تحریم ها زیر سر آمریکاست نه سازمان ملل

دیپلماسی ایرانی: محمدحسن آصفری، عضو هیات رئیسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس ایران با اشاره به تشدید تحریم های ایالات متحده علیه ایران خطاب به بان کی مون دبیرکل سازمان ملل گفته «آیا نمی بیند تحریم های آمریکا به سمت نفت در مقابل غذا پیش می رود؟». او همچنین از بان کی مون، دبیرکل سازمان ملل، انتقاد کرد که در مقابل تحریم های آمریکا علیه ایران سکوت کرده است و از او خواسته که از مقام خود استعفا دهد. در مورد این که این تحریم ها تا چه اندازه با نفت در برابر غذا همخوانی دارد و نقش سازمان ملل در آن چیست، با دکتر داوود هرمیداس باوند، استاد دانشگاه و تحلیلگر مسائل بین المللی گفتگو کرده ایم که در زیر می خوانید:

اخیرا یک عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس گفته که تحریم های آمریکا علیه ایران به سمت «برنامه نفت در برابر غذا» پیش می رود. تا چه اندازه می توان این تعبیر را پذیرفت؟

به نظر من از منظر حقوقی و ساختاری بین تحریم ایران با تحریم عراق تفاوت های جدی وجود دارد. برنامه نفت در برابر غذا که این نماینده مجلس ایران به آن اشاره کرده است، نام برنامه ای تحریمی بود که سازمان ملل پس از حمله عراق به کویت (هشت سال پیش از حمله آمریکا و نیروهای ائتلاف به عراق) علیه این کشور اجرا کرد. در واقع پس از حمله عراق به کویت، عراق موظف به پرداخت غرامت به کویت شد و از این رو کمیسیونی برای نظارت بر درآمدهای نفتی عراق تشکیل شد که همه درآمدهای نفتی عراق را دریافت می کرد و در مقابل دارو و غذای عراق را تامین می کرد. بنابراین تحریم های عراق از طرف شورای امنیت بود در حالی که تحریم هایی که در حال حاضر در مورد نفت وگاز ایران اعمال شده است تحریم هایی یکجانبه از سوی آمریکا و متحدانش است و در آن چارچوب قرار نمی گیرد. از سوی دیگر عراق به مدت بیش از ده سال تحریم بود، در حالی که هنوز یک سال از تحریم نفتی ایران نمی گذرد. بنابراین این دو نوع تحریم از نظر شکل و چارچوب به کلی متفاوت است.

این نماینده مجلس، از بان کی مون، دبیرکل سازمان ملل، انتقاد کرد که در مقابل تحریم های آمریکا علیه ایران سکوت کرده است و از او خواسته است که از سمت خود استعفا دهد. آیا تحریم های آمریکا اساسا ربطی به سازمان ملل دارد؟

نه طبیعی است که تحریم های اصلی که فشار بر اقتصاد ایران وارد می کند از جمله تحریم صنایع نفت و گاز ایران و یا تحریم بانکی ایران، تحریمی یکجانبه مضاعف است و ربطی به سازمان ملل ندارد. فراموش نکنیم یک دهه پیش وقتی دولت آمریکا در دوران بیل کلینتون اقدام به تحریم یک جانبه ایران خصوصا در زمینه انرژی ایران کرد، بسیاری از کشورها خصوصا اتحادیه اروپا به آن اعتراض کردند و ضمن مخالفت با آن و عدم اجرای آن اعلام کردند که این تحریم ها برخلاف مقررات سازمان تجارت جهانی است. مسئله این است که به دلیل سیاست های ما در سالهای گذشته و این که اروپا و دیگر کشورها علیه ایران متحد شده اند، در حال حاضر به تحریم های یکجانبه آمریکا تن در داده اند. حتی گاهی دیده می شود که اروپا در اعمال تحریم علیه ایران تندتر و جدی تر عمل می کند. بنابراین، تحریم هایی که مورد اشاره قرار گرفته، یعنی تحریم خرید نفت ایران، یا تحریم مبادلات بانکی با ایران تحریم هایی است که از سوی آمریکا و اروپا اعمال شده و دیگر کشورهای جهان نظیر کانادا، استرالیآ، ژاپن، کره جنوبی و ... از آن تبعیت می کنند. البته آمریکا در مورد برخی از این کشورها به شرط همراهی با تحریم ها معافیت هایی قائل شده است. ولی به هر حال این تحریم ها با تحریم های عراق از نظر حقوقی کاملا متفاوت است و دبیر کل سازمان ملل در این زمینه کاری نمی تواند انجام دهد.

ولی این نماینده با اشاره به تحریم نفت ایران گفته که آمریکایی ها تحریم ها را بیشتر می کنند به گمان اینکه بتوانند در انتخابات ریاست جمهوری ایران به نتیجه برسند. به نظر می رسد که به هر حال تحریم نفت آثار زیان باری برای مردم ایران داشته است. آیا این گونه نیست؟

قطعا این تحریم ها منجر شده که درآمد نفتی ایران به طرز چشم گیری کاهش یابد. اشاره کردم که آمریکا شرط برخورداری از معافیت در مورد تحریم نفت ایران را همراهی با تحریم ها دانسته است و از این رو می بینیم که کشورهای خریدار نفت ایران به کاهش واردات نفت ایران اقدام کرده اند و چین 22 درصد، ژاپن 41 درصد، کره جنوبی 39 درصد از واردات نفت خود از ایران کاسته اند. گفته می شود که با اجرای تحریم های آمریکا و اروپا علیه ایران صادرات نفتی ایران از حدود ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه در روز به حدود ۸۰۰ هزار بشکه رسیده است.

هرچند غرب حداقل در ابتدا مدعی بود که این تحریم ها هوشمند است و آثار زیان بار آن فقط متوجه دولت ایران است  وبه مردم آسیبی نمی رساند ولی واضح است که وقتی درآمد کشور کاهش پیدا کند بر زندگی مردم اثر مستقیمی می گذارد. فراموش نکنیم که ایران دارای اقتصاد رانتیر است و بخش عمده ای از مردم از درآمد نفت ارتزاق می کنند. برخی آمارها نشان می دهند که ایران برای ۸۰ درصد از درآمدهای خود به صادرات نفت وابسته است. بنابراین وقتی درآمد نفتی کاهش پیدا کند شرایط اقتصادی همه مردم بدتر خواهد شد و شاخص های اجتماعی نظیر تورم، بیکاری و دیگر آسیب های اجتماعی تشدید خواهد شد. نمونه واضح این تاثیر را باید در سقوط ارزش پول ملی در این یک سال دید.

ولی برخی معتقدند که این تحریم ها تاثیر چندانی در اقتصاد ایران نگذاشته است. این موضع را چگونه می توان تحلیل کرد؟

این موضع گیری بیشتر از این منظر صورت می گیرد که اقدامات دشمن را بی اثر بدانند ولی درواقعیت اینگونه نیست. البته آقای احمدی نژاد اخیرا در مصاحبه مطبوعاتی خود به تاثیر تحریم ها اشاره کرد و گفت که این تحریم ها موثر بوده است و از سوی دیگر مقام های وزارت بهداشت و نمایندگان مجلس در ماه های گذشته درباره آثار تحریم ها بر نظام بهداشت و سلامت ایران به شدت ابراز نگرانی کرده اند. بنابراین نادیده انگاشتن تاثیر تحریم ها کار درستی نیست. چطور ممکن است چنین تحریم های سنگینی که درآمد کشور را به طور چشم گیری کاهش دهد بر اقتصاد ایران و زندگی مردم اثر نداشته باشد؟ شما ببینید که امروز پول ایران را هیچ جا قبول نمی کنند در حالی که قبلا پول ایران را در تمام فرودگاه های جهان با ارزهای معتبر جهان عوض می کردند. این که تحریم ها تاثیر نداشته است یک شعار است ولی نباید فراموش کرد که همه مشکلات اقتصادی امروز کشور به تحریم ها مربوط نمی شود بلکه ضعف مدیریتی و نابسامانی در سیاست گذاری ها و بی ثباتی در کشور نیز نقش تشدید کننده جدی در این وضعیت داشته است. بنابراین ضمن این که تحریم ها در وضعیت کشور موثر بوده است باید گفت آنچه که بیشتر اثر دارد ضعف و سوء مدیریت در کشور است. شما به اختلاس های عظیمی که اخیرا در نظام بانکی کشور رخ داده توجه کنید. این که افرادی سرمایه های کشور را به جای این که به سرمایه گذاری در کشور و ایجاد تولید و اشتغال به کشورهای دبی، ترکیه، قبرس، کانادا و ... منتقل کنند مسئله کوچکی نیست که ما آن را نادیده بگیریم. این دیگر ربطی به تحریم ها ندارد. این فسادی است که در سیستم اداری ما دیده می شود و ناشی از سوء مدیریت است. بنابراین به نظر من  50 درصد از مشکلات ناشی از تحریم هاست و 50 درصد به دلیل سوء مدیریت در کشور.

باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا روز ۱۴ دی با اعمال تحریم های شدیدتر علیه جمهوری اسلامی ایران موافقت کرد که به نظر می رسد وضعیتی که شما اشاره کردید را بدتر خواهد کرد. به نظر شما برای توقف این وضعیت چه باید کرد؟

در تمام قطعنامه های شورای امنیت تاکید کرده شده است که باب مذاکره با ایران باز است. غرب هم همواره تاکید می کند که آماده گفتگو با ایران است و در صورتی که ایران در گفتگوها جدی باشد و این گفتگو ها به تفاهم هایی منتهی شود تحریم ها کاهش پیدا می کند و یا به کلی از بین برود. اما به نظر من همچنان که قبلا هم اشاره کرده ام ما باید مشکل اصلی را باید حل کنیم. مشکل اصلی ما با آمریکاییهاست در صورتی که ما مشکلاتمان با آمریکا را بر اساس منافع دو جانبه حل کنیم می توان امیدوار بود که این وضعیت تغییر کند و بتوانیم شاهد کاهش فشارها و تحریم ها باشیم. اشاره کردم که تحریم های اصلی نفتی و بانکی از سوی آمریکا اعمال شده و این آمریکا است که دیگر کشورها را برای اجرای این تحریم ها بسیج کرده و حتی کشورهایی که هم پیمان آمریکا نیستند هم آن را اجرا می کنند. بنابراین تا زمانی که مشکلاتمان را با آمریکا با یک رویه خردمندان حل نکنیم نباید انتظار برطرف شدن تحریم ها را داشته باشیم. باید توجه کنیم اگر رویه کنونی استمرار یابد وضعیت بسیار سخت تر از شرایط کنونی می شود و آنگاه در شرایط ضعیفتری مجبور به مذاکره و تفاهم خواهیم شد. این که ما مدام کشور را در خطر ببینیم و همه کشورها را دشمن تصور کنیم سودی برای ما نخواهد داشت. عدم توجه به تحولات منطقه ای و جهانی و تاکید بر شعارها و رویه های ثابت در سیاست خارجی آسیبی جدی به منافع ملی کشور خواهد زد.

تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی/ 16

انتشار اولیه: دوشنبه 18 دی 1391 / باز انتشار: شنبه 23 دی 1391