توافق بد یعنی به نتیجه رسیدن ژنو 3

دیپلماسی ایرانی: اختلاف ها میان اسرائیل و ایالات متحده امریکا بر سر چگونگی تعامل با پرونده هسته ای ایران هفته گذشته از اتاق های بسته به عناوین اصلی روزنامه ها آمد و به برخورد علنی در شبکه های تلویزیونی تبدیل شد. ایالات متحده و اسرائیل هدف استراتژیک معینی دارند، ممانعت ایران از رسیدن به سلاح هسته ای. اما با این حال چگونگی رسیدن به این هدف و تبدیل شدن ایران به یک قدرت هسته ای نظامی دست مایه اختلاف دو طرف شده است. سالم ترین استراتژی در این وضعیت چیست که بتواند به یک توافق بین المللی آن هم در قلب دور جدیدی از مذاکرات که 30 نوامبر 2013 برگزار می شود، تبدیل شود.   

دو طرف توافق دارند که فقط از طریق فشار است که می توان استراتژی ایران را تغییر داد: برداشتن پرچم تحریم های اقتصادی و پرچم تهدید مصداقی به حمله نظامی. با این حال دو طرف در حجم تهدید و این که تا چه اندازه این تهدیدها می تواند موثر باشد و زمان استفاده از آن با یکدیگر اختلاف نظر دارند.

اولا مهم است که توضیح داده شود که هدف مذاکرات در ژنو در این روزها رسیدن به یک "توافق نامه برای برداشتن گام اول" است و این "توافق نامه نهایی شامل" که باید در آینده بعد از شش ماه از مذاکرات دیگر به آن رسید، نیست.  

امریکایی ها می گویند که توافقات اولیه مبنای کار برای توافق کامل و نهایی با ایرانی هایی است که بعد از آمدن روحانی تغییر رویه داده اند. در نظر آنها با این کار می توان فضا را بهبود بخشید و این مساله می تواند نیروهای "میانه رو" در ایران را تقویت و ترغیب به مذاکرات بیشتر کند. آنها همچنین می گویند که برای نخستین بار دستاوردی در تحول و پیشرفت برنامه هسته ای ایران از سال 2003 تا کنون به دست آمده است. از نگاه امریکایی ها عدم توافق با تهران به معنای ادامه پیشرفت ایران به سمت ساخت بمب هسته ای است. مسئولان عالی رتبه در واشنگتن می گویند که کاهش تحریم ها محدود است و بر اساس ارزیابی های آنها تحریم های اصلی مثل تحریم صادرات نفت و مراکز مالی به قوت خود باقی می ماند، حتی بعد از این که با ایران به توافق نهایی رسیدند.  

این در حالی است که از نظر دولت اسرائیل اقدام امریکا خطرناک و گمراه کننده است. تلاویو می گوید که امریکا می خواهد به هر قیمتی شده با ایران به توافق برسد در حالی که اگر تهران پذیرفته پای میز مذاکره بنشیند به دلیل تحریم های همه جانبه ای است که در یک سال اخیر به آن تحمیل شده است. علاوه بر آن اسرائیلی ها می گویند که هر گونه کاهش تحریم ها نه تنها باعث رها شدن ایران از فشارها می شود بلکه چارچوب سازمان بندی تحریم ها را نیز از بین می برد و کشورهای مختلف برای بستن قراردادهای مختلف در تهران صف می بندند. و از همه بدتر  در این سناریو می تواند این نکته باشد که وضعیت به همین منوال باقی بماند و هیچ گاه توافق نهایی حاصل نشود. اسرائیلی ها همچنین از این نگران هستند که ایرانی ها بتوانند چنان بازی را اداره کنند که بعد از شش ماه با قدرت های بزرگ به توافق نهایی دلخواه خود برسند و بعد از این که توانستند از فشار تحریم ها خود را برهانند دوباره برنامه هسته ای خود را از سر بگیرند و به سراغ غنی سازی 20 درصدی بروند و سانتریفیوژهای خود را افزایش دهند و نیروگاه هسته ای اراک را فعال کنند و به همین ترتیب به کار خود ادامه دهند.

تحلیل مواضع امریکا حتی باعث نگرانی بسیاری از امریکایی ها شده است. آنها می گویند اگر بعد از شش ماه مذاکرات به نتیجه نرسد دیگر نمی توانند به عقب باز گردند. علاوه بر آن کار زمانی سخت تر می شود که وقتی که با ایران به نتیجه نرسیدند، از بیم عواقب آن نتوانند شکست مذاکرات را اعلام کنند. همچنین این نگرانی وجود دارد که توافق اولیه به توافق دائمی تبدیل شود که قطعا بدترین نوع توافق خواهد بود. معنای اعتراف به شکست مذاکرات در حقیقت انتخاب یکی از دو مقوله امکان استفاده از گزینه نظامی که واقعا امریکایی ها آمادگی آن را ندارند و امکان تشدید تحریم ها است که می تواند ایران را در دستیابی به سلاح هسته ای تحریک کند که از آن بسیار می ترسند. نگرانی از وقوع جنگ سوم در خاورمیانه آن هم بعد از دو جنگ طولانی و ناموفق در عراق و افغانستان باعث شده تا امریکایی ها اطمینانی به برخورداری از توانایی حمله نظامی به ایران نداشته باشند. بهانه ای که امروز در واشنگتن مطرح است این است که "حتی گزینه نظامی نیز در آخر کار را به گزینه دیپلماتیک می رساند، در نتیجه بهتر است که مستقیما به سراغ گزینه دیپلماتیک برویم. طرح حمله نظامی تنها برنامه هسته ای ایران را به تعویق می اندازد، متوقف نمی کند." این مساله سبب شده تا اسرائیل از این نگران باشد که امریکا تمایل به تسلیم شدن در برابر ایران هسته ای دارد تا بتواند جایگاه استراتژیک و دفاعی خود را تقویت کند.

در نتیجه می توان این گونه ارزیابی کرد که اگر پل اعتماد میان اسرائیل و امریکا از بین برود، اگر در نهایت توافق دیپلماتیکی نیز میان ایران و غرب حاصل نشود، چون دو طرف به هم اطمینان ندارند، انتخاب گزینه نظامی برای اسرائیل برای سد کردن برنامه هسته ای ایران با چالش جدی مواجه خواهد شد.

نویسنده: عاموس یادلین، رئیس مرکز مطالعات ملی اسرائیل

منبع: القدس العربی به نقل از هاآرتص/تحریریه دیپلماسی ایرانی /11

انتشار اولیه: یکشنبه 26 آبان 1392/انتشار مجدد: جمعه 1 آذر 1392