کلیسای کاتولیک؛ تغییر لحن آری، دکترین نه

دیپلماسی ایرانی: پاپ فرانسیس، رهبر کاتولیک های جهان که سال 2016 را سال شفقت و مهربانی نامیده بود، اخیرا سندی مبنی بر رهنمودهای خود در باب خانواده منتشر کرده است.

در بخشی از سند نوشته شده است: دیدگاه مذهبی ارائه شده از سوی ما در مورد ازدواج بیش از حد انتزاعی است و با واقعیت های عملی زندگی مردم فاصله دارد. این ایده آل گرایی افراطی نه تنها تمایل مردم را به ازدواج بیشتر نکرده، بلکه کارویژه ای عکس داشته است. کلیسا نباید مانند آنچه که در گذشته انجام داده دست به قضاوت بزند، بلکه بیشتر باید شنونده باشد.

سندی که هم اکنون ارائه شده و حاوی رهنمودهای مختلف در مورد موضوعات طلاق، ازدواج هم جنس گرایان، رابطه جنسی پیش از ازدواج و مسائلی از این دست است، حاصل تحقیقات و بحث و بررسی اسقف های کاتولیک طی یک سال و نیم گذشته می باشد.

این سند که با نام « آموریس لائتیتیا» به معنای لذت عشق منتشر شده مجموعه ای از رهنمودها برای زندگی کاتولیک ها را شامل می شود و دکترین جدیدی را تشکیل نمی دهد. این سند تغییری در تعریف کلیسا از ازدواج و کسانی که اجازه دارند با یکدیگر ازدواج کنند، انجام نمی دهد. پاپ فرانسیس تاکید کرده است که ازدواج هم جنس گرایان را به هیچ شکلی نمی توان با دیدگاه الهی در مورد خانواده و ازدواج جمع کرد. سال گذشته، کلیسا با اعمال تغییراتی شرایط طلاق را آسان تر کرد.

اگرچه سند جدید تغییری در قوانین ازدواج نمی دهد، اما از این نظر اهمیت دارد که از کاتولیک ها و کشیش های سراسر جهان می خواهد که اهمیت ازدواج سنتی و فرزندآوری را درک کرده، اما در عین حال به محدودیت ها و موانع زیادی هم که بر سر راه تشکیل خانواده وجود دارد، دقت کنند.

مخاطبان پاپ فرانسیس در این سند همه جهان هستند و مهم ترین مانعی که وی از آن صحبت می کند، فقر است. به گفته وی ساعات طولانی کار، عدم ثبات شغلی، ناتوانی در تامین مسکن و خدمات تامین اجتماعی ناکافی هم بر والدین و هم بر فرزندان فشار وارد می کند. تعهد ازدواج برای کسانی که زندگی آنها با بی ثباتی مواجه است، به مراتب دشوارتر است. به گفته پاپ، کلیسا موظف است که مشکلات این اقشار را درک کند و دولت واتیکان وظیفه دارد قوانینی را تصویب کند و با ایجاد اشتغال آینده جوانان را تامین کرده و به آنها برای تشکیل خانواده کمک کند. در دیدگاه وی خانواده مرکزیت اجتماعات سیاسی  و اجتماعی را به عهده دارد و دولت ها برای تقویت آن مسئولیت دارند.

اهمیت سند منتشر شده به علاقه پاپ به ارائه خدمات اجتماعی از سوی دولت ها و توجه به اوضاع فقرا نیست. وی و اسلاف وی به کرات به این موضوعات اشاره کرده اند. بلکه اهمیت سند حاضر از این روست که وی پذیرفته است ازدواج و حفظ بنیان خانواده به سادگی آنچه کلیسا تصور می کند، نیست. به گفته وی وظیفه کلیسا دفعی نیست، بلکه باید هر چه بیشتر مردم را به سوی خود جذب کند. کلیسا باید به جای قضاوت مردم، شرایط زندگی آنها و تصمیماتشان را درک کند.

اما نکته ای که در اینجا باید ذکر کرد این است که تلاش پاپ فرانسیس تنها آشکار کردن انتقاد وارد بر ساختار کلیسا و نه دکترین آن است. همانطور که خود وی گفته نه این سند و نه شورای کلیسا هیچ کدام تغییری در قوانین و استانداردهای موجود در این موضوعات نخواهند داد. در واقع تغییر رویه نهادی جهانی که نماینده بیش از 1.2 میلیارد نفر است که در کشورهای مختلف با بسترهای فرهنگی مختلف زندگی می کنند، کاری دشوار است. در سند منتشر شده پس از اولین  گردهمایی اسقف ها در 2014 اعلام شده بود که هم جنس گرایان قابلیت هایی دارند که می توانند آن را به جامعه مسیحیت ارائه دهند. در حالی که چنین بیانیه ای می توانست نوید دهنده تحولاتی عظیم باشد با واکنش شدید رهبران کلیسای محافظه کار رو به رو شد. طی دومین گردهمایی اسقف ها در اکتبر گذشته، اسقف های آفریقایی به شدت با تغییر مواضع کلیسا نسبت به هم جنس گرایان مخالفت کردند.

تاثیر این موضع گیری تند و تیز بر سند اخیر پاپ فرانسیس نیز به خوبی دیده می شود. به طور مثال وی هرگز قوانین سخت تصویب شده در اوگاندا علیه هم جنس گرایان را محکوم نکرد. اوگاندا یکی از کشورهایی است که بیشترین جمعیت کاتولیک را در خود جای داده است.

با همه اینها، تغییر لحن پاپ به عنوان رهبر نهادی به شدت سلسله مراتبی و سنتی قابل توجه به نظر می رسد. تغییر لحن پاپ می تواند تایید ضمنی قدرت و اقتدار محلی کشیش ها برای تعیین رهنمودهای دینی در زندگی فردی پیروان این دین باشد.

منبع: آتلانتیک / ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی / 25