آیا صالحی برای همکاری هسته‌ای با آمریکا مذاکره می‌کند؟

دور جدید مذاکرات هسته ای در ژنو شاهد حضور دو مقام ارشد جدید ایرانی و آمریکایی است. علی اکبر صالحی معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان انرژی اتمی قرار است با ارنست مونیز وزیر انرژی ایالات متحده دیدار و گفت و گو کند. اگر چه طرفین موضوع این دیدار را بحث های دقیق فنی اعلام کرده اند ولی شواهدی از این احتمال وجود دارد که طرفین قصد مذاکره بر سر نوعی همکاری هسته ای را داشته باشند.

به گزارش «تابناک»، عضو جدید تیم مذاکره کننده هسته ای آمریکا در ژنو، ارنست مونیز وزیر 70 ساله انرژی ایالات متحده است که شروع به تدریس وی در انستیتو فناوری ماساچوست در سال 1973 همزمان با دوره ای است که صالحی 65 ساله مشغول تحصیل در دوره دکترا در دانشکده مهندسی هسته ای همین دانشگاه بود. چهل سال بعد از آن دوره، این بار قرار است آنها در ژنو با یکدیگر دیدار کنند.

بهروز کمالوند، سخنگوی سازمان انرژی اتمی گفته علی اکبر صالحی قرار است با ارنست مونیز در طول گفتگوهای کارشناسی دوروزه میان ایران و آمریکا در ژنو دیدار کند و از سوی دیگر، در بیانیه وزارت انرژی آمریکا در این باره آمده است که «به درخواست جان کری وزیر خارجه، ارنست مونیز وزیر انرژی روز شنبه به ژنو سفر می کند تا در مذاکرات جاری با ایران بر سر برنامه هسته ای این کشور، به وزیر کری بپوندد.»

در این بیانیه همچنین آمده است که: «مقامات وزارت انرژی همواره به عنوان بخشی از تیم مذاکره کننده ایالات متحده در این گفت وگوهای کاملا فنی دخیل بوده اند و وزیر مونیز هم در ژنو به تیم می پیوندد تا این رایزنی های فنی دقیق، ادامه یابد.»

گام نهایی توافق جامع هسته ای بین ایران و 5+1 طبق آن چیزی که در برنامه اقدام مشترک ژنو بر سر آن توافق شده است، در دو مورد به مسائلی اشاره دارد که احتمال دخالت وزیر آمریکایی در فرایند مذاکراتی آن محتمل است. طرفین در آذرماه سال 92 توافق کردند که توافق جامع نهایی بین ایران و 5+1

1- متضمن یک برنامه غنی سازی باشد که توسط طرفین تعریف می گردد، برنامه ای که شاخصه های آن با موافقت طرفین و منطبق با نیازهای عملی، با محدودیت های مورد توافق در خصوص دامنه و سطح فعالیت های غنی سازی، ظرفیت غنی سازی، محل هایی که در آن غنی سازی انجام می شود و ذخایر اورانیوم غنی شده برای دوره زمانی که مورد توافق قرار می گیرد، تعیین می گردد.

2- شامل همکاری بین المللی هسته ای غیر نظامی باشد، که این همکاری ها از جمله در خصوص دستیابی به راکتورهای مدرن آب سبک قدرت و تحقیقاتی و تجهیزات مرتبط و نیز عرضه سوخت هسته ای مدرن و برنامه های تحقیق و توسعه (R&D) مورد توافق می باشد.

به دلایل گوناگونی می توان این فرض را مطرح کرد که مذاکرات صالحی با طرف آمریکایی احتمالا با همکاری هسته ای با آمریکا در ارتباط است.

نخست این که مذاکرات در موضوع غنی سازی تا حد زیادی پیش رفته است و اکنون بیش از آن نیازمند یک تصمیم گیری در سطح وزیر انرژی آمریکا باشد، نیازمند توافق کارشناسان هسته ای بر سر جزئیات آن است. علاوه بر این فعالیت های وزارت انرژی آمریکا از زمان تاسیس در سال 1977 تاکنون تولید انرژی و قانون گذاری در باره آن را شامل می شود که به تدریج به سمت مساله دفع زباله های هسته ای نیز کشیده شده است.

این در حالی است که فعالیت های مربوط به موضوع عدم اشاعه سلاح هسته ای در وزارت خارجه امریکا متمرکز است و از سوی دیگر، فعالیت های وزیر انرژی آمریکا در چند سال گذشته ارتباط کمتری با کاری علمی و فنی بر مساله غنی سازی داشته و فعالیت های وزارتخانه تحت امر وی بر موضوع تکنولوژی هسته ای، پیشرفت این فناوری و همکاری بین المللی بر سر آن متمرکز است.

همچنین باید در نظر داشت که اگر چه بحث بر سر نوع همکاری هسته ای ایران و 5+1 در موضوع هسته ای طبق توافق ژنو باید بخشی از توافق جامع هسته ای باشد، ولی تاکنون در اخبار مربوط به مذاکرات هسته ای کمتر مورد اشاره قرار گرفته است.

در بیش از یک سالی که در مسیر مذاکرات برای رسیدن به توافق جامع هسته ای گذشته است، احتمالا تنها خبر مربوط به همکاری هسته ای با 5+1 خبر تفاهم نامه و پروتکل همکاری هسته ای ایران و روسیه بوده است که در آن مورد هم صالحی نقش مذاکره کننده با طرف روس را بر عهده داشت.

در طرف مقابل، مرور مجموعه توافقاتی که به امضای ارنست مونیز و مقامات دیگر کشورها رسیده، سهم بالای همکاری هسته ای در آنها را نشان می دهد.

اگر چه در فضای موجود احتمال همکاری هسته ای ایران و آمریکا قدری غیرمعمول به نظر می رسد ولی علاوه بر بخشی از توافق ژنو که در بالا به آن اشاره شد، سابقه مذاکرات هسته ای در دوازده سال اخیر نشان می دهد که همکاری در بخش فناوری هسته ای همواره بخشی از مذاکرات ایران با تروئیکای اروپایی و بعد از ان با 5+1 بوده است.