اتاوا درگیر جدال‌های داخلی در رابطه با تهران است

محمدتقی ملبوبی، تحلیلگر مسایل کانادا

دیپلماسی ایرانی: استفان دیون، وزیر امور خارجه کانادا تایید کرد که رایزنی های اولیه با ایران برای تجدید روابط با این کشور در سطح رسمی انجام شده است. با روی کار آمدن دولت جدید کانادا، جاستین ترودو، نخست وزیر این کشور اعلام کرد که قصد برقراری روابط با ایران را دارد. دولت کانادا در ماه فوریه نیز تحریم های وضع شده علیه تهران را لغو کرد. اما در مقابل طبق رأی دادگاه عالی اونتاریو در کانادا، باید از محل دارایی های غیر دیپلماتیک ایران به خانواده کشته شدگان حملات تروریستی گروه های حماس و حزب الله غرامت پرداخت شود. در رأی دادگاه مورد نظر در اونتاریو آمده که این غرامت از حساب های بانکی و اموال غیر منقول ایران در کانادا پرداخت خواهد شد. اما شاید این رفتار دوگانه از درون کانادا این پرسش را مطرح کند که چنین رفتاری تاثیر منفی بر پبشبرد اهداف دولت کانادا برای عادی سازی روابط با تهران نخواهد گذاشت؟ پاسخ مثبت است. چنین اقداماتی از درون نظام سیاسی کانادا بر روندی که دولت لیبرال به منظور عادی سازی روابط با ایران در نظر گرفته، تاثیر منفی می گذارد. گرچه اراده تهران _ اوتاوا با توجه به تغییر رویکردها در معادلات بین المللی، بر گسترش روابط است، و طرفین سعی در بازگشایی مجدد سفارت خانه ها دارند، اما مشکلات موجود در نظام سیاسی کانادا از گذشته موجب شده که دولت فعلی برای حل آنها، نیازمند زمان باشد. مهمترین چالش دولت کنونی، تصویب قانون ضد تروریسم با جهت گیری و هدف برخورد با ایران بوده که در پارلمان این کشور به تصویب رسیده است. قانونی که اکنون تبدیل به مرجع برخی تصمیم گیری های قضایی و موارد حقوقی در ارتباط با ایران شده و است و حتی خواهد بود. این مساله به دنبال فشارهایی است که توسط برخی جریان های داخلی از جمله لابی های صهیونیستی و برخی ایرانیان مخالف نظام جمهوری اسلامی ایران صورت می گیرد. این گروه ها در حد امکان تلاش می کنند، در کار دولت مانع تراشی کرده و با استفاده از چنین قانونی بهره برداری خود را داشته باشند. اما به نظر می رسد بار دیگر این قانون در پارلمان کانادا مورد بحث قرار گیرد و دولت نیز توجیه خود را برای بررسی مجدد ارایه دهد. زیرا یکی از اهداف لیبرال ها در انتخابات پارلمانی و تشکیل دولت، برنامه ریزی و اعتقاد به حل مشکلات داخل و سپس عادی سازی روابط با تهران بوده است. نظام سیاسی کانادا اصل بر تفکیک قوای مقننه، اجرایی و قضایی است و این قوا نمی توانند در کار یکدیگر دخالت کنند، و بر همین اساس دولت کانادا از قدرت بازدارندگی کمی در برابر این گونه اقدامات دستگاه قضایی برخوردار است. با این حال توقف روابط میان تهران – اوتاوا در دستور کار دولت نیست. گرچه صدور چنین احکامی بر روند کار خدشه وارد می کند.

از طرفی همان گونه که استفان دیون، وزیر امور خارجه کانادا در گفت وگو با شبکه خبری سی بی سی نیوز بیان کرده، آنها هیچ برنامه ای برای تغییر نام کشورهای حامی تروریسم و حذف نام ایران از این فهرست ندارند. در حال حاضر جمهوری اسلامی ایران با سه چالش اساسی در عرصه بین المللی مواجه است: انرژی هسته ای، حقوق بشر و تروریسم. هر سه این مقوله ها اساس حرکت و راهبری آمریکا برای مقابله با ایران بوده است. جمهوری اسلامی ایران توانست صرفا در مساله انرژی هسته ای به توافقاتی دست یابد. در این میان کانادا به عنوان کشور تاثیرپذیر از سیاست های آمریکا، همان سیاست ها را در قبال ایران دنبال می کند. کانادا به موضوعات حقوق بشر و تروریسم، از همان نگاه آمریکایی نگاه می کند؛ البته این مساله منافاتی با توسعه روابط سیاسی ندارد. ضمن آنکه این موارد می تواند در آینده به دلیل نقش راهبردی  ایران در منطقه و قدرت دیپلماسی، مورد بحث و گفت وگو قرار گیرد و متناسب با منافع ملی، رویکرد سیاسی کانادا با این مقوله ها تخفیف یابد.

موضوع دیگر در نظام سیاسی کانادا، حضور محافظه کاران، لابی های صهیونیستی و نیروهای مخالف جمهوری اسلامی ایران است. به طور طبیعی سیاست های حزب لیبرال متفاوت از سیاست های محافظه کاران است. اما دو اصل تاثیرپذیری از آمریکا و اصل نفوذ لابی صهیونیستی و هچنین چاشنی محدود مخالفان ایران موجب شده که لیبرال ها بخشی از سیاست های محافظه کاران در روابط خود با ایران را نادیده نگیرند. البته در این میان ایرانیان مهاجر در کانادا که در سطوح بالای فرهنگی واقتصادی بوده و دیدگاه های ملی را دنبال می کنند، تلاش می کنند چنین رویکردی را تغییر دهند. اما باید توجه داشت، سایه دو عنصر اصلی یاد شده همچنان بر سر سیاست خارجی کانادا وجود دارد.