گرفتاری اروپا در گرداب سوریه

دیپلماسی ایران: سوریه همه را گفتار خود کرده است. از کشورهای عربی که سالها کینه خاندان اسد را در دل داشته و مترصد فرصتی بودند تا آمریکا که به دنبال روی کار آوردن بندگان سیاسی خود در بیخ گوش اسرائیل است. از ترکیه که منافع سیاسی خود را با اصرار بر خروج بشار اسد از اریکه قدرت در سوریه گره زد تا اتحادیه اروپایی که همواره تلاش می کرد در پرونده های اینچنینی در خاورمیانه دست خود را از معرکه دور نگاه دارد. اروپایی ها که در جریان انقلاب تونس و مصر و به تبع آن حرکت هایی انقلاب گونه در یمن از دور نظاره گر میدان بودند در داستان لیبی نیز ترجیح دادند با سپر قرار دادن فرانسه چندان در قالب یک اتحادیه برای کشور هدف نسخه نپیچند. اما داستان سوریه متفاوت است. 27 عضو اتحادیه اروپا این بار در قالب یک چهارچوب واحد مقابل بشار اسد قد علم کرده و ائتلاف مخالفان او را به رسمیت شناخته اند. زمزمه هایی نیز از گوشه و کنار اروپا از جمله پاریس در خصوص احتمال کمک تسلیحاتی این اتحادیه به مخالفان بشار به گوش می رسد. دلایل این موضع گیری های صریح اتحادیه اروپا و تاثیر داستان سوریه بر پرونده مذاکرات هسته ای اروپا با ایران را با دکتر داوود کیانی، کارشناس مسائل اتحادیه اروپا،در میان گذاشتیم. متن این گفتگو به شرح زیر است:

اوضاع در سوریه هر روز لایه های بیشتری پیدا می کند. با تعمیق بحران سیاسی در این کشور، اتحادیه اروپا بیش از گذشته از خود پویایی نشان داده و نه تنها ائتلاف مخالفان سوری را به رسمیت شناخته که از احتمال لغو ممنوعیت ارسال برخی کمک های تسلیحاتی به مخالفان بشار اسد هم سخن می گوید. موضع گیری های ساکنان قاره سبز در خصوص امروز سوریه را چگونه ارزیابی می کنید؟
به نظر می رسد که وضعیت سوریه بسیار پیچیده است، نه امکان مداخله نظامی در سایه شورای امنیت به دلیل مخالفت روسیه وجود دارد و نه احساس می کنند که عدم کمک به سوریه بتواند دولت اسد را از قدرت کنار کشد. این مساله سبب شده تا در اتحادیه اروپا نسبت به سوریه دیدگاه های متفاوتی ایجاد شود. البته اعضا در هفته  گذشته در نشست خود در بروکسل شورای مخالفین سوری را نمایندگان مخالفین اعلام کرده و آنها را به رسمیت شناختند. اما در این امر که چنین شورایی بتواند همان دولت انتقالی و یا دولت در تبعید باشد،تصمیم گیری در مورد چنین امری را به عهده دولت های عضو اتحادیه گذاشته و مساله را از خود اتحادیه خارج کردند. این مساله نشان می دهد که در اتحادیه اروپا در مورد مساله سوریه اختلاف نظر وجود دارد.
در میان اعضای اروپایی کشورهای فرانسه و ایتالیا و انگلیس بر این باورند که این شورای انتقالی را باید دولت در تبعید شناسایی کرد. دیدگاه مقابل نگاه دولت آلمان است که اعتقاد دارد باید صبر کرد و دید که آیا این شورا می تواند نماینده کل مخالفان بشار اسد باشد یا خیر. کمااینکه در داخل سوریه جریان های افراطی مخالفت خود را با این شورا به عنوان نماینده مخالفین اعلام کردند.
این یک وجه اختلاف است و جنبه دیگر آن به کمک نظامی به مخالفین دولت اسد بازمی گردد. با توجه به اینکه چندی پیش اتحادیه اروپا سوریه را تحریم تسلیحاتی کرده، این تحریم شامل مخالفان دولت بشار اسد هم می شود. امروزه دیدگاه هایی همچون فرانسه و ایتالیا بر این نکته تاکید دارند که این تحریم ها را تا جایی که امکان کمک نظامی به مخالفان می شود تعدیل کرد. این دیدگاه روز گذشته در بروکسل با مخالفت آلمان کنار گذاشته شد. همانطور که می دانید تصمیمات مربوط به نقض و وضع تحریم باید با اجماع کشورهای عضو انجام شود. بنابراین در این مورد به دلیل مخالفت آلمان امکان حمایت نظامی از مخالفان بشار اسد از سوی اتحادیه اروپا وجود ندارد.

اعضای اتحادیه اروپا در جریان تحولات در کشورهای عربی نظیر تونس ، مصر ، یمن و البته اعتراض ها در بحرین تا این اندازه از خود پویایی سیاسی نشان ندادند. راز رویکرد متفاوت این اتحادیه در قبال سوریه چیست؟
به نظر می رسد سوریه با دیگر کشورهایی که پذیرای بهار عربی شدند، متفاوت است. به دلیل آنکه جنبه راهبردی سوریه از دیگر کشورها قوی تر بوده است، از آنجایی که هر گونه تغییر و تحول در سوریه می تواند بر صلح خاورمیانه و بسط روابط کشورهای عربی و اسرائیل تاثیر بگذارد و از سوی دیگر بر روابط ایران و سوریه نیز اثرگذار باشد، مساله سوریه با دیگر کشورها از این ابعاد استراتژیک متفاوت است. در نتیجه اتحادیه اروپا به واسطه مجاورت جغرافیایی که با خاورمیانه دارد، ترجیح می دهد تا مشارکت فعالی در مساله سوریه داشته و مدیریت تحولات این کشور را از دست خود خارج نکنند. همچنین باید اضافه کرد که مسائل منطقه ای به هم پیوسته هستند و نحوه تغییر و تحولات قدرت در سوریه می تواند بر مناسبات ایران با اتحادیه اروپا هم به ویژه در پرونده هسته ای تاثیرگذار باشد.

پیش بینی شما از فردای تحولات نظامی و سیاسی در سوریه چیست؟
می توان گفت جنگ داخلی در سوریه ادامه پیدا می کند، به دلیل آنکه قدرت های فرامنطقه ای با آن درگیرند و مساله سوریه بحرانی داخلی نیست. در نتیجه به نظر می رسد که نمی توان شاهد آرامش و ثبات در این کشور در کوتاه مدت بود. از یک سو کشورهای ایران و روسیه از دولت بشار اسد حمایت می کنند و از سوی دیگر کشورهای غربی موضع متفاوتی دارند. امریکا نیز در مساله سوریه قصد ندارد تا نقش آوانگارد را در اعمال فشار بر سوریه بازی کند. عقب نشینی ظاهری از مسائل سوریه، عرصه عمل را نیز کمی برای اتحادیه اروپا دشوار می کند. بنابراین چنین فرایندی سبب می شود تا اطلاع ثانوی اوضاع سوریه به همین شکل باقی بماند.

دورنمای مذاکره اروپا  با ایران را در فضای متحول و تا اندازه ای متشنج منطقه ، چگونه ارزیابی می کنید؟
به باور من شواهد نشان می دهد که اروپایی ها از رویکرد جدید اوباما در قبال پرونده هسته ای ایران استقبال نکردند. همچنین به نظر می رسد که اروپایی ها به جای مذاکره با ایران به این نکته تاکید دارند تا تحریم ها تشدید شود. به دلیل آنکه اروپایی ها یا وارد فرایند تحریم نمی شوند و یا وقتی می شوند ترجیح می دهند آن را کامل طی کنند تا به نتیجه مقبولی برسند. اروپایی ها بر این باورند که به هر میزانی که فشار تحریم ها بیشتر شود در مذاکرات با ایران به نتایج بهتری دست پیدا خواهند کرد. اگرچه نمی توان در مورد این دیدگاه سند و مدرک خاصی ارائه کرد، اما عدم استقبال و یا سکوت اروپایی ها از سخنرانی اخیر اوباما در خصوص ایران و مذاکرات و تعامل بیشتر، نشان دهنده نوعی ناخرسندی از مشی جدید اوباماست. باید منتظر بود به هر میزانی که تحولات منطقه به ویژه سوریه و فلسطین رادیکال تر شود، می تواند بازخوردی بر مذاکرات ایران با کشورهای 1+5 باشد.
تحریریه دیپلماسی ایرانی/14