روحانی امید به حل مساله هسته ای را افزایش می دهد

دیپلماسی ایرانی: با اعلام نتیجه قطعی انتخابات ریاست جمهوری ایران، حسن روحانی رئیس جمهور بعدی ایران است. شماری از تحلیلگران امور ایران در آمریکا بر این باورند که روحانی بهترین شخصی است که در بین کاندیداهای انتخاباتی می تواند سطح تنش ها با غرب را پایین آورده و از وخامت بن بست هسته ای بکاهد. هرچند دلایل مهمی برای تردید وجود دارد – باتوجه به اینکه سیاست هسته ای و دیپلماسی در اختیار شخص رئیس جمهور نیست- برای نخستین بار در سال های اخیر دلیلی واقعی برای خوش بینی وجود دارد.

به گزارش واشینگتن پست، سابقه روحانی در موضوعات هسته ای نشان می دهد که وی ضمن حمایت از حقوق هسته ای ایران نیم نگاهی نیز به مصالحه، دیپلماسی و همکاری دارد که همگی نشانه های مثبتی در جهت کاهش تنش ها به شمار می رود. روحانی در سال های 2003 تا 2005، ریاست تیم مذاکره کننده هسته ای ایران را بر عهده داشت و برخی از او با نام شیخ دیپلمات یاد می کنند. در دورانی که وی ریاست مذاکرات را بر عهده داشت، ایران با توقف غنی سازی اورانیوم و توسعه روند همکاری های خود با بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی، موافقت کرد. او که در دوران ریاست جمهوری محمد خاتمی فعالیت می کرد، کتابی هزار و 200 صفحه ای تحت عنوان امنیت ملی و دیپلماسی هسته ای به رشته تحریر درآورده است. روحانی در این کتاب از برنامه صلح آمیز غنی سازی حمایت کرده اما در عین حال بر اهمیت رویکرد دیپلماتیک در برابر غرب تاکید کرده است. در همین کتاب خاطرات بود که برای نخستین بار مطرح شد که تهران درخواست احیای روابط را در سال 2004 از آمریکا دریافت کرده اما آن را رد کرده است.

شمار اندکی از تحلیلگران بر این باورند که با ریاست جمهوری حسن روحانی، تحولی ناگهانی در موضع هسته ای ایران در برابر غرب رخ می دهد. اما دست کم با به قدرت رسیدن روحانی فضای سیاسی در جهت سبک و سنگین کردن گزینه تعامل با آمریکا پیش می رود. روحانی به عنوان رئیس جمهور می تواند در حمایت از همکاری و مذاکره سخن بگوید.

برخی بر این گمانند که روحانی حمایت ایرانیان با افکار لیبرال و به خصوص جوانانی را به دست آورد که از جنبش اصلاحات در سال های 1990 و اوایل 2000، پشتیبانی می کردند. روحانی به حقوق زنان، اقلیت ها و آزادی بیان تاکید دارد.

بخشی از حمایت وسیع از روحانی نیز به سیاست های وی در زمینه اقتصاد و مسائل اجتماعی مربوط می شود. ایزوله بین المللی ایران و اقتصاد متورم این کشور تا حدود زیادی ناشی از تحریم هایی است که غرب به بهانه برنامه های هسته ای علیه ایران اعمال می کند. روحانی در یکی از مناظره های تلویزیونی گفت این خوب است که سانتریفوژها بچرخند اما اقتصاد نیز باید بچرخد.

البته این به این معنی نیست که روحانی می خواهد حرکت سانتریفوژها را متوقف کند یا با فاصله از مواضع مقام معظم رهبری پیش برود. باید به این نکته توجه داشت که روحانی از سوی شورای نگهبانی تایید صلاحیت شده که صلاحیت بسیاری از نامزدهای ریاست جمهوری را رد کرده بود اما به روحانی اجازه ورود به گردونه انتخابات را داد.

تریتا پارسی، رئیس شورای ملی ایرانی آمریکایی در توصیف دلایل احتمالی حرکت روحانی به سوی مصالحه می گوید: در این زمینه می تواند سه دلیل را برشمرد. نخست، او احتمالا همکاری نزدیکی را با پراگماتیست ها و تکنوکرات ها برقرار خواهد کرد پست های وزراتخانه ای را به آنها می دهد. دوم،او سابقه یافتن منافع مشترک بین ایران و غرب برای فراهم کردن زمینه توافق را دارد. سوم، او ریسک های موجود در درگیری را بیش از ریسک مصالحه و توافق می داند.

روحانی شاید رویکرد آشتی جویانه با غرب را دنبال کند. برخی براین باورند شرایط کنونی ایران مشابه سال 1988 است که ایران در آستانه اعلام آتش بس در جنگ عراق قرار داشت و آیت الله هاشمی رفسنجانی نقش پررنگی در این زمینه ایفا کرد. اکنون نیز می توان گفت روحانی در شرایط مشابهی قرار دارد و این بار به جای آتش بس موضوع تعامل با غرب است.

این در حالی است که ایران و ایالات متحده تا کنون بارها دست دوستی به سوی یکدیگر دراز کرده اند. برای مقال در سال 2003 ایران به سوی آمریکا حرکت کرد و در سال 2009 نیز باراک اوباما این اقدام را انجام داد که مقامام معظم رهبری آن را نپذیرفتند. باید گفت موضوع این است که ایران و آمریکا هیچگاه به طور همزمان برای آشتی اقدام نکرده اند. البته هنوز هم این شرایط ایجاد نشده است اما روحانی به طور منحصر به فردی در شرایط خوبی قرار گرفته تا این زمینه را فراهم کند.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10