نباید رفتارهای ما توافق هسته‌ای را به چالش بکشد

علی خرم، تحلیلگر مسایل بین الملل

دیپلماسی ایرانی: حجت الاسلام و المسلمین حسن روحانی رییس جمهوری ایران در مراسم تقدیم لایحه برنامه ششم توسعه به مجلس شورای اسلامی در نطق خود بیان کرد: در سیاست های کلی برنامه ششم که از سوی مقام معظم رهبری ابلاغ شد، به درستی بر نرخ رشد 8 درصدی اقتصاد تأکید شد و اصولاً هدف اصلی برنامه ششم دستیابی به رشد شتابان پایدار و اشتغال زا بود اما دستیابی به رشد 8 درصد مستلزم جذب سالیانه حداقل 30 تا 50 میلیارد دلار سرمایه خارجی است. آقای روحانی این اظهارات را در راستای تحقق اقتصاد مقاومتی و رشد اقتصادی کشور دانستند. اما پرسش اساسی در این باره این است که اقتصاد مقاومتی ایران تا چه میزان از سرمایه گذاری خارجی بهره می برد و تا چه میزان اقتصاد مقاومتی به سرمایه گذاری خارجی نیازمند است؟ برای پاسخ به این پرسش باید گفت، در ابتدا باید تعریف درستی از اقتصاد مقاومتی _ چیستی ، مشخصات ، هدف و چرایی آن _ صورت بگیرد که تا کنون انجام نشده است. اما اگر صرفا به مساله اقتصادی استناد شود، مراد این خواهد بود که اقتصاد مقاومتی یعنی حرکت به سمت خودکفایی، اعتماد به نفس در اقتصاد، تولید و صادرات است. با پذیرش این موارد، اینک جمهوری اسلامی ایران پس از 37 سال تحریم های یک جانبه آمریکا و همچنین بعد از 10 سال تحریم های ظالمانه شورای امنیت و نظام بین الملل، پس  از توافق هسته ای، زمینه پشت سرگذاشتن تحریم ها را فراهم آورد و دوران پسا برجام یا هر تعریف دیگری، می تواند به شکوفایی اقتصادی منجر شود. اما نکته حائز اهمیت درباره اقتصاد ایران، وجود یک  momentum _ شتابدهنده اولیه _ است.

ایران کشوری است که طی ده سال شامل تحریم های شورای امنیت و 37 سال مشمول تحریم های آمریکا و برخی متحدان آن بوده است. حال با وضعیت حاضر ایران که طی ده سال گذشته، تولید و صادرات به مرز هشدار رسیده، و عملا فعالیت بخش خصوصی در ایران دچار اختلال شده و اقتصاد ایران نیز وابستگی شدیدی به نفت _ با بشکه ای 140 دلار _ پیدا کرده بود، نیازمند یک حرکت شتاب دهنده اولیه است. اقتصاد ایران در وضعیت مناسب تولید در حوزه های صنعت و کشاورزی نیست. سیاست های دولت نهم و دهم به گونه ای بود که با نازل ترین قیمت، اقدام به واردات بدون توجه به وضعیت تولید و صادرات می کرد. و در نتیجه بازار ایران از حالت رقابتی خارج شده بود. در چنین شرایطی اقتصاد ایران نیازمند مدیریت، سرمایه و فناوری جدید است. این موارد میسر نمی شود مگر با ورود سرمایه گذار خارجی. سرمایه گذار خارجی نیز برای سرمایه گذاری به روزترین فناوری ها را به همراه می آورد.

این در حالی است که سرمایه گذار داخلی با توجه به تجربه گذشته خود ریسک سرمایه گذاری نمی کند. او منتظر می ماند تا نتیجه سرمایه گذاری خارجی را مشاهده کند. از این رو مستقل از صحبت کردن درباره اقتصاد مقاومتی یا غیرمقاومتی، نیازمند سرمایه گذار خارجی برای تزریق شتاب اولیه به اقتصاد هستیم و پس از آن می تواند سرمایه گذاری خارجی را به سمت اقتصاد مقاومتی هدایت کرد.

از طرفی حضور هیات های خارجی اقتصادی یا بلندپایه سیاسی، از کشورهای اروپایی و آسیایی، گویای عادی شدن روابط ایران با جهان است. ورود 145 هیات خارجی به ایران گرچه می تواند درصدی به موفقیت در رشد اقتصادی ایران بیانجامد، اما چنین رفت و آمدهایی چتر امنیتی دولت ها روی بخش خصوصی خود برای سرمایه گذاری در ایران است. همچنین جدای از بستر عمومی، وضعیت اعتماد و اطمینان ما به نظام بین الملل نیز حایز اهمیت خواهد بود. وقتی تحریم های کشوری لغو می شوند، برای رسیدن به صفر در عمل، نیازمند زمان خواهد بود. از منظر تئوری تحریم ها برداشته شده است، اما در عمل سال ها طول خواهد کشید.

در عین حال سرمایه گذار خارجی که تا دیروز در کشورهای حاشیه خلیج فارس سرمایه گذاری کرده، به یک باره سرمایه خود را به ایران منتقل نمی کند. باید نسبت به این مساله واقع گرا بود. باید به این نکته توجه داشت که ایران و آمریکا به عنوان طرفین توافق هسته ای، باید به گونه ای اظهار نظر کنند که جهان به این توافق اعتماد کند. در داخل نیز باید اظهار نظرها به گونه ای باشد که رفتار ما را اعتمادساز نشان دهد نه این که سخنانی بیان شود که توافق هسته ای را به چالش بکشد. در این صورت نباید انتظار داشت که سرمایه گذار خارجی نسبت به ایران برای انتقال سرمایه، اعتماد کند.

انتشار اولیه: شنبه 8 خرداد 1395 / انتشار مجدد: شنبه 15 خرداد 1395