ماهیت برنامه های هسته ای ایران را به توافق نهایی گره بزنید

دیپلماسی ایرانی: آژانس بین المللی انرژی اتمی اخیرا اعلام کرده است که ایران قصد دارد یند جامعی را در اختیار این نهاد بین المللی قرار دهد که فهرستی از تمامی فعالیت های هسته ای کشور را ارایه می کند. البته هنوز این بیانیه به یک پرسش مهم پاسخ نداده و آن این است که آیا ایران در زمینه فعالیت های هسته ای نظامی نیز برنامه هایی داشته است یا خیر. هرچند که مقامات تهران همواره بر صلح آمیز بودن اهداف هسته ای خود تاکید داشته و ادعای نظامی بودن این برنامه ها را رد می کنند. با این وجود باید گفت که ایران در مورد شفاف سازی برنامه های هسته ای خود که برخی تردید هایی را در مورد ماهیت آن مطرح می کنند، اقدامات قابل توجهی انجام نداده است.

وال استریت ژورنال در گزارشی در این زمینه مدعی شد، این باید زنگ خطری برای غرب باشد. گروه 1+5(آمریکا ، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان) در حال مذاکره با ایران برای دستیابی به توافق هسته ای جامعی هستند که در مقابل اعمال محدودیت ها در برنامه های هسته ای ایران، تحریم ها را تعدیل می کند. اما موضوع این است که آیا در این توافق نهایی ایران باید به پرسش های مطرح در مورد ماهیت برنامه های هسته ای خود نیز پاسخ بدهد یا خیر.

به گزارش این روزنامه آمریکایی، اگر در زمانی که تحریم ها علیه ایران اعمال می شود، تهران به این پرسش ها پاسخ نمی دهد، چه دلیلی وجود دارد که پس از لغو تحریم ها این اقدام را انجام دهد؟ از سوی دیگر ارزش توافق هسته ای در شرایطی که ایران بتواند ظرفیت هسته ای شدن را حفظ کند، چه ارزشی خواهد داشت؟

تا کنون مذاکرات هسته ای با ایران تمرکز زیادی روی برنامه های غنی سازی و تولید پلوتونیوم داشته است. اما این یک اشتباه است. اینکه ایران بتواند موادی تولید کند که در ساخت سلاح هسته ای کارایی داشته باشد، مهم است. اما اینکه ماهیت فعالیت های هسته ای ایران در گذشته چه بوده است نیز اهمیت دارد. برای مثال کشوری مانند ژاپن، دارای تکنولوژی پیشرفته غنی سازی است اما هیچگاه تردیدهایی در مورد ماهیت نظامی برنامه های هسته ای این کشور مطرح نبوده است. 

یک توافق نهایی با ایران برای اینکه معتبر باشد باید شامل شفاف سازی در مورد تمامی فعالیت های هسته ای گذشته و حال حاضر ایران باشد. بدون دریافت پاسخ های روشن در این زمینه، ناظران خارجی قادر نخواهند بود که زمان ورود ایران به باشگاه هسته ای را ارزیابی کنند. 

پس از نزدیک به یک دهه مذاکرات هسته ای، ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی هنوز نتوانسته اند در مورد شفاف سازی فعالیت های هسته ای گذشته به توافق برسند. اما اکنون یک ضرب الاجل پیش رو است. ایران و گروه 1+5 که در نوامبر گذشته توافق هسته ای مقدماتی ژنو را امضاء کردند اکنون تا 20 جولای (29 تیر) فرصت دارند تا به توافق جامع دست یابند. شاید تهران بر این گمان باشد که با گذشت زمان ، طرف مذاکرات نیز مواضع خود را در مورد دریافت پاسخ از ایران در مورد فعالیت های هسته ای قدیمی ، تعدیل می کند.

اما این آمریکا و متحدان اروپایی اشت هستند که باید نشان دهند توافق هسته ای با ایران بدون پرداختن به نگرانی های آژانس بین المللی انرژی اتمی ممکن نیست. در صورتی که ایران نخواهد یا نتواند این نگرانی های را تعدیل کند، آنگاه بحث لغو تحریم ها نیز بی مورد خواهد بود.

البته ایران همواره بر صلح آمیز بودن اهداف هسته ای خود تاکید می کند و رهبری عالی جمهوری اسلامی نیز فتوایی در زمینه ممنوعیت تولید و استفاده از سلاح هسته ای صادر کرده اند. با این وجود برخی مقامات آمریکایی و اروپایی ادعا می کنند ایران در سال 2003 برنامه های هسته ای نظامی داشته است.

از سوی دیگر ایران همواره با دسترسی آژانس بین المللی انرژی اتمی به سایت نظامی پارچین واقع در جنوب شرق تهران مخالفت می کند. همچنین آژانس خواستار مصاحبه با محسن فخری زاده از چهره های شاخص برنامه های هسته ای ایران است. سید عباس شاه مرادی زواره که رئیس سابق مرکز تحقیقات فیزیکی است نیز از دیگر افرادی است که آژانس ادعا می کند در اواخر دهه 1990 در فعالیت های تحقیقاتی هسته ای نظامی ایران شرکت داشته است.

در حال حاضر آمریکا و اروپاییان بر سر تقاطع حساسی قرار دارند. در صورتی که غرب نتواند گرد و غبار را از چهره فعالیت های هسته ای ایران در گذشته بزداید، آنگاه تهران نیز می تواند با آرامش خاطر بیشتری در مسیر هسته ای شدن گام بردارد.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10

انتشار اولیه: سه شنبه 30 اردیبهشت 1393/ باز انتشار: یکشنبه 4 خرداد 1393