بازگشت به دوران رونق نفتی

امیرحسین زمانی نیا*

دیپلماسی ایرانی: اگر در سال 92 مذاکرات هسته ای شروع و به توافق ژنو منتهی نمی شد، یقینا تا آخر سال 92 صادرات نفت ایران به صفر می رسید چراکه طبق تحریم هایی که بر اثر فشار آمریکا وضع شده بود، چهار کشوری که از ایران نفت خریداری می کردند، هر ماه 20 درصد خریدشان را کاهش می دادند و هیچ کس هم جسارت مقاومت در برابر فشار آمریکا را نداشت. مسئولان دولت قبلی هم در ابتدا می گفتند که پرونده هسته ای ایران به شورای امنیت نمی رود و این یک بلوف است، در حالی که پرونده ما به شورای امنیت رفت. بعد از آن مسئولان وزارت خارجه دولت قبل گفتند که قطعنامه ای در شورای امنیت صادر نخواهد شد که قطعنامه هم صادر شد، بعد گفتند که روسیه و چین آن را وتو می کنند که آن ها هم وتو نکردند. در سال 1383 مذاکرات هسته ای در وین انجام می شد و ما به دنبال این بودیم که قطعنامه ای که صادر و در آن ذکر شده که «تا سه ماه دیگر موضوع هسته ای ایران دوباره در شورای حکام بررسی می شود» را تغییر دهیم و به جای سه ماه، از لفظ «هر وقت که لازم شد» استفاده کنیم چراکه برای ما خیلی اهمیت داشت بررسی پرونده هسته ای ایران در شورای حکام به شکل اتوماتیک نباشد.

ما با همه طرفینی که فکر می کردیم دوستان ما هستند به گفت وگو نشستیم و از آن ها مشورت گرفتیم، به روس ها گفتیم و آن ها عنوان کردند که نمی توانند این جمله را تغییر دهند. در نهایت ما موضوع را به آقای دکتر خرازی، وزیر خارجه منتقل کردیم و ایشان به آقای خاتمی اطلاع دادند و آقای خاتمی گفتند که این مسئله را پیگیری می کنند و در تماسی تلفنی با آقای پوتین از وی این قول را گرفتند که نماینده روسیه در مذاکرات وین با نماینده ایران همکاری کنند. من فردای آن روز سفیر روسیه را در سازمان ملل دیدم و او به من گفت که اگر این جمله تغییر پیدا کند، جنگ جهانی سوم به راه خواهد افتاد. در واقع روسیه از ایجاد تغییر در یک جمله قطعنامه شورای حکام تا به این اندازه مضطرب می شد و گمان می کرد که جنگ جهانی سوم به راه خواهد افتاد و آن وقت مسئولین دولت قبلی فکر می کردند که روسیه و چین قطعنامه شورای امنیت را برای ما وتو خواهند کرد.

با موفقیت مذاکرات هسته ای، ما در ماه بهمن امسال 420 هزار بشکه نفت را علاوه بر 1 میلیون و 100 بشکه، صادر کرده ایم و برای 300 هزار بشکه دیگر هم مشتری داریم و اغلب بازار آن هم در اروپاست نه در بازار قبلی ما و این یک نمونه از تاثیر برجام در صنعت نفت ایران است. به همین دلیل ما باید بتوانیم بازاریابی خوبی بکنیم و اگر بازار داشته باشیم تا 2 میلیون بشکه برای صادرات می توانیم داشته باشیم اما در حال حاضر به دنبال بازار هستیم.

از دیگر آثار توافق هسته ای این است که وجوه و تجهیزات توقیف و بلوکه شده شرکت نفت آزاد می شوند و روز 18 اسفندماه آخرین محموله تجهیزات بلوکه شده شرکت ملی نفت به خلیج فارس رسیدند و تخلیه شدند و این باعث افزایش تولید میادین نفتی ما خواهد بود. وجوهی که به خاطر تحریم ها بلوکه شده بود، آزاد می شوند از جمله اینکه «شل» به ایران حدود ۲.۳ میلیارد دلار بدهکار بود و آخرین واریز به مبلغ ۱.۷۷ میلیارد یورو به حساب بانک مرکزی پرداخت شد. نه تنها «شل» توانسته از طریق بانکی بدهی خود را پرداخت کند، بلکه بقیه بدهکارهای ایران هم مشغول آزاد کردن بدهی های خود به ما هستند. حتی یونان با آن اوضاع ورشکستگی اقتصادی اش حدود هشتصد میلیون دلار به بانک مرکزی ایران بدهکار است و آن ها هم دارند به صورت اقساط بدهی خود را پرداخت می کنند. آنچه که مشکل است بانک های درجه یک اروپایی هستند که توسط امریکا جریمه های سنگینی شده اند و الان دارند با احتیاط برخورد می کنند ولی بانک های درجه دوم اروپایی همکاری خود را با بانک های ایرانی شروع کرده اند و مسئله سوئیفت هم از چند هفته پیش حل شده است ولی بانک های ما باید یکسری استانداردهای جدید را رعایت کنند که در این زمینه مشغول تعامل با بانک های خارجی هستند.

یکی از مسائل ما، پول شویی، مبارزه با تروریسم و قواعدی است که اتحادیه اروپایی و امریکا دارد که اگر یک شهروند امریکایی در یکی از بانک های ما حساب داشته باشد باید این موضوع را به امریکا اعلام کند تا آن ها بتوانند از وی مالیات دریافت کنند که این ها از مسائل تازه ای است که بانک های ما دارند به آن می پردازند. شورای نگهبان هم به تازگی قانون مبارزه با تامین مالی تروریسم را تایید کرده است. یکی از مشکلات بانک های ما این است که چنین قانونی در کشور نبود اما الان این مشکل هم حل شده است. مهمانان خارجی شرکت نفت هم بسیار بیشتر شده و همه به دنبال این هستند که در شرایط جدید با ایران به همکاری بپردازند و البته یکی از نگرانی هایی که این کشورها دارند این است که مسئله بازگشت تحریم ها چه اندازه ممکن و جدی است؟ اما در آن مذاکراتی که انجام شد، آمریکایی ها برای نیاز داخلی خودشان برای آنکه بگویند کار را به صورت همه جانبه و محکم انجام داده اند، به این پاراگراف در برجام نیاز داشتند تا برای خود راه برگشتی را هم پیش بینی کرده باشند اما فراموش نکنیم که آمریکایی ها در دوره ای می خواستند تحریم های ملی خودشان علیه ما را نیز در قالب قطعنامه هایی، به تحریم های جهانی بدل کنند که در این مسیر چندان موفق نبودند. ما همین توضیحات را به نمایندگان شرکت های خارجی که به ایران می آیند می دهیم و به آن ها می گوییم که اقتصاد ما آن چنان چسبندگی با اقتصاد جهانی پیدا می کند که به نفع هیچ کس نخواهد بود که این تحریم ها دوباره اعمال شوند اما به هرحال این چالش را در سرمایه گذاری خارجی باید با تکیه بر مسائل حقوقی حل کرد. ما هم اکنون با بسیاری از شرکت های چینی، روسی و همه شرکت های بزرگ و متوسط اروپایی در حال مذاکره هستیم و حتی شرکتGE امریکا علاقه مند به همکاری با ایران است و مدیرعامل انگلیسی این شرکت هفته پیش به ایران آمده و اظهار کرد که به کار در ایران علاقه مند است و وقتی من از ایشان پرسیدم که چطور یک شرکت آمریکایی می خواهد با ایران همکاری کند، به بندی از برجام اشاره کرد که در آن قید شده است شرکت های غیرآمریکایی که توسط آمریکایی ها اداره می شوند می توانند با ایران همکاری کنند و ما هم به عنوان یک شرکت غیرآمریکایی که در انگلیس ثبت هستیم می توانیم با وزارت نفت و وزارت بهداشت همکاری کنیم. شرکت های آلمانی هم در صنایع پتروشیمی ما بسیار علاقه مند به همکاری هستند و سخن از مذاکره برای ۴.۵ تا 5 میلیارد دلار سرمایه گذاری در شرکت پتروشیمی ما از سوی آن ها مطرح است و شرکت های بیمه آن ها هم علاقه مند به پوشش بیمه ای پروژه های قابل دفاع هستند. شرکت ساچه هم در مذاکرات خود در روزهای اخیر در تهران اعلام آمادگی کرد که برای تامین مالی پروژه هایمان در صنعت نفت با شرکت های ایتالیایی، حدود 5 میلیارد دلار در نظر گرفته و احساس می کنم همین ترتیبات را شرکت ملی نفت ایران با سایر شرکت های پوشش بیمه ای انجام خواهد داد.

از مشکلاتی که در حال حل و فصل آن هستیم یکی موضوع پوشش بیمه ای نفتکش های ما و نفتکش های خارجی است که نفت ما را حمل می کنند که 13 گروه بیمه ای هستند که 12 تا اروپایی و آسیایی اند و یکی از آن ها هم آمریکایی است که البته این گروه آمریکایی نفوذ بسیاری در بیمه اتکایی دارد و می تواند ریسک پوشش بیمه ای را تقسیم کند که البته امروز هم این 13 گروه در دوبی جمع هستند و از شرکت ملی نفتکش ما هم در آنجا حضور دارند تا مذاکرات را نهایی کنند و به نتیجه برسند و از آنجایی که چندین محموله نفت خام ما از خلیج فارس خارج شده و به مقصد رسیده است. به نظر می رسد این مسئله هم تقریبا حل شده است و فقط نیاز به مشخص شدن موارد حقوقی دارد.

منابع مالی مورد نیاز صنعت نفت در بخش دولتی برای پنج سال آینده حدود 135 میلیارد دلار است و در بخش غیردولتی که مربوط به احداث پالایشگاه های جدید و.. است هم به حدود 52 میلیارد دلار سرمایه نیاز داریم و مجموعا حدود 201 میلیارد دلار نیاز به سرمایه گذاری در صنعت نفت و گاز در پنج سال آینده وجود دارد. ما در صنعت نفت موفق نبوده ایم که یک شرکت نفتی بین المللی به وجود بیاوریم و برای آن نیاز به سرمایه گذاری داریم و تا به حال این کار انجام نشده است و اگر بخواهیم نفت ما شکوفا و قدرتمند شود باید بتواند ظرفیت تولید نفت خام را بالا ببریم و امیدواریم تا پایان برنامه ششم بتوانیم بالای 5 میلیون بشکه در روز نفت خام تولید کنیم. در خانواده نفت ایران عده ای اعتقاد دارند که ما هیچ نیازی به سرمایه گذاری خارجی و یا تکنولوژی های خارجی نداریم و همه کارها را خودمان انجام می دهیم در حالی که عملا از نظر تکنولوژی صنعت نفت اروپا به مراتب عقب تر از امریکاست و ما به مراتب جای رشد داریم که به فن آوری اروپا برسیم. برای افزایش تولید ما نیاز به سرمایه گذاری، فن آوری و مدیریت داریم و امیدواریم تا ده سال دیگر از طریق اجرای قراردادهای IPC چند شرکت بین المللی خوب داشته باشیم. برجام صنعت نفت را در یک موقعیت ممتاز قرار داده و عزت کشور را تامین کرده است و ما می توانیم تصمیم بگیریم که با چه شرکتی بین المللی در صنعت نفت همکاری و منافع بلندمدت خود را تامین کنیم.

*معاون بین الملل وزارت نفت، متن سخنرانی در نشست ماهانه بنیاد باران

انتشار اولیه: چهارشنبه 19 اسفند 1394/ انتشار مجدد: پنجشنبه ۲۷ اسفند ۱۳۹۴