توافق نهایی باید با امتیازها همخوانی داشته باشد

دیپلماسی ایرانی: ایران و گروه 1+5 اخیرا توافقنامه ای را در ژنو منعقد کرده اند که به موجب آن در مقابل برخی محدودیت ها در برنامه های هسته ای تهران، بخشی از تحریم ها لغو می شوند. در این مورد موضع گیری های منفی و مثبت زیادی مطرح می شود. شورای سردبیری واشینگتن پست نیز در یادداشتی از این توافق مقدماتی استقبال کرده اما بر این باور است که آمریکا و متحدان اش نباید دست خود را از ابزارهای تعاملی خالی کنند و در نهایت نباید اجازه دهند برنامه های هسته ای ایران بدون هیچ نظارتی پیشرفت داشته باشد. آنچه در زیر می آید، متن این یادداشت است که در امروز ( جمعه) در این روزنامه آمریکایی منتشر شده است.

برگه اطلاع رسانی در مورد توافق هسته ای با ایران که در کاخ سفید دست به دست می چرخد به لحاظ از قلم افتادگی های اش، قابل توجه است. در این سند دو هزار کلمه ای،مانند آنچه که باراک اوباما در بیانه خود در مورد توافق ذکر کرد، تاکید شده است که ایران باید غنی سازی اورانیوم را متوقف کند، تکمیل پروژه راکتور آب سنگین اراک را به تاخیر بیاندازد و به بازرسان اجازه بازرسی روزمره از تاسیسات هسته ای را بدهد.

آنچه که کاخ سفید به آن اشاره نمی کند ، متن امتیازهای متعددی است که در گام دوم توافقنامه به تهران می دهد. هرچند مقامات کاخ سفید و جان کری، وزیر خارجه آمریکا بارها تاکید کرده اند موضوع حق غنی سازی اورانیوم برای ایران در توافق مقدماتی جای ندارد، در این متن آمده است که توافق جامع شامل تعریفی مشترک از برنامه های غنی سازی با پارامترهای مورد توافق است. به بیان دیگر، ایالات متحده و شرکای اش هم اکنون نیز با موافقت با ادامه برنامه های غنی سازی درایران، با انجام این برنامه ها در ایران کنار آمده اند. در مقابل به درخواست قدیمی آمریکا برای تعطیلی تاسیسات زیرزمینی غنی سازی هیچ اشاره ای نشده است.

اوباما و دیگر مقامات آمریکایی در مورد چارچوب زمانی شش ماهه برای تکمیل مذاکرات صحبت می کنند، اما این توافقنامه می گوید که احتمال تجدید این توافقنامه شش ماهه وجود دارد . از سوی دیگر در متن به این نکته اشاره شده است که گام های مضاعفی بین اقدامات مقدماتی و گام نهایی وجود خواهد داشت که شامل پاسخ به قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل نیز می شود. این قطعنامه ها از ایران می خواهد تمامی عملیات غنی سازی را متوقف کند، اما در توافقنامه ژنو در مورد اینکه آیا این درخواست اجرایی می شود یا نه، سخنی به میان نیامده است.

دشوارترین بخش این سند طراحی بند پایانی برای توافقنامه جامع است.  این توافقنامه می گوید در توافق نهایی،باید یک بازه زمانی طولانی مدت مورد پذیرش دو طرف قرار گیرد که پس از اتمام آن دیگر کشورها مانند یک کشور تجهیز نشده به سلاح هسته ای با ایران برخورد می کنند. در مقابل تهران نیز با چشم اندازی مواجه است که در آن هیچ تحریمی وجود ندارد و محدودیتی در ظرفیت هسته ای اش اعمال نمی شود. به این ترتیب ایران می تواند شمار نامحدودی از سانتریفوژها را نصب کند و بدون اینکه قوانین بین  المللی را نقض کرده باشد، پلوتونیوم تولید کند.

مقامات دولتی می گویند این بازه زمانی می تواند 15 تا 20 سال تعریف شود. این در حالی است که ایران بازه زمانی کوتاه تری را پیشنهاد می کند. و ما نیز معتقدیم این مدت می تواند سه تا پنج سال باشد. اما این توافقنامه نهایی هر چه باشد، ارایه مجوز به ایران برای پیش بردن برنامه های هسته ای بدون محدودیت پس از این بازه زمانی تهدید آمیز است و به طور حتم مورد پذیرش اسرائیل و همسایگان عرب ایران قرار نمی گیرد. ایالات متحده باید با استفاده از رای وتوی خود در شورای امنیت سازمان ملل با کاهش کنترل ها بر برنامه های هسته ای ایران مخالفت کند.

همانگونه که پیش تر هم گفته ایم، توافقنامه هسته ای مقدماتی با ایران از این نظر ارزشمند است که می تواند روند حرکت ایران به سوی باشگاه هسته ای را تحت نظارت قرار دهد. اما این توافقنامه دست آمریکا و متحدان اش را در مذاکرات برای توافق جامع با ایران خالی می گذارد. امتیازهایی که به ایران ارایه می شود باید با عقب نشینی تهران در برنامه های زیرساختی هسته ای اش، هماهنگ باشد و یک تاریخ انقضاء خودکار نداشته باشد.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10