران نیز در تاسیس این مدرسه نقش داشته است. گفته می شود ایران دست کم بخشی از منابع مالی مورد نیاز برای احداث مدرسه را تامین کرده و "احمد وحیدی "وزیر وقت دفاع ایران در ماه مه سال 2011 میلادی درمراسم احداث  این  مدرسه شرکت داشته است. امروزه تصور می رود ایران نقش مهمی در آموزش در این آکادمی ایفا می کند و همین امر بر همکاری بالقوه میان ایران و گروه های رادیکال چپگرا در منطقه دلالت دارد.

حضور تعجب برانگیز ایران در منطقه می تواند از این هم فراتر برود. همانگونه که "آلبرتو نیسمان "دادستان فقید آرژانتینی در گزارش ماه مه 2013 خود عنوان کرده بود، طی سه دهه گذشته ایران موفق شده است تا شبکه ای از پایگاه های اطلاعاتی و مراکز محرمانه را در دست کم هشت کشور آمریکای لاتین شامل برزیل، شیلی، کلمبیا، گویان، پاراگوئه، سورینام ، ترینیداد و توباگو و اوروگوئه ایجاد کند. این زیرساختارهای در هم پیچیده ایران را قادر ساخته است تا دست کم سه توطئه را بر ضد آمریکا در طول چند دهه گذشته طراحی یا حمایت کند.

طی هفته های اخیر مقامات نظامی آمریکایی زنگهای خطر را درباره آنچه که آنها از آن به عنوان سرعت گرفتن روند رخنه گروه های افراطی خاورمیانه ای به منطقه آمریکای لاتین نام می برند، به صدا در آورده اند. دست کم برخی از این عوامل افراطی ایرانی هستند یا از سوی جمهوری اسلامی حمایت می شوند.

در هر حال تاکنون نگرانی از حضور ایران در منطقه در سیاست های رسمی و اعلام شده آمریکا بازتابی نداشته است. دولت اوباما که از مدتها پیش تمایل خود را برای نزدیکی با تهران نشان داده بود، به طور پیوسته دامنه وابعاد حضور و نفوذ ایران را در منطقه آمریکای لاتین کم اهمیت جلوه می دهد.

در طول یکسال گذشته این شرایط حتی وخیم تر نیز شده است چرا که کاخ سفید در راستای علاقمندی به توسعه و تامین منافع حاصل از توافق هسته ای میان ایران و پنج به علاوه یک، بطور پیوسته چشمهای خود را به روی شواهد و مستدلات درباره رفتار یاغی گرایانه ایران در قبال خارج، شامل تکرار ازمایش های موشکی بالستیک و اخیرا نزدیک شدن قایق های تندروی ایرانی به کشتی جنگی آمریکا در خلیج فارس بسته است. بدین ترتیب مشخص است که واشنگتن کمترین اشتیاقی به اذعان به دامنه وسیع دخالت های ایران در منطقه آمریکای لاتین نشان نمی دهد چه برسد به مقابله با آن.

ولی باید توجه داشت که این اشتباه محض به شمار می رود.  در پی دستیابی به توافق هسته ای، راهبرد ایران در منطقه آمریکای لاتین وارد فاز جدیدی شده است. و اگرچه توجه ایران به سمت دست کم برخی از بازیگران مهمتر اقتصادی در منطقه مانند آرژانتین و برزیل و مکزیک معطوف شده است، ولی تازه ترین دور از سفرهای دوره ای محمد جواد ظریف به منطقه پیامی دقیق و فارغ از اشتباه می فرستد مبنی بر اینکه ایران هنوز هم به دنبال ایجاد یک محوریت ضد آمریکایی در حیاط خلوت ژئوپولیتیک آمریکا در منطقه است و واشنگتن باید به خوبی به این پیام دقت کند و به آن توجه نشان دهد.