گام بعدی چه خواهد بود؟

دیپلماسی ایرانی: دیوید ایگناتیوس، تحلیلگر واشینگتن پست در مقاله ای که در این روزنامه آمریکایی منتشر شده، به فرض مثبت بودن مذاکرات و توافق بر سر تعلیق غنی سازی اشاره کرده و این پرسش را مطرح کرده که در صورت این مصالحه، گام بعدی چه خواهد بود. آنچه در زیر می خوانید متن این مقاله است.

اجازه دهید که تصور کنیم نشانه هایی که از سوی کاخ سفید و تهران ارسال می شوند، قابل اعتماد هستند و ایران برای توافق بر سر انتقال ذخایر اورانیوم 20 درصد غنی شده و پرهیز از غنی سازی بیشتر آماده است. در این صورت گام بعدی چه خواهد بود؟

پرسش بر سر گام بعدی در مذاکرات هسته ای ایران اهمیت زیادی دارد زیرا هیچ یک از طرف ها تا زمانی که از جزئیات روند پیش رو آگاهی نداشته باشد، خود را به مجموعه اقدامات اعتماد ساز متعهد نمی کند. ایران بر این باور است که در گذشته از سوی غرب فریب خورده و ایالات متحده نیز نگرانی های مشابهی را دارد و هر دو طرف به شفافیت بیشتر نیاز دارند.

این در حالی است موسسه صلح بین المللی کارنگی،چارچوبی وادارکننده برای آینده این مذاکرات آماده کرده است. جروج پرکوویچ، کارشناس امور منع اشاعه در آمریکا و آریل لویت، معاون سابق کمیسیون انرژی اتمی اسرائیل نویسندگان این گزارش هستند. همچنین برای آماده کردن این گزارش گفت و گو هایی با کارشناسان ایرانی و آمریکایی نیز انجام شده است.

ایده اساسی مطرح در پیشنهاد کارنگی این است که بین برنامه هسته ای غیر نظامی ایران که می تواند آن را دنبال کند و برنامه هسته ای تسلیحاتی که نمی تواند در پی آن باشد، دیوار حائلی قرار داده شود. نویسندگان این گزارش به موازات ممکن ها و غیر ممکن ها، پردازه های خاصی برای تکنولوژی ها با کاربرد دوگانه پیشنهاد داده اند که در خط مرزی ممکن ها و غیر ممکن ها قرار دارند.

یکی از عوامل موثر در ایجاد این رویکرد موضع رهبر جمهوری اسلامی بوده که تاکید کرده است ایران سلاح هسته ای نمی سازد. این سخنان رهبر ایران از تلویزیون دولت جمهوری اسلامی در ماه بهمن پخش شد. در این سخنرانی تولید سلاح هسته ای گناه اعلام شد.

به دنبال این موضع گیری، باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا نامه ای برای رهبر جمهوری اسلامی ارسال و تصریح کرد که فتوای وی در جهت ممنوعیت تولید سلاح هسته ای، آغاز خوبی برای مذاکره است. رجب طیب اردوغان، نخست وزیر ترکیه در 29 مارس، ایران پیام را به دست آیت الله خامنه ای رساند. از سوی دیگر وندی شرمن، دستیار وزارت امور خارجه آمریکا نیز در جریان نخسین دور مذاکرات هسته ای با ایران که در 14 آوریل پس از وقفه ای 15 ماهه در استانبول از سر گرفته شده بود، موضع اوباما را تایید کرد.

تعریف یک چراغ راهنما

اما ایران چگونه می تواند تعهد خود اجرا کند تا نگرانی اسرائیل و دیگر کشور ها در خصوص ماهیت نظامی برنامه های هسته ای جمهوری اسلامی از بین برود؟ کارشناسان کارنگی پیشنهاد داده اند که در این مورد از سیستم قرمز، زرد ، سبز استفاده شود که مانند چراغ راهنمای هسته ای عمل می کند. در بخش سبز، فعالیت هایی مانند راکتور های تحقیقاتی قرار دارند. فعالیت های ممنوع قرمز نیز برنامه هایی مانند تولید سلاح را شامل می شود که به طور مستقیم با ساخت سلاح در ارتباط هستند.

بخش زرد نیز فعالیت های دوگانه را شامل می شود که یکی از جدی ترین مشکل ها به شمار می رود و باید دیوار حائل بین آنها با دقت طراحی شود. برای مثال برخی غنی سازی ها برای اورانیوم می تواند داری مجوز باشد اما در صورتی که غنی سازی زیر 5 درصد انجام شود. اما انواع دیگری از غنی سازی که می تواند در تولید بمب کارایی داشته باشد ممنوع است.

این در حالی است که هر گونه کاهش تنش ها با ایران به شفافیت بیشتر در خصوص فعالیت های پیشین و البته فعالیت های کنونی نیاز دارد. به این ترتیب هیچ یک از طرف ها احساس نمی کند که مورد فریب واقع شده اند .

پرکوویچ بر این باور است که در این چارچوب بازی با حاصل صفر نیست و هر دو طرف باید تعهدات خود را اجرا کنند.

باید گفت مذاکراتی که ماه گذشته در استانبول بین ایران و گروه 1+5 آغاز شد، مرحله اعتماد ساز حساسی است و می توان در جریان آن به توافقی مانند آنچه موسسه کارنگی پیشنهاد داده؛ دست یافت.

آنچه که در نشست بغداد پیش روی ایران خواهد بود طرحی برای توقف عملیات غنی سازی بالای 5 درصد در ایران و انتقال ذخایر اورانیوم غنی شده 20 درصدی در مقابل دریافت ایزوتوپ ها و سوخت برای راکتور تحقیقاتی است. مقامات آمریکایی امیدوارند این به معنی توقف عملیات در سایت غنی سازی فوردو در نزدیکی قم باشد.

اوباما نیز بر این باور است که روند اخیر ضمن فراهم آوردن زمان مناسب برای مذاکرات بیشتر، توانایی در دستیابی ایران به توانایی تولید بمب نیز تاخیر ایجاد می کند. به این ترتیب فتوای آیت الله خامنه ای نیز در به بخش قرمز چراغ راهنمای هسته ای برای ایران، طبقه بندی می شود.

تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10