سایه خوش بینی سیاسی بر اقتصاد ایران

دیپلماسی ایرانی: برای پی بردن به شرایط امروز اقتصاد ایران که در چه وضعیتی قرار دارد، باید به گذشته بازگشت و دریافت که آثار تحریم ها بر اقتصاد داخلی و خارجی ایران چه بوده است. از این رو با مطالعه تطبیقی یا کار مقایسه ای به این نقطه خواهیم رسید که شرایط جدید به چه میزان متفاوت از شرایط گذشته یعنی یک_دو سال اخیر است. تحریم ها آثار متنوعی بر اقتصادی داخلی و خارجی ایران داشته است. مجموع این آثار را می توان به طور تیتروار مطرح کرد:

-          افزایش فساد اقتصادی

-          افزایش بیکاری

-          کاهش منابع مالی در دسترس ( در اصطلاح اقتصادی می گویند دچار نکبت مالی شده ایم )

-          تورم های فزاینده

-          کاهش ارزش پول ملی

-          کاهش رشد اقتصادی و منفی شدن آن

-          کاهش صادرات نفتی و غیرنفتی

-          کاهش واردات

-          از دست دادن قدرت رقابت اقتصادی در شرکت ها

-          افزایش هزینه فعالیت های اقتصادی

-          فاصله گرفتن از بازرهای منطقه ای و بین المللی

-          محروم شدن از بلوک بندی های اقتصادی که می توانست منافع ی را برای اقتصاد ایران در پی داشته باشد.

-          محرومیت از درآمدهای صادارتی و به خصوص درآمدهای بخش خدمات مانند توریسم و ترانزیت

-          محرومیت از ورود فناوری

-          کاهش ورود علم و تخصص به کشور

-          کاهش ورود اعتبارات خارجی و بین المللی

-          کاهش سرمایه گذاری های خارجی

-          کاهش ورود کالاهای سرمایه ای و های تک

موارد یاد شده آثاری است که نمی توان به یکباره در توافقات صورت گرفته به آن پرداخت و برای طرف کردن این آثار باید تلاش های متفاوتی صورت بگیرد. آنچه در سیاست های اقتصاد مقاومتی مطرح می شود، بیانگر این مساله است که همه ابعاد اقتصاد، مکانیزم ها و همچنین همه دست اندرکاران باید درصدد کوششی برآیند تا بتوان بر آثار تحریم فایق شد.

اما چنانچه بخواهیم به آنچه در جریان مذاکرات و رسیدن به یک توافق روی داد باید گفت، تیم مذاکره کننده رویکرد اقتصادی نداشته و با اقتصاد آشنا نیست. موضوعاتی مانند مسایل مالی، بانکی، تجارت، نفت، حمل و نقل، بیمه و حتی اقتصاد صنعت هسته ای از جمله مواردی است که تیم مذاکره کننده آشنایی چندانی با آن ندارد. از این رو به طور طبیعی باید پذیرفت نتیجه ای که از توافقات یا مذاکرات حاصل می شود، شامل راه کارها یا مکانیزم هایی که بر آثار تحریم غلبه داشته باشد، نیست. به عباتی نتیجه مذاکرات نتوانسته بر همه ابعاد آثار تحریمی اقتصاد داخلی و خارجی اثرگذار باشد و در راستای رفع آن اقدام کند.

آنچه پس از انتخابات ریاست جمهوری در ایران روی داد، شور و هیجان انتخاباتی بود که به نوعی خوش بینی و آرامش را بر اقتصاد حاکم کرد، آثار آرامش یا خوش بینی که موقتی بوده و چند ماه بیشتر دوام نیاورد. زیرا زمانی که وارد واقعیت اقتصادی می شود، خوش بینی ها شکل واقعی به خود گرفته و مشکلات گذشته نیز خودنمایی می کند. شور و هیجان انتخابات آثار سیاسی داشته که این آثار خوش بینی را در بخش اقتصاد به وجود آورده اما از جنس اقتصاد نیست، بلکه از جنس سیاست است، اما همانگونه که سیاست بر اقتصاد و اقتصاد نیز بر سیاست اثر دارد، این ها تاثیرات واقعی اقتصادی نیستند. وضعیت اقتصادی در گذشته باقی مانده اما آثار سیاسی باعث شده که اقتصاد آرامش دریافت کند. تا به طور موقت در تلاطم نباشد.

طی یک ماه گذشته هیات های مختلف اقتصادی از چین، فرانسه، تایلند، کره، و اروپا به ایران آمدند و نتیجه رفت و آمد و تبادل نظرات و ایده ها نتوانست آثاری به معنای مورد نظر بر اقتصاد ایران داشته باشد. صنعت نفت، خدمات و فناوری همچنان با همان مشکلات مواجه است.

تنها تفاوت روی داده در اقتصاد ایران پس از مذاکرات نسبت به قبل از ان، به وجود آمدن قالب یا چارچوب خوش بینانه از شور و هیجانی ناشی از انتخابات بوده که برای اقتصاد ایران نقش مسکن را داشته است. به عبارتی فضای کنونی متاثر از آثار انتخابات بر اقتصاد ایران است. اما آنگونه که باید به طور واقعی خود را نشان بدهد، اتفاق نیافتاده است.

نتیجه گیری

می توان اینگونه نتیجه گرفت که باید در فرایند آتی مذاکرات، بر روی موضوعات اقتصادی متمرکز شد. موضوعاتی که متاثر از اعمال تحریم ها است.شاید باید بر روی اولویت های مذاکره بازنگری صورت گیرد. در عین حال مروری بر مذاکرات صورت گرفته در گذشته صورت گیرد تا دریابیم نتایج حاصل از توافقات آثار مستقیمی بر روی رشد و افزایش فعالیت اقتصادی و همچنین رقابت پذیری نداشته است. به همین دلیل رویکرد باید تغییر یابد و جهت گیری نیز تنظیم شود. در این صورت اگر جهت گیری و مکانیزم عوض شود، ممکن است ساختار، مذاکره کنندگان و لجستیک نیز تغییر کند. چراکه اگر به همین روال ادامه یابد، آثار اقتصادی به بار نخواهد نشست، و باز شاهد تداوم وضعیت موجود در اقتصاد خواهیم بود. البته ممکن است در بخش های دیگر که راجع به آن در مذاکرات صحبت می شود، تحولاتی رو به جلو یا مثبتی اتفاق بیافتد که ارتباطی با اقتصاد نداشته باشد.

انتشار اولیه: جمعه 15 فروردین 1393/ باز انتشار: سه شنبه 19 فروردین 1393