چه چیزی می‌تواند قفل مذاکرات تهران با 1+5 را بگشاید؟

دیپلماسی ایرانی: بارها درباره مواضع جمهوری اسلامی ایران و ویژگی های آن برای منطقه و جهان صحبت کرده ایم. نخستین ویژگی جمهوری اسلامی ایران جدیت و استواری آن است. ایران به رغم 8 سال جنگ با عراق دوران صدام حسین و به رغم این که مواضع کشورهای عربی و اسلامی و بین المللی همگی در رد آن بودند و به رغم محاصره و تحریم هایی که بر آن تحمیل شده، توانسته است نهادهای مدنی و قضایی و نظامی و امنیتی خود را بنا کند. کما این که توانست سامانه نظامی مهمی به وجود آورد که آن را به بزرگ ترین قدرت منطقه ای تبدیل کند. همچنین توانست سیاستی را در پیش بگیرد که به خوبی در خاورمیانه توسعه بیابد و به طور جدی خواسته های منطقه ای اش را دنبال کند و حتی با آغاز بهار عربی و بازتاب های آن موفقیت های در خور توجهی در سوریه و عراق و لبنان به دست آورد.

ویژگی دوم آن، ایران تا به همین الآن تنها کشور منطقه است که هیچ گونه ارتباطی با پیمان های جهانی ندارد و استقلال خود را به طور کامل حفظ کرده است و خودش از خودش در برابر دشمنان داخلی و خارجی حمایت می کند.

ویژگی سومش بهره برداری از دموکراسی است حتی اگر از نوع منحصر به فرد خودش باشد. بر خلاف دیگر کشورهای مسلمان و عرب که هیچ اثری در آنها از اسلام نیست مگر به عنوان دین رسمی کشور یا منبع اصلی برای قانون گذاری، ایران کشور اسلامی دموکراتیک است.

بارها نیز اشاره کرده ایم که مواضع ایران به گونه ای است که به آن صفات منحصر به فردی داده که به هیچ وجه نمی توان منکر این صفات و ویژگی ها شد و حتی قدرت های بزرگ بین المللی نیز به آن معترف هستند.

ایران همچنین به چنان قدرتی دست یافته است که می تواند محاسبه های بین المللی و معادله های جهانی را تغییر دهد. امریکایی که حتی یک روز هم نمی تواند تصور کند که توانایی های نظامی کشوری به حدی باشد که بتواند در برابر آن بایستد، به خود اجازه نمی دهد که با ایران بجنگد. اگر روزی جنگی میان ایران با هر کشور متخاصم دیگری صورت بگیرد به روشنی برای جهانیان اندازه های قدرت نظامی ایران مشخص خواهد شد و آن گاه همه خواهند فهمید که ایران نه تنها توانایی ساخت سلاح را دارد بلکه حتی می تواند از آنها در جنگ ها عملا استفاده کند. این مساله هم روشن است که امریکا به دو دلیل همیشه از رویارویی با ایران اجتناب کرده است، اول پراگماتیک بودن ملت ایران و واقع گرا بودن آنها و دوم فکر بازی که شیعه دارد و اجازه می دهد که اذهان محصور و محدود باقی نمانند.

حالا چرا این مساله را در این جا بیان کردیم؟

برای این که تاکید کنیم مواضع ایران از آغاز تحولات سوریه برای اولین بار بعد از جنگ عراق با ایران در سال 1988 رویکرد دفاعی به خود گرفته است. چنین چیزی را در مورد تحولات جاری اخیر عراق نیز می توان گفت. البته ایران انتظار دارد به زودی با حمایت هم پیمانانش در سوریه و لبنان از جایگاه دفاعی به هجومی نقل مکان کند اگر چه تحقق چنین تغییری در وضعیت فعلی سخت به نظر می رسد. عراق حد نفوذ مستقیم ایران محسوب می شود برای همین نمی تواند به هیچ طرف منطقه ای یا بین المللی اجازه دهد که آن را مورد تهدید قرار دهد تا آن جا که اگر مجبور شود حاضر خواهد بود که از قوه مستقیم نظامی استفاده کند. این چیزی است که عملا اخیرا در عراق دیدیم. با هجوم داعش به عراق و تصرف بخش مهمی از خاک این کشور ایران مجبور شد مستقیما وارد عمل شده و با این گروهک تروریستی بجنگد. اما از آن جا که ایران نمی تواند وارد مناطق سنی شود، این مساله باب میل امریکایی ها نیست. ایران اخیرا هم متوجه شده است که ارتش عراق توانایی لازم برای بازپس گیری آن چه از دست داده را ندارد. اگر چه این نکته را هم خوب می داند که آن چه اخیرا در عراق رخ داد نتیجه محاسبات غلط اعراب سنی و عربی بود.

از سوی دیگر در روزهای اخیر در رسانه ها گزارش شد که امریکا می خواهد به عشایر سنی و شبکه های سنی دیگر و کردها اجازه دهد که به جای ارتش عراق با داعش بجنگند. به گفته رسانه ها امریکا نمی خواهد به ارتش عراق اجازه دهد که خود مستقیم وارد جنگ با داعش شود برای این که دیگر هیچ اعتمادی به آن ندارد.

در عین حال روشن است که جمهوری اسلامی ایران بر روی امریکا برای ممانعت از نفوذ داعش تا بغداد و از آن جا به مناطق دیگر حساب باز کرده است.

همچنین به نظر می رسد که ایران به امریکا در عراق و شاید هم در منطقه نیاز دارد. و این دقیقا همان نیازی است که امریکا به ایران در مبارزه با "تروریسم اسلامی سنی جدید" دارد.

آیا این مساله سبب می شود تا کلید مذاکرات ایران با 1+5 بر سر پرونده هسته ای و دیگر قضایای منطقه ای باز شود؟ به احتمال بسیار زیاد بله. اما همچنان ایران بر روی مواضع خود استوار باقی خواهد ماند. ایران به رغم این که می داند نمی تواند به تنهایی در منطقه برنده میدان باشد بر حفظ اصول و پایداری در مواضعش اصرار دارد.

منبع: النهار / تحریریه دیپلماسی ایرانی/11