عدم توافق در ژنو 3 زنگ خطر را به صدا درخواهد آورد

دیپلماسی ایرانی : فرانسه مقصر بود یا منتخبی بود از سوی 1+5 برای ایفای نقش پلیس بد داستان ؟ چه کسی جرقه اول مخالفت با امضای توافقنامه نهایی در گام نخست میان ایران و 1+5 در ژنو را زد ؟ آیا فرانسوی ها به تنهایی با مخالفت خود راه چاره ای برای سایر اعضا باقی نگذاشتند یا اینکه مخالفت فرانسه تنها برگ ابتدایی این داستان بود و در برگه های بعد سایر اعضا هم با پاریس همنوا شدند ؟ این ها پرسش هایی است که به قول هومان مجد روزنامه نگار ایرانی مقیم امریکا که در ژنو هم حاضر بود، پاسخ آن تنها در چنته طرف مقابل ایران در مذاکرات است . هومان مجد در گفتگو با دیپلماسی ایرانی اعتقاد دارد که اختلاف ها میان اعضا بر سر توافق نهایی وجود داشته اما همگان به از میان برداشتن موانع امیدوار بودند و همین مساله بود که جان کری وزیر امور خارجه امریکا و سایر همتاهای او در 1+5 را به ژنو رساند. وی با اشاره به این نکته که به احتمال بسیار زیاد بحث به رسمیت شناخته شدن " حق " ایران در غنی سازی اورانیوم چندان در این دوره سوژه بحث نبوده است تاکید می کند که اگر ایران و 1+5 در دور سوم مذاکرات در ژنو در تاریخ 20 نوامبر نتوانند به توافق دست یابند بی شک زنگ خطرها برای اعمال تحریم های بیشتر و از میان رفتن فرصت مذاکره به صدا در خواهد امد.متن گفتگو با وی را در زیر می خوانید :

شما خبرنگار حاضر در ژنو بودید. چه اتفاقی رخ داد که فضای مثبت روز نخست به عدم امضای توافقنامه در سومین روز منتهی شد ؟

در پایان روز نخست برای تمام روزنامه نگارانی که در ژنو حضور داشتند مسلم شده بود که توافقنامه میان ایران و 1+5 شکل گرفته است. جان کری اعلام کرده بود که پرواز خود به شمال افریقا را کنسل کرده و از عمان با توقف کوتاهی در بیت المقدس به ژنو می آید. سایر ورزای امور خارجه هم اندک اندک از راه رسیدند. فضای خوش بینی بر مذاکرات حاکم بود چرا که تصور عمومی در میان خبرنگاران حاضر و هیات های همراه این بود که هیچ وزیر امور خارجه ای ( و معاون وزیر امور خارجه چین ) زحمت سفر به ژنو را در شرایطی که خبری از توافقنامه نباشد ، به خود نمی دهد. در صبح روز دوم لورن فابیوس وزیر امور خارجه فرانسه برخلاف پروتکل دیپلماتیک در گفتگو با رادیو فرانسه اعلام کرد که پاریس از توافقنامه روی میز راضی نیست . به دنبال این سخنان بود که جان کری به ژنو رسیده و جلسات بسیار طولانی دو و سه جانبه میان اعضای 1+5 برگزار شد. این حرکات نشان داد که طرفین برای رسیدن به تواق نهایی به مشکلاتی خورده اند. از انجا که فرانسوی ها اولین کسانی بودند که مخالفت خود را اعلام کردند همگان تصور می کردند که این اعتراض پاریس بود که کار را به اینجا کشاند. با کشیده شدن مذاکرات به شب و سپس اعلام این خبر که دیدارها در روز سوم هم ادامه خواهد داشت ، مشخص شد که حل اختلاف ها میان موضع گیری های فرانسه و متنی که مورد توافق قرار گرفته و ظاهرا رضایت سایر اعضا را هم جلب کرده است ، آسان نیست. نیمه شب شنبه که مذاکرات می رفت تا به روز چهارم خود برسد باز هم تعجب نکردیم که فابیوس نخستین نفری بود که با بیرون امدن از هتل و دوباره برخلاف پروتکل دیپلماتیک پیش از آنکه اشتون و ظریف کنفرانس مطبوعاتی بدهند ؛ اعلام کرد که هیچ توافقنامه ای در کار نبوده است .

نقش فرانسه را در این داستان تا چه اندازه جدی می دانید؟ آیا انطور که در برخی از رسانه ها ادعا می شود این پاریس بود که بازی را بر هم زد ؟

با توجه به آنچه که در بالا گفتم نمی دانم چگونه کسی می تواند تفسیری به غیر از این داشته باشد. فرانسوی ها مخالفت خود را بسیار علنی نشان دادند و تا زمانی که پای انها با حضور فابیوس به شکل کامل به مذاکرات وارد نشده بود به نظر می رسید که مذاکرات به خوبی پیش می رفت. این سوال که آیا فرانسوی ها توانستند سایر اعضای 1+5 را با موضع خود همراه کنند و یا سایر اعضا به این نتیجه رسیدند که گزینه دیگری در اختیار ندارند سوال هایی است که تنها خود انها می توانند پاسخ دهند. اما مشخص است که سایر اعضای 1+5 تصمیم گرفتند که اتحاد خود را در پایان به نمایش گذاشته و با موضع پاریس همراه شوند. سرگی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه به شکل کاملا واضحی پس از ترک هتل در نیمه شب ناراحت بود و مستقیم هم به مسکو بازگشت.

حتی اگر نقش فرانسه را در برهم زدن کلی توافقنامه هم نادیده بگیریم نمی توان کتمان کرد که پاریس در متن مورد توافق اولیه تغییراتی را ایجاد کرد . چرا پاریس تنها عضوی بود که به این شکل مخالفت خود را بروز داد ؟

بر اساس آنچه که در ژنو رخ داد به نظر می رسد که فرانسوی ها نقش بازی کردند. اینکه آیا این موضع گیری ها طرح خود انها بود و یا توسط سایر اعضای 1+5 طراحی شده بود ، مساله ای نیست که ما بتوانیم به راحتی در خصوص آن صحبت کنیم. اما من بسیار دور از ذهن می دانم که این تعداد وزیر امور خارجه در صورت علم به اینکه قرار است فرانسه بازی را به هم بزند ، خود را به ژنو رساندند. سخت است باور کنیم که امریکا ، روسیه و بریتانیا از ابتدا نمی دانستند که توافقنامه مطلوب فرانسه چیزی است که ایران نخواهد پذیرفت.

تا چه اندازه اعتقاد دارید که نقشی که فرانسه بازی کرد چیزی بود که ما در ظاهر دیدیم و در حقیقت سایر اعضا با ایران مخالفت های جدی داشتند؟

من مطمن هستم که سایر اعضای 1+5 هم مخالفت هایی داشتند اما این مخالفت ها به اندازه ای بود که به گمان خود می توانستند بر آن غلبه کنند. در غیراینصورت این تلاش ها تا این اندازه جدی پیش نمی رفت. معاون وزیر امور خارجه چین ، 11 ساعت از پکن تا ژنو آمد و در نهایت هم به توافقی دست نیافتند. بنابراین من اعتقاد دارم که اگر ما شاهد مخالفت های تا ان اندازه جدی فرانسوی ها نبودیم ، ایجاد اصلاحاتی در متن مورد توافق به گونه ای که نظرات سایر اعضای 1+5 را هم در نظر داشته باشد ممکن و بر همین اساس رسیدن به توافق هم میسر بود. به نظر من این مساله ای است که سایر اعضای 1+5 هم به آن اعتقاد دارند.

وندی شرمن چند روز پیش از آغاز این دور از مذاکرات اعلام کرد که امریکا حق عنی سازی اورانیوم ایران را به رسمیت نمی شناسد . برخی گمانه زنی ها حاکی از این است که یکی از اصلی ترین عوامل عدم به توافق رسیدن ایران و غرب در ژنو همین بحث بود ه است . ایا ایران بر اساس ان پی تی حق عنی سازی اوارنیوم را دارد؟ اگر بله چرا امریکایی ها تا این اندازه با این مساله مخالفت دارند؟

بسیاری از کارشناسان حقوقی در غرب اعتقاد دارند که ایران حق مطلقی برای غنی سازی اورانیوم دارد هرچند که واژه " غنی سازی " به شکل مستقیم در معاهده منع تکثیر تسلیحات هسته ای نیامده است. موضع شرمن این است که این حق پذیرفته است اما مورد با مورد فرق دارد. بر اساس این نگاه موردی امریکا در آینده این حق ایران را خواهد پذیرفت. اما از انجا که این مساله همواره فاکتوری بسیار مهم برای ایران در سر میز مذاکره بوده است ،  این مساله را برای بحث و بررسی در مراحل انتهایی مدنظر گرفته و نه مساله ای که در گام نخست باید به آن پرداخته شود. من فکر نمی کنم که در متن اخیر در ژنو به رسمیت شناخته شدن این " حق " چندان مشکل ساز بوده است  و مطمن هم نیستم که ایران بر روی آن اصراری داشته است مگر اینکه تهران آن را در ما به ازای پایان دادن به کار راکتور اب سنگین اراک و یا امتیازهای دیگر مطرح کند. این مساله اگر در مراحل پایانی مذاکرات به عنوان بخشی از توافقی جامع مورد بررسی قرار گیرد مشکل ساز نخواهد شد . زمانی که تمامی تحریم ها به دلیل اطمینان غرب از برنامه هسته ای ایران از میان برداشته شده باشد.

کنگره و سنای امریکا شمارش معکوس برای تصویب تحریم های بیشتر را آغاز کرده اند و این در حالی است که اوباما تحریم جدید را اعلام جنگ خوانده است . تاثیر عدم توافق میان ایران و غرب بر این تصمیم کنگره چیست ؟ آیا باید منتظر تحریم جدیدی در چند هفته اتی باشیم؟

دولت باراک اوباما رئیس جمهور ایالات متحده تلاش سختی را برای تشویق کردن کنگره به دست نگاه داشتن از اعمال تحریم های بیشتر حداقل تا 10 روز آینده آغاز کرده تا ببیند که آیا می تواند در این دور از مذاکرات با ایران به توافق برسد یا خیر؟ باید ببینیم که آیا کاخ سفید در این تلاش ها موفق خواهد بود یا خیر؟ من فکر می کنم که تحریم های جدید تا نشست آتی در ژنو در 20 نوامبر تصویب نخواهد شد. اما اگر توافق ملموسی در آن تاریخ هم صورت نگیرد شکی ندارم که دولت اوباما برای متوقف کردن کنگره در به تصویب رساندن طرح تحریمی جدید تر با مشکلات عدیده ای روبه رو خواهد شد. بنابراین اگر در هفته آتی 1+5 با ایران به توافقی دست پیدا نکند در شرایط پرمخاطره ای قرار خواهیم گرفت که امکان مذاکره را از دست  داده و توافق از میان انگشتان ما لیز خواهد خورد .

انتشار اولیه: جمعه 24 آبان 1392 /انتشار مجدد: سه شنبه 28 آبان 1392