اسرائیل از هژمونی ایران می‌ترسد نه برنامه هسته‌ای

نویسنده: گراهام الیسون 

دیپلماسی ایرانی: شش ماه پس از آن که سنای آمریکا نتوانست مانع توافق هسته ای با ایران شود، این کشور به همه تعهدات خود بر طبق توافق عمل کرده و آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز صحت آن را تایید کرد.

هرگونه قضاوت نهایی در مورد توافق هسته ای با ایران و نتایج بلند مدت آن غیرمنطقی به نظر می رسد. اما توجه به دیدگاه مقامات امنیتی که باید تهدیدات مختلف و نحوه مقابله با آنها را لحاظ کنند، قابل توجه به نظر می رسد.

«بدون شک توافق هسته ای میان ایران و غرب نقطه عطفی تاریخی است. این توافق تغییری بزرگ در مسیر پیش روی ایران و نگاه ما به موضوعات مرتبط با آن است.»

«توافق هسته ای واجد خطرات بسیاری است، اما فرصت های زیادی را نیز به همراه آورده است. وظیفه ما توجه به همه نقاط مثبت و منفی توافق برای قضاوت در مورد آن است. تصور اینکه بدترین سناریوی ممکن اتفاق خواهد افتاد، به اندازه در نظر گرفتن بهترین سناریو محتمل خطرناک است. بنابراین ما استراتژی خود را بازیابی خواهیم کرد.»

«در 15 سال آتی ما همچنان ایران را در لیست اولویت های امنیتی خود نگاه می داریم، زیرا باید فعالیت های هسته ای آن را رصد کنیم. اما این تغییری واقعی و نقطه عطف جالب توجهی محسوب می شود.»

در وهله اول هر مخاطبی تصور می کند که این نقل قول ها سخنان جان کری یا باراک اوباما را منعکس می کند. اما نکته قابل توجه این است که این سخنان مواضع ژنرال گادی ازینکوت، رئیس ستاد مشترک ارتش اسرائیل است که در ژانویه سال جاری در اندیشکده مطالعات امنیت ملی در جمع همکاران خود مطرح کرد. اگر چه نتانیاهو توافق را اشتباهی تاریخی خوانده بود، اما ازینکوت در سخنان خود به خوبی موضع ارتش اسرائیل را در این زمینه مشخص کرد.

این بحث نخستین بار در تابستان گذشته مطرح شد، یعنی زمانی که ازینکوت برای اولین بار در تاریخ اسرائیل استراتژی دفاعی اسرائیل را منتشر کرد. زمانی که این استراتژی منتشر شد، همگان تعجب کردند چرا که در آن نامی از تهدید هسته ای ایران به میان نیامده بود.

سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که اگر تهدید هسته ای ایران برای آینده ای قابل توجه حذف شده است، هم اکنون تهدید درجه یک علیه امنیت ملی اسرائیل چه موردی می تواند باشد؟ پاسخ ازینکوت به این سوال باز هم ایران است، اما نه توانایی هسته ای آن، بلکه سودای هژمونی ایران در منطقه از طریق حمایت از حزب الله در لبنان و سوریه، حمایت از حماس در غزه، حمایت از حوثی ها در یمن و گسترش نفوذ در بغداد. به گفته ازینکوت: «مهم ترین رقیب ارتش اسرائیل در حال حاضر حزب الله است. ایران در جنگ نیابتی با اسرائیل است. ایران از سال 2006 به تامین مالی و آموزش و حتی هدایت نیروهای حزب الله پرداخته و توانایی های فزاینده حزب الله برتری اطلاعاتی، هوایی و زمینی ارتش اسرائیل را به چالش کشیده است.»

می توان به خوبی ادعا کرد که ارزیابی های امنیتی ازینکوت در میان نیروهای امنیتی اسرائیل استثناء نیست.  عمده چهره های امنیتی اسرائیل در پرتو توافق هسته ای با ایران، نگاه خود را به مقوله تهدید و اولویت ها در این زمینه تغییر داده اند. در یک دهه گذشته، تمرکز جدی مقامات امنیتی اسرائیل بر پرونده هسته ای ایران و شرایطی بوده است که در صورت دستیابی ایران به سلاح هسته ای ممکن بود به وقوع بپیوندد. هم اکنون آنها متقاعد شده اند که این تهدید فعلا به تعویق افتاده و بنابراین این فرصت را پیدا کرده اند که به چالش های جدی دیگر بپردازند.

یک سال پیش، سیاستمداران آمریکایی و اسرائیلی و کارشناسان مسائل امنیتی بر این نکته اتفاق نظر داشتند که جاه طلبی های هسته ای ایران واجد تهدید امنیتی جدی برای هر دو کشور است. پس از آن، توافق هسته ای با ایران به امضا رسید و ایران موظف شد که عمده سانتریفیوژهای خود را از کار انداخته،  قلب راکتور آب سنگین اراک را که می توانست پلوتونیوم تولید کند، از بین ببرد.  در ماه ژانویه آژانس بین المللی انرژی اتمی صحت این اقدامات را تایید کرد.

اینکه در آینده چه اتفاقی خواهد افتاد را هیچ کس نمی داند. اما نمی توان ارزیابی کارشناسان حرفه ای مسائل امنیتی را نادیده گرفت و به راحتی از کنار آن رد شد.

منبع: آتلانتیک / ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی /  25