آیا ایران مشت خود را باز کرد؟

دیپلماسی ایرانی: در میان دیپلمات های باتجربه آمریکایی که از نزدیک با پرونده ایران سر و کار دارند، یک موضوع فراگیر وجود دارد و آن این است که نیمی از دوره مذاکرات صرف پی بردن به این نکته می شود که با چه کسی سخن می گویند. به بیان دیگر، درک این موضوع که مذاکره کنندگان ایرانی از حمایت تصمیم گیرندگان اصلی، به ویژه رهبری، برخوردار هستند، یا خیر، دشوار است.

دیپلمات های آمریکایی از زمان گروگان گیری اعضای سفارت آمریکا در تهران با این تجربه آشنا شدند. دولت کارتر به منظور فراهم آوردن زمینه آزادی گروگان ها، با هر کسی از دولت های اروپایی گرفته تا نمایندگان دولت ایران مذاکره می کند. اما برای آمریکایی ها، مشخص نبود که کدام یک از آنها به نمایندگی از بنیانگذار انقلاب اسلامی سخن می گویند.

الگوی مشابهی در مورد مذاکرات هسته ای دولت اوباما و شرکای اش در گروه 1+5 با ایران و جود دارد. گروه 1+5 (آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان) در اواخر 2209 و اوایل 2010، به توافق بر سر طرح تبادل سوخت با دولت احمدی نژاد نزدیک شدند، اما در نهایت دریافتند که احمدی نژاد قادر نیست حمایت تصمیم گیرندگان اصلی در تهران را نسبت به این توافق ، جلب کند.

از سوی دیگر علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی اخیرا با آسوشیتدپرس گفت و گویی داشته که در نوع خود ، اهمیت زیادی دارد. وی در این مصاحبه که در آستانه مذاکرات روزهای سه شنبه و چهارشنبه هفته جاری در ژنو، انجام شده ، خاطرنشان می کند که ایران ذخیره ای اضافی از اورانیوم غنی شده با خلوص 20 درصد دارد که قابل مذاکره است.

این اظهار نظر از دو جهت منحصر به فرد بود. نخست، اینکه به نظر می رسد ایران دست کم با دو درخواست از سه درخواست اصلی گروه 1+5؛ موافقت کرده است. این گروه از ایران می خواهد غنی سازی 20 درصدی را متوقف کرده و ذخایر موجود را به خارج از کشور منتقل کند. همچنین تعطیلی فوردو نیز دیگر درخواست این گروه است.

هرچند اظهارات لاریجانی اندکی بعد در مجلس شورای اسلامی تکذیب شد اما دیپلمات در این زمینه می نویسد: اظهارات لاریجانی نشان می هد که ایران آمادگی دارد به دو درخواست غرب پاسخ دهد. در صورتی که ایران ذخیره مازادی از اورانیوم غنی شده 20 درصدی داشته باشد، در حال حاضر نیازی به ادامه غنی سازی 20 درصدی نخواهد داشت و می تواند از ذخایر موجود برای تولید سوخت مورد نیاز راکتور تحقیقاتی تهران استفاده کند.

برخی حتی یک گام فراتر برداشته و ادعا می کنند از اظهارات لاریجانی می توان اینگونه برداشت کرد که احتمال توافق هایی در مورد سایت فوردو نیز وجود دارد. چرا که در صورتی که ایران ذخیره ای مضاعف از اورانیوم غنی شده 20 درصدی داشته باشد، دیگر نیازی به فعالیت فوردو نیست و سایت نطنز نیز می توان نیاز های کنونی ایران را برآورده کند.

آنچه که اهمیت اظهارات لاریجانی را بیشتر می کند، جایگاه لاریجانی در ساختار نظام جمهوری اسلامی است. او ریاست مجلس شورای اسلامی را بر عهده دارد، از سوی دیگر او یکی از پنج برادری است که در سیستم جمهوری اسلامی، روابط نزدیکی با شخص رهبری دارند. در واقع، بر خلاف مقامات شناخته شده دیگری مانند علی اکبر هاشمی رفسنجانی و محمد خاتمی، لاریجانی یک چهره مستقل به شمار نمی رود. به بیان دیگر، بخشی از نفوذ لاریجانی از روابط وی با مقام معظم رهبری ناشی می شود که تصمیم گیری نهایی در سیاست هسته ای ایران را بر عهده دارند.

به گزارش دیپلمات، به نظر نمی رسد که لاریجانی بدون مجوز رهبری، چنین اظهار نظری را در مورد موضوعی با این سطح از اهمیت، مطرح کرده باشد. از سوی دیگر این نظریه نیز مطرح است که لاریجانی این اظهارات را برای آزمودن شرایط مطرح کرده است. به این معنی که واکنش تندروها در مورد اعلام چنین موضعی در بوته آزمون قرار گیرد. البته تندروها به این موضع واکنش نشان دادند و در نهایت این بخش از اظهارات لاریجانی در گفت و گو با آسوشیتدپرس تکذیب شد. اکنون برخی رسانه های داخلی می گویند از اظهارات لاریجانی، برداشت اشتباهی شده است، همانگونه که چنین توجیهی را در مورد برخی اظهارات روحانی در نیویورک به کار بردند.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10