منتشر کردن یا نکردن... مسئله این است!!

نویسنده: کورین پورتیل

دیپلماسی ایرانی: حمله به دفتر هفته نامه فکاهی شارلی ابدو در پاریس که به کشته شدن ۱۲ روزنامه نگار منجر شد، نشریه های بین المللی را بر سر منتشر کردن یا نکردن کاریکاتورهای این نشریه بر سر دوراهی گذاشت.

همه نشریه های بین المللی در تیتر مقاله های خود در رابطه با این ماجرا بدون استثنا حمله به شارلی ابدو را محکوم کردند، اما در این میان برخی از نشریه ها تصمیم گرفتند کاریکاتورهای جنجال برانگیز این نشریه را منتشر نکنند. کاریکاتورهای جنجالی شارلی ابدو که عامل تحریک کننده در حمله روز چهارشنبه محسوب می شوند، حاوی تصاویری از پیامبر اسلام بودند.

نشریه ها و رسانه های مطرحی همچون سی ان ان، ان بی سی و نیویورک تایمز از انتشار این کاریکاتورها خودداری کردند و ترجیح دادند تنها به پوشش خبری و انتشار گزارش هایی از حمله بپردازند.

روزنامه انگلیسی تلگراف در پایگاه اینترنتی خود تصویری از مجله شارلی ابدو را شطرنجی و محو منتشر کرد. این تصویر اندکی بعد از روی سایت برداشته و عکس استفان شاربونیه سردبیر نشریه فکاهی جایگزین آن شد. در این حال، عکس استفان که نسخه ای از شارلی ابدو را در دست داشت بریده و کوچک شده بود تا کاریکاتور جنجال برانگیز روی جلد مجله مشخص نشود.

روزنامه نیویورک دیلی نیز تصویر مشابهی از شاربونیه را که سال ۲۰۱۲ گرفته شده بود، منتشر کرد. با این وجود، سردبیران نیویورک دیلی به جای بریدن و کوچک کردن تصویر، کاریکاتور منتشر شده از حضرت محمد پیامبر اسلام روی جلد نشریه را شطرنجی کردند.

لیلی چولیاراکی استاد رشته رسانه در دانشگاه اقتصاد لندن در این باره گفت: «انتشار مجدد کاریکاتور ها به عقیده من تنها نمک پاشیدن روی زخم های قدیمی است و ناراحتی بیشتری ایجاد می کند. اما آیا مسئله مهم در شرایط کنونی تمرکز بر روی ناراحتی از این اتفاق است؟ گاهی مواقع لازم است که خودسانسوری را به عنوان یک گزینه در نظر داشته باشیم.»

از نظر برخی دیگر، خودداری از انتشار کاریکاتورهای شارلی ابدو حمله ای دوباره به آزادی بیان است. از این رو، نشریه هایی همچون بلومبرگ و هافینگتون پست مجموعه ای از کاریکاتورهای جنجال برانگیز شارلی ابدو را منتشر کردند.

همچنین در پی درخواست سازمان های مدافع آزادی بیان برای انتشار کاریکاتور ها به نشانه حمایت از شارلی ابدو، روز پنجشنبه در توییتر و دیگر پایگاه های اجتماعی شمار زیادی از کاریکاتورهای شارلی ابدو به صورت تمام رنگی به اشتراک گذاشته شد.

کارلز تورنر مدیرعامل سازمان مدافع آزادی بیان «پن اینترنشنال» در این باره گفت: «(انتشار این کاریکاتور ها) نشانه واضحی از یکپارچگی و شجاعت است. آزادی بیان خویشتنداری را نیز شامل می شود، اما خویشتنداری داوطلبانه!! هر نویسنده، سردبیر و یا نشریه ای باید بتواند در مورد خطوط قرمز خود تصمیم گیری کند. ما باید از حقوق همه نویسنده ها و کاریکاتوریست ها که به هر صورت قصد بیان افکار خود را دارند، دفاع کنیم؛ حتی اگر این بیان افکار از نظر عده ای تهاجمی به نظر برسد!»

در عین حال، خبرنگاران پیش از دخیل کردن احساسات خود در پرداختن به داستان حمله به دفتر نشریه شارلی ابدو می بایست عوامل بسیاری را در نظر بگیرند. جامعه خبرنگاران حرفه ای بر این عقیده است که خبرنگار می بایست «در میان نیاز افراد برای آگاهی از رویداد ها و آسیب ها و ناراحتی های احتمالی ناشی از این آگاهی توازن برقرار کند» و این مسئله تنها یکی از ملاحظات مطرح شده در قوانین اخلاقی جامعه خبرنگاران حرفه ای برای «به حداقل رساندن آسیب ها» در جامعه است.

انتشار کاریکاتورهایی از حضرت محمد در نشریه دانمارکی در سال ۲۰۰۵ تظاهرات جهانی را در پی داشت، چرا که بسیاری از مسلمانان به تصویر کشیدن پیامبر اسلام را توهین به مقدسات می دانند. از همان زمان، منتشر کردن یا نکردن تصاویر و کاریکاتور های جنجال برانگیز و گا ها تحریک کننده خشونت، به درگیری ذهنی برای دبیران خبر و نشریه ها تبدیل شد.

آیا می بایست در تلاش برای جلوگیری از ایجاد ناراحتی و ناآرامی از انتشار چنین تصویری خودداری و به اصطلاح خودسانسوری کرد؟ و یا اینکه خودداری از انتشار این تصاویر ضربه ای به آزادی بیان و تسلیم شدن در برابر مخالفان آزادی خواهد بود؟!! طارق شاهین کاریکاتوریست سیاسی مصری در لندن در این باره گفت: «خودسانسوری سوزش جراحت را بیشتر می کند.» وی که کاریکاتورهای انتقادی از دولت مصر و اسلام سیاسی ترسیم می کند، سال های متمادی با تهدید از سوی اسلام گرایان مواجه بوده است. شاهین تصریح کرد: «تجربه شخصی من از این تهدید ها در مقابل تلفات حمله به نشریه شارلی ابدو هیچ است. در حمله به آزادی بیان شاید بتوان حمله پاریس را از بسیاری جهات بد تر از حمله روز یازده سپتامبر در آمریکا دانست.»

در این حال، حمله به شارلی ابدو نه تنها پاکسازی کاریکاتورهای این نشریه از آرشیو بسیاری رسانه ها را در پی داشت، بلکه سبب شد برخی رسانه ها اقدامات شدیدتری در زمینه خودسانسوری انجام دهند. به گزارش پایگاه اینترنتی نشریه پولیتیکو، اسوشیتدپرس بلافاصله بعد از حمله به شارلی ابدو، کاریکاتور ترسیم شده توسط آندرس سرانو در سال ۱۹۸۷ که اهانت به عیسی مسیح بود را از آرشیو تصاویر خود حذف کرد.

خبرنگاران در سرتاسر دنیا خشونت علیه همکاران خود را در پاریس و حمله به نشریه شارلی ابدو را محکوم کردند و بسیاری در مقاله های ویژه خود در این باره نوشتند خون بهای سنگینی برای یک طرح بود. اما حمله روز چهارشنبه تلنگری برای برخی سردبیران بود تا به یاد آورند که هنوز به عقیده برخی افراط گرایان بهای اهانت را باید با خون پرداخت.

استفان پولارد سردبیر گاهشمار یهودی در لندن در پی این حمله در صفحه خود در توییتر نوشت: «انتقاد از نشریه ها در پی خودداری آن ها از انتشار کاریکاتور ها آسان است. اما افرادی همچون من اکنون بر سر دوراهی مانده اند. از یک سو، همه اصولی که به آن معتقدم مرا به انتشار این کاریکاتور ها ترغیب می کند و از سوی دیگر، من چه حقی دارم که بخواهم برای بیان افکارم جان همکاران و کارمندان خود را به خطر اندازم؟!!»

منبع: گلوبال پست / مترجم: طلا تسلیمی