مخالفت جوانان عرب با افراط گرایی مذهبی

نویسنده: جیمز زاگبی

دیپلماسی ایرانی: در پایان سال 2015، سرویس تحقیقات زاگبی نظرسنجی چهره به چهره ای از 5374 جوان مسلمان 15 تا 34 ساله در هشت کشور عربی: مراکش، مصر، عربستان سعودی، امارات، بحرین، کویت، اردن و فلسطین انجام داد. ما دیدگاه جوانان مسلمان عرب را درباره هویت دینی، رهبری دینی، نقش دولت در امور دینی، نیاز به اصلاحات و افراط گرایی دینی بررسی کرده ایم. نتایج این بررسی دیدگاه های جالبی را درباره این نسل از اعراب نشان می دهد.

به طور کلی آن چیزی که ما متوجه شدیم این است که جوانان مسلمان متعهد به ایمانشان هستند، نیاز به نوسازی در گفتمان مسلمانان را قبول دارند، متوجه نیاز به نقش آشکار زنان در زندگی مذهبی هستند، معتقدند که دین نقشی مهم در آینده کشورشان دارد و گروه های افراطی را رد می کنند.

در حالی که تفاوت قابل مشاهده در نگرش جوانان عرب مسلمان از کشورهای مختلف وجود دارد، اما به طور کلی متوجه شدیم این نسل متعهد به هویت اسلامی شان هستند و ایمان خودشان را بیشتر به عنوان «امر معنوی خصوصی» می دانند تا «اعتقادات و قوانینی که تعریف درست و غلط» از دین ارائه می دهند.

نکته قابل توجه این است که اهمیت هویت مسلمان در جوامعی که بیشتر کثرت گرا هستند (امارات، کویت و مصر) برجسته تر بود. یعنی همان جوامعی که جوانان مسلمان نشان داده اند میان «وسوسه های جامعه امروز» و اعتقادات دینی شان، دچار تنش هستند.

وقتی از آنها سوال شد تا مهمترین جنبه های اعتقادشان را نام ببرند، اغلب اظهار داشتند «زندگی با اصول و اخلاق اسلامی» و پرداختن به «مسائل سیاسی پیش روی جوامع مسلمان» و در حالی که اکثر جوانان این کشورها مخالف این هستند که دین عامل افول جهان عرب است، معتقدند که دین نقشی کلیدی در آینده کشورشان دارد. اما دیدگاه های متفاوتی درباره نقش دولت در امور دینی دارند.

فقط در مصر، کویت و فلسطین بود که اکثر مردم متمایل به مداخله دولت در امور مربوط به دین هستند. تنها حوزه ای که اکثریت هشت کشور موافق مداخله دولت هستند در «حصول اطمینان از این که گفتمان مذهبی منجر به ترویج خشونت، تحریک و نفرت نشود» و ممنوعیت فیلم، تلویزیون و غیره در صورتی که «ارزش های جامعه را نقض کند» است.

اکثریت قابل توجهی از جوانان این هشت کشور معتقدند که «زبانی که باید برای توضیح اسلام استفاده شود» و موضوعات و مسائلی که توسط محققان و واعظان صورت می گیرد باید با زندگی امروز هماهنگ باشد. این نکته مشخص می کند که چرا بسیاری از آنها مدعی اند که خطبه های نماز جمعه «طولانی» «خسته کننده» و یا «صدای دولت» است.

جوانان مسلمان اغلب مفتی اعظم کشورشان یا دیگر اساتید برجسته مذهبی را طرف مورد مشورتشان در امور دینی معرفی می کنند، اما تعداد قابل توجهی به این نکته اشاره می کنند که تلویزیون های دینی را «مهمترین منبع» خود در این امور معرفی کرده اند. و اکثریت مردان و زنان جوان در این کشورها موافقند که به اساتید مذهبی و واعظان زن نیاز است.

موضوع دیگری که کاملاً مشخص شده این است که جوانان مسلمان به شدت گروه ها و جنبش های افراطی را رد می کنند و آنها را به عنوان «انحراف کامل از اسلام» می شناسند. آنها «دولت های فاسد و سرکوبگر» و «آموزش مذهبی افراطی» را به عنوان دلایل اصلی پیوستن هم نسلان خود به این گروه ها ذکر می کنند.

نتیجه این مطالعات این است که جوانان عرب مسلمان مثل دیگر گروه های همسن خود در دیگر نقاط جهان در حال تلاش برای پیدا کردن جای خودشان در جهان به سرعت در حال تغییر هستند. آنها «نسل از دست رفته» یا توده های بدون فکر که ایده ای برای آینده جوامعشان (که به زودی آن را به ارث می برند) ندارند، نیستند. نباید از آنها ترسید و نباید اصرار به تغییر آنها را نادیده گرفت. همان طور که بنیاد طابه در ابتدای این مطالعه اشاره کرده است «تنها با شناخت این نسل است که می توانیم متوجه تغییرات مذهبی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی جهان عرب در امروز و در آینده شویم.»

منبع: لوب لاگ/ مترجم: حسین هوشمند