جنگ با روسیه نزدیک است؟

الکساندر نازاریان؛ ژنرال های سابق ناتو می گویند جنگ با روسیه در راه است.

به گزارش فرارو به نقل از نیوزویک مگزین، اولین رئیس جمهور زن آمریکا قبل از هر چیزی با این درگیری بین المللی روبرو خواهد بود: به دنبال تحکیم کشورهای اسلاوی شرق اروپا، پوتین سه کشور حوزه بالتیک (لتونی، لیتوانی و استونی) که همه عضو ناتو هستند را تصرف کرده است. این موضوع به واکنشی فراتر از پیام توییتری نیش دار یا مطلب مطبوعاتی تندوتیز نیاز دارد. برای اولین بار پس از بحران موشکی کوبا، بحث جدی برای جنگ هسته ای مطرح است. بر اساس کتاب جدید و نگران کننده ژنرال "سر ریچارد شریف" که در سال 2014 به عنوان معاون فرمانده عالی ناتو در اروپا بازنشسته شد، مبنای جنگ با روسیه در سال 2017 این گونه خواهد بود.

 اگرچه " 2017" تنها یک رمان است و این "تاریخ آینده" تنها یک بازی جنگیِ چاپ شده بر روی کاغذ است، اما جهت گیری و تمایلاتش به کارل فون کلاوزویتس و وینستون چرچیل نزدیک تر است تا ویرجینیا وولف یا ویلیام وردزورت. کتاب ژنرال شریف این عنوان فرعی را دارد: " هشداری فوری از افسر ارشد نظامی" و در مقدمه اش روشن ساخته که قصد اصلی این رمان تأکید بر ضرورت متوقف کردن رئیس جمهور روسیه، ولادیمیر پوتین است. او روسیه امروز را به آلمان در اواخر دهه 1930 تشبیه می کند که "سودتنلند" را جزو مرزهای رسمی کشور ندانست. اروپای خسته از جنگ به این مسئله توجه زیادی نکرد و امیدوار بود زمزمه های هزارساله "رایش" (به آلمانی: Reich واژه ایست برای امپراتوری و کشور) چیزی جز هیاهو و رجزخوانی نباشد.

ژنرال شریف عصر یک روز جمعه از منزلش در "همشایر" در منطقه ای روستایی خارج از لندن به من گفت: " نگرانم. بسیار نگرانم. داریم به سمت چیزی فاجعه بار می رویم." یک فرد فارغ التحصیل دانشگاه آکسفورد که در ارتش بریتانیا خدمت کرده و در خاورمیانه و بالکان نیز حضورداشته درباره شریف می گوید "او استعداد ذاتی نویسندگی ندارد". بنابراین انتقاد "فایننشال تایمز" که در ابتدا این کتاب را "یک فاجعه ادبی" نامید قابل تحمل تر است؛ زیرا بعداً همین مجله در نقدی دیگر چشم انداز ژئوپلیتیک شریف را ستایش کرد و آن را دارای "اهمیتی عمیق" دانست.

این کتاب با حمله روس ها به مدرسه ای در دونتسک در منطقه ای منشعب از اوکراین اتفاق افتاد که از سال 2014 تحت کنترل جدایی طلبان حامیِ کرملین بود. نزدیک به صد کودک کشته و نیروهای اوکراین مقصر شناخته می شوند و درنتیجه روس ها بهانه خوبی برای اعمال خشونت بیشتر پیدا می کنند. روسیه از شگرد مشابهی استفاده کرد: بمباران چندین آپارتمان در مسکو در سال 1999 تا به این بهانه اولین جنگ با چچن آغاز شود. اما نباید به پوتین زیادی اعتبار داد: احتمالاً این تاکتیک را از هیتلر آموخته که گمان می رود عامل آتش سوزی رایشتاگ در سال 1933 بوده است که به نازی ها اجازه داد مخالفان سیاسی را قبل از رسیدن به اهداف بزرگ تر از بین ببرند.

عملیات اوکراین تنها آغاز راه است. پوتین ( شریف هویتش را در کتاب چندان مبدل نکرده. درست همانند هیلاری کلینتون، گرچه شریف می گوید لزوماً کلینتون را به عنوان رئیس جمهور مدل خود قرار نداده است) به منطقه بالتیک چشم دوخته که سالیانِ سال است روسیه آن را حق طبیعی خود می داند. کرملین شدیداً معتقد است که اروپای غربی و آمریکا برای جلوگیری از اعمال زور هر کاری می کنند. یکی از مشاورین کرملین در کتاب 2017 می گوید: " درست است که غرب قابلیت های اقتصادی زیادی دارد، اما تنها به رفاه اجتماعی فکر می کند. آن ها فراموش کرده اند که برای دفاع از خود ایستادگی کنند."

زمانی که با شریف صحبت کردم اظهار تأسف کرد که روسیه به چه سهولت گرجستان (2008) و اوکراین (2014) را مورد هجوم قرارداد. او درباره فتح کریمه ( ممکن است پوتین به دلیل عدم اعتراض غرب این بار به منطقه بالتیک حمله کند) گفت: " عملیاتی بسیار روان و حرفه ای بود. روسیه از ضعف متنفر و شیفته قدرت است." تصادفی نیست که هرچند ماه یک بار درباره تصاویر پوتین نگران و دلواپس می شوند: تصاویر بی عاطفه ای از او که با یک خرس کشتی می گیرد یا در حال نوازش یک ببر سیبری است.

تا چند هفته پیش خوانندگان آمریکایی کتاب 2017 درباره مقدمه نوشته شده از جیمز استاوریدیس (ادمیرال بازنشسته آمریکایی که به عنوان فرمانده عالی ناتو در اروپا خدمت کرده است) نمی اندیشیدند. اما در ماه جولای رسانه ها گزارش دادند کلینتون به طورجدی استاوریدیس را به عنوان یکی از کاندیدها برای معاونت خود در نظر دارد. اگر قرار باشد به عنوان معاون کلینتون در کابینه اش قرار بگیرد، نظرش درباره روسیه مفید خواهد بود. و نظرش کاملاً آشکار است: " از میان تمام چالش هایی که آمریکا درصحنه جغرافیایی- سیاسی در دومین دهه ی قرن بیست ویک با آن روبرو است، تجدید حیات روسیه تحت ریاست جمهوری پوتین از همه خطرناک تر است." زمانی که میت رامنی در جریان رقابت های ریاست جمهوری در سال 2012 به این موضوع اشاره کرد، او را برای تحریک و ایجاد ترس درباره جنگ سرد موردانتقاد قراردادند. رئیس جمهور باراک اوباما درباره این هشدار رامنی به تمسخر گفت: " اکنون دهه 1980 تماس گرفته تا سیاست خارجی اش را پس بگیرد."

اما درواقع دهه 1980 شاهد ظهور خلع سلاح هسته ای و همچنین پیچیدگی بیشتر روابط روسیه و آمریکا بود. لحظه ای که اکنون در آن زندگی می کنیم به دهه 1960 نزدیک تر است: افزایش سپر دفاع موشکی آمریکا در کشورهای بلوک شوروی سابق مانند رومانی و لهستان، و همچنین تمرین های نظامی که شبیه آماده سازی برای جنگ واقعی هستند. روسیه از چنین تمریناتی در شرق اروپا توسط ناتو ترسیده بود. یک مقام ارشد کرملین همانند یکی از شخصیت های کتاب شریف به وضوح گفت: " اگر ناتو بخواهد به یک قدرت هسته ای مانند ما تجاوز کند، سزایش را خواهد داد." این نوع هیاهو را می شد به آسانی از کرملینِ تحت فرماندهی خروشچف انتظار داشت زیرا هر دو طرف برای جنگ و تخریب متقابل آماده بودند.

چند روز بعدازاینکه مشخص شد هکِ سرورهای کمیته ملی دموکرات ها توسط کرملین انجام شده، با شریف صحبت کردم. نفوذ و رخنه ای که مدیر سازمان اطلاعات ملی آن را " نوعی جنگ" خواند. دونالد ترامپ آشکارا از چنین تهاجم هایی استقبال کرد؛ البته تا زمانی که دررسیدن به کاخ سفید کمکش کنند.

اولین باری که با شریف صحبت کردم، قبول نکرد درباره ارتباطات ترامپ با کرملین حرف بزند. اما روز بعد نظرش عوض شد و ایمیلی برایم فرستاد که در بخشی از آن نوشته شده بود: " چه چیزی برای پوتین بهتر از این است که دموکرات ها را شرمسار کند و نامزدی را به کاخ سفید سوق دهد که با زیر سؤال بردن تمایل آمریکا برای حمایت از متحدانش در زمان جنگ، اصول ناتو را به چالش کشیده است؟" او به این گفته ی ترامپ اشاره داشت که آمریکا به متحدان ناتو که هزینه های دفاعی لازم را نپرداخته اند، کمک نخواهد کرد.

با توجه به پیش بینی ها احتمال اینکه کلینتون رئیس جمهور شود به مراتب بیشتر است؛ دشمن قدیمی پوتین که نشان داده تمایل دارد خارج از مرزها از قدرت و زور آمریکا استفاده کند. شریف معتقد است که احتمال جنگ هسته ای با روسیه وجود دارد: در حال حاضر "کالینینگراد"، منطقه ای از روسیه که با کشورهای حوزه بالتیک هم مرز است، به مخزنی در حال رشد برای سلاح های متعارف و هسته ای تبدیل شده؛ ازجمله دستگاه های موشکی اسکندر که قابلیت هسته ای و دامنه پوشش 300 مایلی دارند. این موشک ها می توانند غرب را هدف قرار دهند و اگر پوتین حس کند مرزهایش با اروپا درخطر است این کار را می کند. البته اگر پوتین به منطقه بالتیک حمله کند، چنین ضد حمله ای از "دفاع جمعی" پیمان آتلانتیک شمالی  که به ماده پنج معروف است، انتظار می رود. شریف می گوید: " اگر ناتو با پوتین وارد جنگ شود، این جنگ حتماً هسته ای خواهد بود."

راه حلش متناقض است: نمایش قدرت و اتحاد از جانب ناتو که روسیه را از هرگونه حرکت تهاجمی دلسرد کند تا به این شکل قدرت ناتو هرگز آزمایش نشود. به عبارت دیگر ترساندن روسیه و وادار کردن آن به داشتن رفتاری عقلانی و قابل قبول. شریف می افزاید که ترامپ درباره بسیاری از کشورهای اروپایی که نتوانسته اند تعهدات مالی خود به ناتو را ایفا کنند "کاملاً درست می گوید". حتی بااینکه این غول املاک و مستغلات انتقاد خود را در قالب تهدید به ترک تعهدات معاهده ابراز کرد. شریف می گوید: " اروپا باید برای حل این مسئله اقدام کند."

همچنین اعتقاد دارد غرب باید یک بار دیگر با روسیه وارد گفت وگو شود. حتی این کار هم دشوار است زیرا روسیه همیشه نسبت به سخنرانی های غرب حساس بوده و از حس مدارا با اروپا و آمریکا متنفر است. بااین حال، سکوت مرگبار راه حلی ایجاد نمی کند. شریف امیدوار است مشکل با گفت وگو و برقراری ارتباط حل شود، نه با جنگ. "اما باید قدرت کافی از آن حمایت کند."