ایران گام های مثبتی در راستای حقوق بشر برداشته است

استانداردهای حقوق بشر در ایرن در حال ارتقاست؛ این اذعان احمد شهید ، گزارشگر ویژه امور حقوق بشر در ایران است که تا قبل از این اصرار به نقض حقوق بشر در کشور داشت. [احمد شهید: ایران گام های مثبتی در راستای حقوق بشر برداشته است]

احمد شهید در گفت و گو با عصرایران ، از تعاملاتی که با نمایندگی های جمهوری اسلامی در نیویورک و ژنو دارد می گوید و برخی اقدامات و سخنان مقامات کشورمان را گام های مثبتی برای تعامل با زیرساخت های بین المللی حقوق بشر می داند.
او همچنین از ورود ساز و کارهای داخلی ، مانند کمیسیون اصل 90 مجلس شورای اسلامی برای راستی آزمایی ادعاهای حقوق بشری استقبال می کند و درباره تحریم های ظالمانه ای که علیه ایران وضع شده می گوید که در گزارش های خود به شورای حقوق بشر سازمان ملل بر تأثیر این تحریم ها بر "حق بهداشت" تأکید کرده است.

شهید در این مصاحبه با تأکید بر این که خود یک مسلمان مقید به احکام شرع است می گوید که هیچ تضادی بین احکام اسلامی و حقوق بشر وجود ندارد.
 
*شما تا کنون به صورت رسمی سه نامه به دفتر رییس جمهوری اسلامی آقای روحانی ارسال کرده اید، آیا تاکنون پاسخی رسمی از طرف دفتر ایشان به شما رسیده است؟
 
کلیه ارتباطات با دولت ایران، شامل درخواست های دیدار (از ایران)، توسط دفتر کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد در شهر ژنو کشور سوییس ارسال می شوند و خطاب به نمایندگی دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل متحد در ژنو نوشته می شوند.   
 
 من همچنین برای رییس جمهور روحانی نامه نوشته ام تا انتخاب و تحلیف وی را تبریک بگویم و آمادگی کامل دارم تا با مقامات ایرانی،  از جمله افرادی که در دولت رییس جمهور روحانی هستند، در راستای ارتقای حقوق بشر کار کنم و به نگرانی ها پاسخ دهم.
 
*در برخی از مصاحبه ها از تعاملات مثبت مسئولان جمهوری اسلامی با خودتان سخن به میان آوردید. خواهش  می کنم از این تعاملات و توافقات بیشتر صحبت کنید.
 
نمایندگی جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل متحد - هم در ژنو و هم در نیویورک - برای چند جلسه برای گفت و گو در مورد متدولوژی کار من، وجوهی از گزارش هایم و امکان همکاری در آینده میزبان من بوده است. فکر می کنم اینها  گام هایی کوچک برای ساختن یک رابطۀ  دوطرفه سازنده، شفاف و سودمند بین شورای حقوق بشر و دولت ایران لازم هستند.
 
*آیا می توانید از تعاملات مثبتی که منجر به نتیجه شده است مواردی را ذکر کنید؟
 
دولت ایران بعضی وقت ها به مکاتبات خصوصی که توسط من و سایر گزارشگران ویژه در مورد نگرانی های مشترک ارسال  شده پاسخ داده است. برخی از این مکاتبات کاملا علنی بوده اند.
 
 شاهد بوده ایم که دولت ایران نسبت به برخی خواست های داخلی و بین المللی برای رسیدگی به مواردی اقدامات مثبتی انجام داده است که این شامل پس گرفتن لایحه ای که ممکن بود به حقوق زنان آسیب رساند، توقف اجرای چندین حکم اعدام، دسترسی بهتر به درمان پزشکی برای چند زندانی و آزادی چندین نفر که زندانیان عقیدتی محسوب می شدند، بوده است.
 
همین تازگی، آقای دکتر محمدجواد لاریجانی، دبیر ستاد حقوق بشر در ایران، اشاره کرد که دولت آمادۀ بررسی نگرانی های حقوق بشری جامعه بین المللی است. وی همچنین گفت که برای مثال، در پاسخ به چنین انتقاداتی، ایران مجازات سنگسار را محدود کرده است. من مشتاقم در خصوص این ادعای ممنوعیت بیشتر بشنوم.
 
من این گونه بیانات و تمایل به گفت وگو را نشانه ای مثبت از جدی گرفتن نگرانی های بین المللی توسط مقامات ایرانی می بینم. این گام ها پایۀ همکاری با زیرساخت های بین المللی حقوق بشر را تشکیل می دهند و همچنان باعث خوش بینی من برای ایجاد یک رابطۀ کاری می شود که به تحقق فعالیت های شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد کمک کند.
 
*دولت روحانی با شعار اخلاق گرایی و راست گویی به عنوان اصلی ترین مبانی حقوق شهروندی در انتخابات گذشته پیروز میدان شد.  آیا این تاکید بر راست گویی بر شهروندان کشور را می توان جهشی بزرگ به سمت حقوق بشر تلقی کرد؟
 
بله، شفافیت یک وجه حیاتیِ حکمرانی خوب و ارتقای حقوق بشر است و پیش نیاز یک دموکراسی مسئول و پاسخگوست. بسیاری از وعده های رییس جمهور روحانی بسیار مثبت هستند و من اعتقاد دارم ملت ایران با آرای خود به این خوش بینی پاسخ دادند. این توقع هم در ایران و  هم در عرصه بین الملل وجود دارد که وعده های انتخاباتی برای تغییر به اقدامات عملی تبدیل شوند.

*دولت قبل بسیاری از گزارش های شما را خلاف واقع و سیاسی اعلام می کرد .آیا شما حاضر هستید برای اثبات حسن نیت خود تعدادی از مواردی که توافق بین شما و دولت وجود ندارد، با مکانیزم های شفاف توسط کمسیون اصل 90 مجلس شورای اسلامی راستی آزمایی شود؟
 
 تعامل با مقامات دولت و نهادها برای تحقق بخشیدن به اهداف شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد در یاری رساندن به ایران در پرداختن به نگرانی های مبرم و مستمر حقوق بشر حیاتی است.

به طور معمول ادعاهای نقض حقوق بشر مورد تحقیقات کامل و شفاف قرار می گیرند. در واقع، حاکمیت قانون و اجرای موثر عدالت مستلزم فعالیت هایی است که پرده از حقایق برداشته و ناقضان حقوق بشر را پاسخگو می کنند .  من دولت ایران را تشویق می کنم تا درپی چنین اقداماتی باشد و نتایج یافته های خود را با عموم ایرانیان و جامعۀ بین المللی در میان بگذارد و من از امکان همکاری با چنین روندی که توسط مجلس ایران آغاز  شود استقبال خواهم کرد.
 
*برخی از تحریم هایی که علیه ملت ما از طرف سازمان ملل و برخی از کشور ها وضع شده به نقض حقوق پایه ای مردم در حوزه بهداشت، معیشت، محیط زیست، اشتغال و... منجر شده است. آیا تا کنون شما به عنوان گزارشگر حقوق بشر در رابطه با تأثیر این تحریم ها بر حقوق پایه ای مردم گزارشی تهیه کرده اید و یا قصد تهیه دارید؟
 
من در سه گزارش آخر خود به مجمع عمومی و شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد در مورد تاثیر تحریم ها بر وضعیت انسانی در ایران صحبت کرده ام. این گزارش ها نقطه نظرات کلی در خصوص تاثیرات احتمالی تحریم ها بر واردات غذا، دارو و تجهیزات پزشکی و سایر کالاهای لازم برای تحقق حق بهداشت را ارائه کرده اند.

من همچنین در ماه ژوئیۀ 2013 یک لیست سؤال مشروح برای دولت ارسال کردم تا بتوانم اطلاعات بیشتری در مورد تاثیرات احتمالی تحریم ها و نقطه نظرات دولت جمع آوری کنم. من پاسخی به این درخواست برای اطلاعات بیشتر دریافت نکردم، اما مشتاقم که با دولت در خصوص این موضوع بیشتر  تعامل داشته باشم. من در مورد تاثیرات بالقوه منفی تحریم ها عمیقا نگرانم و در گزارش هایم به موازین بین المللی مرتبط با این موضوع اشاره کرده ام.  
 
*در صورتی که اثبات شود تحریم های ایران خود باعث نقض سیستماتیک حقوق بشر و ایجاد اخلال در زیست انسانی مردم شده است آیا مکانیزم ها و راهکار هایی می توان برای جبران مافات در نظر گرفت ؟ اگر بله، چگونه؟
 
این نکته مهم است که کلیۀ ذی نفعان در بررسی سازندۀ تاثیرات زیربنایی تحریم ها و ایجاد فرآیندهای تحقیق و جبرانِ آثار منفی آن مشارکت کنند.
عمومی کردن حقایق در این رابطه طبیعتا بسیارمهم است. در ماه مه سال گذشته، ایران توسط کمیتۀ حقوق اقتصادی و اجتماعی مورد بررسی قرارگرفت و این برای ایران موقعیت خوبی بود تا تاثیر تحریم ها بر وضعیت حقوق بشر را  مورد بررسی قرار دهد. فرصت های دیگری برای ایران برای مقابله با تاثیر تحریم ها بر حقوق بشر از طریق تعامل با طیف وسیعی از نهادهای پیش بینی شده منشور سازمان ملل مانند شورای حقوق بشر و رویه های ویژۀ آن و نهادهای (ناظر بر) اجرای معاهده های سازمان ملل وجود دارد.
 
*همیشه شما در مصاحبه با رسانه های خارجی از موارد نقض حقوق بشر در ایران صحبت می کردید. حال اگر بخواهید نیمه پر لیوان را نیز ببینید موارد بهبود نقض حقوق بشر را که در برخی موارد کشور ما آن را نیز پذیرفته است می توانید ذکر کنید؟
 
این نکته مهم است که تلاش های مثبت برای ارتقا و محافظت از حقوق بشر در کنار بخش هایی از وضعیت که نیاز به بهبودی دارند برجسته و تشویق شوند. گزارش های من در گذشته چنین نمونه هایی را ارائه کرده اند و من در آینده نیز به این روند ادامه خواهم داد؛ این شامل پیشنهاد منشور حقوق شهروندی، که من اعتقاد دارم باعث تشویق یک گفت وگوی ملی در خصوص حقوق شهروندی شد، بازگشت برخی "دانشجویان ستاره دار" به ادامۀ تحصیل شان، دستاوردهای زنان در تحصیل و پس گرفتن لایحه ای که حقوق آنان را تهدید می کرد می شود. من مشتاق گزارش دادن بیشتر در مورد تحولات مثبت ازجمله سطح همکاری درحال تحولی هستم که باور دارم ظرف ماه های آینده مشاهده خواهد شد.  
 
*شما وقتی از حقوق بشر صحبت می کنید از سنجه ها و معیار هایی استفاده می کنید که ممکن است مورد قبول دین ما و ارزش های اخلاقی ما نباشد. شما تا کنون در زمینه های شاخص های مشترک با معیار های جمهوری اسلامی آیا به تفاهم رسیده اید؟
 
ایران هم یکی از امضا کنندگان منشور موسس سازمان ملل متحد و هم امضاء کنندۀ پنج معاهدۀ اصلی بین المللی حقوق بشر است. به این ترتیب، ایران برسر اصول جهانی حقوق بشر که از طریق این اسناد ترویج شده اند، از جمله آزادی بیان، تشکل، تجمع، عقیده و اندیشه، بدون تبعیض توافق کرده  است.

عملکرد حقوق بشری ایران توسط شورای حقوق بشر سازمان ملل (HRC)  در سال 2010 مورد بررسی قرار گرفت، که طی آن دولت ایران به صورت داوطلبانه توافق کرد که 123  مورد توصیه را اجرا کند. در سالهای 2011 و 2013 دو نهاد ناظر برمعاهده ها انطباق عملکرد دولت ایران با معاهدات مذکور را مورد بررسی قراردادند. این موازین - که به صورت داوطلبانه از سوی ایران پذیرفته شده اند - معیارهایی را ایجاد می کنند که بر اساس آنها، ایران در برابر مکانیسم های سازمان ملل متحد پاسخگو می شود.

پاسخ ایران به گزارش های من اغلب استناد به دستورالعمل های رفتاری برای گزارشگران رویه های ویژه توسط شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد است که در سال 2007 به تصویب شورای حقوق بشر رسیده است.

این دستور العمل ما را به استفاده از استانداردهای بین المللی پذیرفته شده به عنوان چارچوب مرجع ملزم می کند. همان گونه که در کنفرانس جهانی حقوق بشر در وین توافق شد -که ایران نیز به این توافق پیوست- حقوق بشر جهانی، غیرقابل تفکیک، و به هم پیوسته می باشد.

از یک منظر شخصی، به عنوان مسلمانی که فرائض دینی خود را انجام می دهد، درک من این است که جهانی بودن حقوق بشر کاملا با اسلام سازگار است. من فکر می کنم اسلام دینی بسیار بامدارا است که به طور کلی برای دستیابی به عدالت اجتماعی و صلح تلاش می کند. من نمی دانم چطور ممکن است که این دین با چشم انداز بین المللی و جهانیِ حقوق بشر ناسازگار باشد.

*دولت جمهوری اسلامی در راستای مبارزه با تروریسم افرادی را که در جنوب کشور به صورت مشخص در جنوب شرق فعالیت براندازانه می کنند در صورت معرفی خود امان نامه می دهد، شما تا چه میزان این رفتار ها را در پیشبرد حقوق بشر موثر می دانید؟
 
غالباً ثابت شده که عفو و نرمش نسبت به جرایم سیاسی درتعدادی از کشورها منجر به آشتی و صلح ملی شده است. البته کشورها حق مبارزه با تروریسم را دارند، اما در روند این مبارزه آنها باید قوانین بین المللی حاکم بر تاکتیک های ضد تروریسم را نیز رعایت کنند. علاوه بر این، مهم است که مقامات همۀ کشورها مخالف سیاسی یا مخالفت را با تروریسم اشتباه نکنند.

*به عنوان آخرین سوال می خواهم بدانم با توجه به مسئولیت تان در زمینه بررسی حقوق بشر در ایران از طرف سازمان ملل چه خواسته ای از مسئولان جمهوری اسلامی دارید؟
 
"رویه های ویژه سازمان ملل متحد" درسال 1967 توسط چند کشور آسیایی و آفریقایی که نگران وضعیت حقوق بشری یی بودند که نتیجه تبعیضِ نژادی و استعمار بود پایه گذاری شد. از آن زمان تاکنون، نمایندگان رویه های ویژه، که به آنها عنوان گزارشگران ویژه نیز اطلاق می شود، تلاش کرده اند تا رنج قربانیان محافظت های ناکافی از حقوق بشر را برجسته کنند و برای علاج آن تلاش کنند.

بنابراین، مهم است که ایران این رویه های ویژه را به عنوان تنبیه تلقی نکند. در عوض، ایران باید ماموریت من را به عنوان یک فرصت برای ایجاد یک گفت و گوی جدی با جامعۀ بین المللی ببیند و به صورت تدریجی  راه حل هایی برای نگرانی های باقی مانده دنبال کند.

همۀ کشورها نگرانی های حقوق بشری دارند و انتقاد نباید به عنوان دشمنی با کل حکومت و یا دولت دیده شود. در مقابل، انتقاد اولین گام در جهت شناسایی مشکلات و راه حل های آن است. من باور دارم که دیدار از کشور ایران و گسترش فرصت ها برای گفت وگوی اساسی بسیار مفید خواهد بود و من امیدوارم دولت چنین تقاضایی را در آیندۀ نزدیک مدنظر قرار دهد.