شعار «مرگ بر آمریکا» یا امید به توافق هسته‌ای؟!

نویسنده: استیو اینسکیپ*

دیپلماسی ایرانی: شماری از ایرانی ها امسال نیز در سالروز انقلاب اسلامی این کشور شعار «مرگ بر آمریکا» سر دادند. با این حال، شماری بسیاری در این کشور برای تغییر (بهبود) روابط با غرب آماده به نظر می رسند.

در سفر کوتاه خود به ایران با بیش از بیست نفر در شهرهای تهران، اصفهان و کاشان گفتگو کردیم. نتیجه این گفتگوها با نظرسنجی های علمی تفاوت چشمگیری داشت و همه این گفتگوها در کشوری صورت گرفت که مردمان آن محتاطانه سخن می گفتند.

اما در دیدارهایی که با افراد گوناگون در ادارات، رستوران ها و خیابان ها داشتیم، با افرادی از اقشار مختلف جامعه و با دیدگاه های سیاسی متفاوت آشنا شدیم: لیبرال و محافظه کار، زن و مرد، جوان و سالخورده، طبقه متوسط و قشر مرفه، افرادی نزدیک به دولت و افرادی به دور از قدرت.

در میان این افراد، یک کارشناس اقتصادی به شدت استفاده از فرصت های ناشی از حصول توافق هسته ای که به لغو تحریم های اقتصادی منجر شود را خواستار بود. یک سرمایه گذار از توسعه در املاک و مستغلات سخن گفت: وی فعالیت های خود را در این زمینه به بعد از مشخص شدن نتیجه مذاکرات هسته ای موکول کرده بود.

یک گرافیست از خوش بینی ها در پی انتخابات سال 2013 ریاست جمهوری سخن گفت و تصریح کرد تغییری بزرگ تر را به انتظار نشسته است. یک قلم زن گفت شرایط از انتخابات سال 2013 تاکنون تغییر چندانی نکرده است، با این حال وی همچنان از طرفداران حسن روحانی رئیس جمهور پیروز این انتخابات بود. روحانی از زمان روی کار آمدن در راستای بهبود روابط ایران با جهان خارج تلاش کرده است.

نکته جالب توجه در این گفتگوها این بود که افراد نزدیک به آیت الله سید علی خامنه ای رهبر معظم ایران بیشتر از دیگران در مورد توافق هسته ای شک و تردید داشتند.

رهبر ایران بیشترین سطح قدرت را در این کشور دارا می باشد. اندک زمانی پیش از ورود ما به ایران، آیت الله سید علی خامنه ای در یک سخنرانی از موافقت خود با حصول توافق سخن گفته، اما در عین حال، شرایطی خاص را برای چگونگی دستیابی به توافق تعیین کرده بود. ایرانی ها به این سخنرانی توجه ویژه داشتند و بسیاری از آنها در پاسخ به سوالات در مورد توافق هسته ای اعلام کردند به راهنمایی های آیت الله خامنه ای اتکا خواهند کرد.

با توجه به چنین شرایطی باید گفت هیچ اطمینانی به حصول توافق هسته ای وجود ندارد. اما حمیدرضا ترقی عضو حزب موتلفه اسلامی و یکی از افراد نزدیک به مقام معظم رهبری ایران تاکید کرد این کشور «100 درصد» اراده سیاسی مورد نیاز برای دستیابی به توافق را دارا می باشد.

داستان دو ایرانی

تفاوت دیدگاه ها را در ایران می توان با نقل داستان دو ایرانی به طور واضح تری بیان کرد: یکی از آنها مشتاق حصول توافق است و دیگری تمایلی به توافق هسته ای ندارد. این دو نفر در دو سازمان واقع در یک خیابان، مشغول به کار هستند.

فرد مشکوک به توافق هسته ای محمدرضا شوقی کارشناس روابط عمومی بسیج است. ما با شوقی در سفارت پیشین آمریکا در تهران دیدار کردیم که اکنون به پایگاه بسیج، سازمانی تحت فرماندهی کامل رهبر معظم ایران تبدیل شده است. شوقی بخش های گوناگون ساختمان سفارت را که اکنون به موزه تبدیل شده است، به ما نشان داد. در موزه همچنین اسناد و مدارک و تجهیزات توقیف شده از سفارت در سال 1979 نیز مشاهده می شد. تصاویری از کشته شدگان جنگ های ویتنام و عراق نیز به دیوارهای ساختمان نصب شده بود. تاریخچه ای که در این اتاق ها به مردم ایران نشان داده می شود تلفیقی از واقعیت و توهم است. شوقی در پایان تور از ما خواست که سوالاتمان را مطرح کنیم. به جای تمرکز بر گذشته، من از زمان حال پرسیدم: رهبر معظم ایران اعلام کرده اند با توافق با آمریکا مخالف نیستند؛ شخص شما چه عقیده ای در این باره دارید؟

شوقی در پاسخ تصریح کرد به خلوص نیت رئیس جمهور شک دارد و تلاش های گذشته برای حل مسئله هسته ای ناموفق بوده اند. وی گفت: «با توجه به اتفاقات گذشته چطور می توان خوش بین بود؟»

من از شوقی پرسیدم آیا فکر می کند که آمریکا و ایران می توانند روابطی دوستانه داشته باشند؟ پاسخ وی منفی بود!

شوقی دو پسر دارد. وقتی در مورد آینده ای که برای آنها خواستار است پرسیدم، شوقی گفت تنها خواسته اش وابسته نبودن ایران به کشورهای غربی است.

"در خلوت خود گریستم"

در کنار ساختمان سفارت پیشین آمریکا ما دیدگاهی کاملا متفاوت را شاهد بودیم. در نزدیکی سفارت پیشین آمریکا در تهران، ساختمان اتاق بازرگانی ایران و در کنار آن اتاق بازرگانی بین المللی قرار دارد؛ مکانی که در آن با مهدی بهکیش، 70 ساله، دیدار کردیم.

بهکیش کارشناس اقتصادی و دبیرکل کمیته ایرانی اتاق بازرگانی بین المللی است.

وی به شیوه ای فصیح در مورد فرصت های سرمایه گذاری در کشورش سخن گفت: «ایران سرزمین فرصت هاست. برای بیش از بیست سال یا حتی سی سال، ماشین آلات نوسازی نشده اند. زمین های ما مورد استفاده قرار نگرفته اند. به فرصت های موجود بی توجهی شده است و به دلیل بی ارزش بودن ارز ایران، فکر می کنم هزینه استفاده از نیروی کار و مواد اولیه در این کشور بسیار پایین باشد.»

به طور قطع شرکت های خارجی نمی توانند تا پیش از اینکه توافق هسته ای به تسهیل تحریم های اقتصادی علیه ایران منجر شود، در این کشور سرمایه گذاری کنند. اما به طور کلی دیدگاه بهکیش در مورد آمریکا به شدت با آمریکای به نمایش گذاشته شده در سفارت پیشین متفاوت است، چرا که بهکیش مدتی در آمریکا زندگی کرده است.

بهکیش در دهه 1970 در دانشگاه ایندیانا تحصیل کرده و مدت زمانی پس از انقلاب اسلامی ایران فارغ التحصیل شده است. برای بهکیش که در شهر مشهد و دور از پایتخت بزرگ شده بود، تحصیل در آمریکا شرایط را به کلی تغییر داد. وی در این باره گفت: «من در خانواده ای فقیر بزرگ شدم و خانواده پرجمعیتی دارم. ما 9 بچه بودیم و من بزرگترین فرزند خانواده بودم.»

وی با تحصیل و زندگی در ایندیانا در مورد شرایط نوین سرمایه گذاری و جهان بازار آزاد آموخت. بهکیش تاکید کرد جهان با سنت های غنی ایران به عنوان یک کشور تجاری بیگانه نیست و در این زمینه می توان به راه ابریشم اشاره کرد که از چین تا اروپا کشیده شده بود.

در دهه های پس از انقلاب اسلامی در سال 1979، بهکیش زوال بازار اقتصادی را در پی جنگ، ناآرامی، تصمیمات دولت و تحریم های اقتصادی اعمال شده توسط غرب، شاهد بود. وی گفت: «گاهی مواقع در خلوت خود می گریستم وقتی می دیدم چنین فرصت های بزرگی و منافعی که می توانست عاید ملت شود، از بین می رفت.»

اگر توافقی حاصل نشود چه؟ بهکیش تصریح کرد: «من شخصا فکر می کنم امکان اینکه هیچ توافقی حاصل نشود وجود ندارد. حاصل نشدن توافق برایم غیرقابل درک است. احتمال دست نیافتن به توافق آنقدر ناراحت کننده است که نمی خواهم چنین احتمالی را بپذیرم. حتی یک درصد هم چنین احتمالی نمی دهم. (در صورت حاصل نشدن توافق) گزینه دوم جنگ خواهد بود و از این رو، دیر یا زود باید توافق حاصل شود. امیدوارم که بشود.»

* مجری برنامه صبحگاهی شبکه رادیو ملی (رسانه مستقل) که محبوب ترین برنامه رادیویی در آمریکا محسوب می شود. اینسکیپ از زمان پیوستنش به برنامه صبحگاهی شبکه ان پی آر برنامه را از نیو اورلئانز، دیترویت، کراچی، و تهران به اجرا در آورده است. وی و همکارانش برای اجرای این برنامه به کشورهای گوناگون سفر کرده اند. اینسکیپ در سال 2012 و در زمان وقوع بهار عربی به کشورهای شمال آفریقا سفر کرد. در سال 2013 از ناآرامی ها در سوریه و انتخابات تاریخی ریاست جمهوری در ایران گزارش تهیه کرد.

منبع: ان پی آر / مترجم: طلا تسلیمی