تغییر قاعده بازی آمریکا در منطقه

دیپلماسی ایرانی: جان کری، وزیر امور خارجه امریکا دوباره به خاورمیانه می آید تا مطابق با سیاست جدید کاخ سفید در دوم ریاست جمهوری باراک اوباما، از نزدیک با پرونده های خاورمیانه دست و پنجه نرم کند. وی قصد دارد در بحث فرایند صلح راهی کاملا عکس جورج میچل، نماینده سابق اوباما در پرونده صلح خاورمیانه بپیماید. در دیگر مباحث منطقه ای نیز روشن است که وی تلاش دارد هم پیمانی های سنتی امریکا را احیا کرده و شبکه همکاری های منطقه ای به ویژه میان آنکارا و تلاویو، به خصوص در تعامل با پرونده های ایران و سوریه را تعمیق بخشد.

قرار است کری قبل از آن که به اسرائیل و سرزمین های فلسطینی برود به ترکیه سفر کند که در حقیقت نشان دهنده پیگیری سیاست های سنتی امریکا در منطقه است. این سفر سومین سفر جناب وزیر امور خارجه ظرف کمتر از دو ماه گذشته به ترکیه محسوب می شود، این استراتژی دقیقا همان چیزی است که هنری کسینجر، سلف او و کوندالیزا رایس، وزیر امور خارجه سابق توصیه کرده بودند.

رایس در طول دوران تصدی اش بر وزارت امور خارجه (2004 – 2008) 24 بار به سرزمین های مقدس سفر کرد با این امید که شاید بتواند توافق صلحی ایجاد کند، اما هیچ کدام از این سفرها راه به جایی نبردند. اما کری، بر خلاف رایس تلاش دارد تا از شبکه ارتباطات شخصی اش با رهبران منطقه استفاده کند. شبکه ای که در پی 27 سال ریاستش بر کمیسیون سیاست خارجی مجلس سنای امریکا حاصل شده است. این نشان می دهد که وی برای رسیدن به پست وزارت امور خارجه امریکا چقدر منتظر بوده است.

منابع آگاه به روزنامه الحیات، چاپ لبنان گفته اند که مذاکرات اول کری با رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه در ماه مارس گذشته تاثیر به سزایی در آشتی میان او با بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل داشته است. همان آشتی ای که در پی عذرخواهی رسمی تلاویو از آنکارا حاصل شد.

این بار کری در استانبول تلاش دارد تا بر اساس همین آشتی و احیای همکاری های اسرائیلی – ترکی دایره ای از فعالیت های امنیتی و اطلاعاتی منطقه ای به وجود آورد. از این رو واشنگتن انتظار دارد که با توجه به ظرفیت های جدید روابط آنکارا و تلاویو از سر گرفته شود و تعامل تازه ای با این محوریت در پرونده های سوریه و موضوع هسته ای ایران به وجود آید.

کری همچنین درباره شدت بحران سوریه نیز مذاکره خواهد کرد. آن چه از استراتژی جدید ایالات متحده در قبال بحران سوریه استنباط می شود، این است که واشنگتن استراتژی "تشدید میدانی فشارها با هدف تغییر محاسبات نظام حاکم بر سوریه" را پیش گرفته است. امریکایی ها به طور گسترده و تقریبا روزانه ای در پرونده سوریه با ترک ها در تماس هستند و با آنها در این زمینه هماهنگی های گسترده ای دارند، از این رو انتظار می رود که بحران سوریه با حمایت بیشتر از مخالفان اسد بیش از پیش تشدید شود، به ویژه که نخستین محموله کمک های غیر تسلیحاتی امریکا به فرماندهان ارتش آزادیبخش نیز هفته آینده خواهد رسید. اوباما تا کنون پیشنهادهای مشاوران خود در شورای امنیت ملی و وزارت امور خارجه را نپذیرفته و هر گونه ارسال سلاح به مخالفان اسد را رد کرده است، اگر چه دائما تکرار می کند که در زمان خودش نسبت به این پرونده بازنگری خواهد کرد.  

در فرایند صلح، کری تلاش دارد تا "کودتایی نرم" مطابق با استراتژی قدیمی میچل را دنبال کند، وی نگاهی کاملا عکس نگاه نماینده سابق امریکا در پرونده صلح خاورمیانه دارد. اگر توقف شهرک سازی ها و برداشتن گام های عملی از شروط اساسی جورج میچل در آغاز مذاکرات صلح میان اسرائیلی ها و فلسطینیان بود، کری قصد ندارد هیچ گونه پیش شرطی در این زمینه اعلام کند و می خواهد مطابق با اسراتژی سنتی امریکا که رایس نیز همان را دنبال می کرد، در این زمینه وارد عمل شود، یعنی اعتماد سازی برای آغاز مذاکرات.

در همین چارچوب تلاش هایی در حال انجام است که اسرائیل قانع شود تا شماری از زندانیان فلسطینی اسیر شده از قبل از معاهده اوسلو را در قبال تضمین های امنیتی در منطقه وادی اردن آزاد کند. کما این که تلاش می شود که از حکومت خودگردان فلسطینی برای همکاری های امنیتی با اردن نیز حمایت شود تا اردن نیز به عنوان میانجی گری منطقه ای وارد فرایند صلح شود، این دقیقا همان چیزی است که کری تلاش دارد در حال حاضر به آن برسد.

وزیر امور خارجه امریکا همچنین تلاش می کند تا از ثقل سیاسی شخصی اش برای پیشبرد فرایند صلح استفاده کند، او می خواهد از پرونده هایی که مشروعیت تاریخی دارند برای رسیدن به توافق صلحی فراگیر استفاده کند، به معنای دیگر استفاده از ثبات منطقه و شبکه گسترده همکاری های موجود میان ایالات متحده و هم پیمانانش که از زمان رایس و وزرای امور خارجه امریکا از بعد از توافق نامه صلح حاصل شده است.