ایران هسته ای نتیجه صادرات هسته ای است

دیپلماسی ایرانی: متیو فرمن، استادیار علوم سیاسی دانشگاه ای اند ام در تگزارش و کارشناس هسته ای در شورای روابط خارجی آمریکا است که به تازگی کتابی را تحت عنوان اتم برای صلح به رشته تحریر در آورده است. وی در این کتاب اعلام می کند که ایران هسته ای یکی از پیامد های ناخواسته صادرات هسته ای است که در سالیان متمادی انجام شده است.

برنامه های هسته ای ایران اکنون موضوع مورد دغدغه شماری از مقامات در آمریکا و اسرائیل است و تل آویو آن را تهدیدی علیه موجودیت خود ارزیابی می کند . اما خیلی ها فراموش کرده اند که این واشینگتن بود در در سال های آغازین برنامه های هسته ای ایران از آن حمایت می کرد.

ایالات متحده از سال 1957 تا 1979، زمانی که ایران و آمریکا روابط دوستانه ای داتند، در زمینه تامین خدمات هسته ای صلح آمیز به تهران کمک می کرد. این واشینگتن بود که راکتور تحقیقاتی تهران مشهور به تی آر آر، اورانیوم غنی شده برای سوخت رسانی به آن و سلول های داغ که می توانند برای تولید پلوتونیوم مورد استفاده قرار گیرند را به ایران صادر کرد. تمامی این کمک ها به منظور اهداف صلح جویانه به ایران ارائه شد اما در نهایت همه این همکاری ها به  نگرانی در خصوص ماهیت نظامی برنامه های هسته ای جمهوری اسلامی منجر شد. برای مثال ایران در سال های 1988 تا 1992 برنامه محرمانه فرآوری مجدد پلوتونیوم را پیش برد. هرچند که ایران تمامی اتهامات مطرح در زمینه نظامی بودن اهداف هسته ای اش را تکذیب و بر صلح جویانه بودن برنامه  های هسته ای خود تاکید دارد.

اما این خطر هنوز مانع صادرات هسته ای آمریکا به دیگر کشور ها نشده است. امروز واشینگتن در میانه مذاکراتی با اردن و ویتنام  قرار دارد که در صورت به ثمر رسیدن امکان همکاری های هسته ای با این کشور ها را فراهم می کند. تجهیزات هسته ای، مواد هسته ای و دانش هسته ای از جمله مواردی هستند که در صورت توافق دوجانبه در اختیار اردن و ویتنام قرار می گیرد. این در حالی است که توافقنامه هایی از این دست می تواند زمینه را برای توسعه هر چه بیشتر تسلیحات هسته ای فراهم کند. تجربه نشان می دهد کشور ها در زمانی که کمک های هسته ای دریافت می کنند، تمایل بیشتری به حرکت در جهت تولید سلاح دارند به خصوص در صورتی که پس از دریافت این کمک ها یک بحران بین المللی را تجربه کرده باشند.

ایران تنها یکی از ده  ها کشوری است که از همکاری در زمینه انرژی هسته ای بهره مند شده است. هند در سال 1974 آزمایش هسته ای را با پلوتونیومی انجام داد که از یک راکتور ساخت کانادا تولید شده بود. گفته می شود که عراق نیز قصد داشت با استفاده از تولیدات راکتور هسته ای اوسیراک ، آزمایش هسته ای انجام دهد اما پیش از اینکه این هدف محقق شود، اسرائیل این راکتور ساخت فرانسه را بمباران کرد. دانشمندان در کره شمالی و آفریقای جنوبی نیز پیش از این از کمک های جماهیر شوروی سابق و آمریکا بهره مند بوده اند که در ابتدا زیر چتر حمایتی انرژی صلح آمیز هسته ای انجام شده اما بعد تغییر ماهیت داده و به توسعه تسلیحات هسته ای منجر شده است.

البته جامعه بین المللی اهرم های متعددی شامل آژانس بین المللی انرژی اتمی را بنها نهاده تا پتانسیل اشاعه هسته ای پس از کمک های صلح آمیز هسته ای را محدود کند. اما همانگونه که شماری از کشور ها مانند عراق، کره و لیبی نشان دادند، آنهایی که علاقمند به تولید سلاح هسته ای باشند، قوانین را نیز دور می زنند.

در این صورت، چرا کشور های هسته ای، به دیگر کشور ها کمک های هسته ای ارائه می کنند؟ به طور معمول تامین کنندگان کمک های هسته ای این کمک ها را به کشور مورد نظر ارائه می کنند تا از همکاری آن کشور در زمینه  های دیگر اطمینان یابند. برای مثال، ایالات متحده به برنامه های هسته ای ایران کمک کرد تا از اتحاد نظامی با تهران و نفوذ در قیمت گذاری نفت اطمینان حاصل کند. به بیان دیگر ارائه دهندگان کمک های هسته ای امیدوارند در قبال این کمک ها از منافع اقتصادی و سیاسی بهره مند شوند. اما در دراز مدت، اهداف آنها معمولا نتیجه عکس به همراه دارد.

به همین دلیل آمریکا و دیگر تامین کنندگان کمک های هسته ای باید در سیاست های تجارت هسته ای خود تجدید نظر کنند تا تاریخ بار دیگر خود را تکرار نکند. در این صورت از تکرار بحران هایی نظیر بحران هسته ای ایران در آینده جلوگیری می شود.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10

تاریخ انتشار اولیه : دوشنبه 9 مرداد 1391------تاریخ بازانتشار: پنجشنبه 12 مرداد 1391