همه برای حل مسئله می آیند!

دیپلماسی ایرانی: مذاکرات هسته ای ایران و 1+5 بالاخره با فراز و نشیب بسیار در تعیین مکان و زمان مذاکرات، از روز 25 فروردین و در استانبول کلید خورد. به نظر می رسد با توجه به فضای موجود در شرایط بین المللی هر دو طرف تمام ظرفیت های خود را به کار خواهند بست تا با دستی پر از مذاکرات خارج شوند. دیپلماسی ایرانی این مسئله را در گفت و گو با دکتر علی بیگدلی، استاد دانشگاه و تحلیل گر مسائل بین المللی بررسی کرده است:

پیش شرط هایی که در گذشته برای ادامه مذاکرات ایران و 1+5 مطرح بود هم چنان پابرجاست یا تغییری در این شرایط ایجاد شده است؟

مذاکرات اول بر اساس این انجام شد که هیچ یک از طرفین پیش شرطی نداشته باشد. هر دو طرف نیز این مسئله را پذیرفته بودند. وزیر خارجه ایران نیز چندین بار اعلام کرد که این بار مذاکرات می تواند نسبت به گذشته موفق تر و معطوف به نتیجه باشد. اما روزنامه واشنگتن پست اخیرا مقاله ای نوشت و در آن ابراز کرد که که ایران باید فردو را تعطیل کند و دست از غنی سازی 20 درصد بردارد. این مسئله با واکنش ایران مواجه شد. هم سازمان انرژی اتمی و هم سخنگوی دولت این مسئله را بسیار جدی گرفتند و گفتند که ایران هیچ پیش شرطی را برای مذاکرات نمی پذیرد.

البته در مورد مکان مذاکرات به دلیل مشکلاتی که ایران با ترکیه داشت، اختلاف نظر پیش آمد. اما جالب است که در نهایت اعلام شد که دور اول مذاکرات در استانبول برگزار خواهد شد و اگر لازم شد دور دوم را در بغداد برگزار خواهد شد. نکته قابل توجه این است که خانم کلینتون اعلام کرده اند که این مذاکرات تنها یک بار انجام خواهد شد و این بار آخری است که این مذاکرات انجام می شود.

بنابراین الان نمی توان پیش بینی کرد که دقیقا چه اتفاقی خواهد افتاد اما هر دو طرف بدون قید و شرط وارد مذاکره خواهند شد. صرف نظر از آن چه واشنگتن پست ابراز داشته، نخست وزیر اسرائیل هم اعلام کرد که ایران باید دست از فعالیت های هسته ای خود بردارد. اما از طرف دیگر اوباما گفته است که امریکا ایران هسته ای را می پذیرد به این شرط که ایران ثابت کند به سمت استفاده نظامی از انرژی هسته ای پیش نمی رود. این به دنبال صحبتی بود که مقام معظم رهبری مبنی بر حرام بودن استفاده نظامی از انرژی هسته ای کردند.

به نظر می رسد یکی از مسائلی که احتمالا در مذاکرات مطرح خواهد شد بحث غنی سازی اورانیوم در سطح 20 درصد است. به نظر شما آیا این مسئله قابلیت طرح در مذاکرات را دارد و تا چه حد ایران برای این کار آمادگی دارد؟

این مسئله دیگر پیش شرط نیست. ایران یک بار تن به این کار داد. ایران در استانبول موافقت نامه مبادله سوخت را امضا کرد. اما غربی ها و مخصوصا امریکایی ها موافقت نکردند. به نظر می رسد در حال حاضر آن ها دوباره به همین مسئله بر گشته اند تا غنی سازی 20 درصد را به عهده کشورهای خارجی بگذارند و ایران در حد سه و نیم درصد غنی سازی را ادامه دهد. این مسئله ای بوده که قبلا مطرح شده و ایران موافقت کرده و این آن ها بودند که مخالفت کردند. به نظر می رسد این امر قابل قبولی است و شاید از این طریق دو طرف به توافق برسند.

به نظر شما تا چه حد به طور عینی می توان مشاهده کرد که ویژگی های مورد نیاز برای توافق در دو طرف وجود دارد؟

غربی ها بر این اعتقادند که این تحریم ها تا حدود زیادی تاثیر گذاشته؛ تا حدی باعث گرانی شده؛ باعث کاهش ارزش ریال شده؛ باعث اخرج کارمندان از کارخانجات به دلیل ورشکستگی شده؛‌ ایران در انزوای سیاسی قرار گرفته؛ بنابراین این تحریم ها تا حدی تاثیر داشته است. ایران هم در حالی که تا حدی در حال آرامش دادن به فضای داخلی است، می خواهد که این وضعیت از نظر خارجی هم ادامه پیدا نکند. به نظر می رسد هر دو طرف به نقطه ای رسیده اند که می خواهند شرایط را تغییر دهند. صحبت های اوباما از این منظر بسیار مهم بود و می توان گفت به نفع ایران هم بود.

بنابراین به نظر می رسد اگر مسئله جابه جایی مکان مذاکرات و اختلاف با ترکیه پیش نیامده بود، شاید مذاکرات می توانست تاثیر بیشتری داشته باشد و نتیجه مطلوب تری از آن حاصل شود. اصرار ایران به جابه جایی مکان مذاکره و بحرانی که در روابط ایران و ترکیه به وجود آمد، تا حدی موضوع مذاکرات را لوث کرد و موضوع تا حدی روئین تن شد. البته باز هم باید دید که وقتی مذاکره کنندگان در کنار هم قرار می گیرند چه اتفاقی می افتد. به هر صورت به نظر می رسد ایران نباید این فرصت را از دست بدهد. ادامه چنین وضعیتی برای ایران دشوار خواهد بود.

شما به بحث اصرار ایران برای تغییر مکان مذاکرات اشاره کردید. چه اتفاقی افتاد که ایران پذیرفت که مذاکرات در ترکیه انجام شود؟

به نظر من این اشتباه بود که ایران با برگزاری مذاکرات در ترکیه مخالفت کرد. به این دلیل که ایران و ترکیه روابط نزدیکی با هم دارند و تنها کشوری که می تواند در سطح بین المللی به ایران کمک کند، ترکیه است. حجم روابط تجاری ایران و ترکیه روز به روز در حال افزایش است. سفر اخیر آقای اردوغان با توجه به سخنانی که بعد از سفر عنوان کرد، سفر ناامید کننده ای بود. بحث در مورد سوریه و نیز سپر دفاع موشکی در ترکیه باعث دلخوری ایران شده است. اما ایران نباید خود را اسیر این گونه اظهار نظر ها می کرد و این تصمیم تند را برای تغییر محل مذاکرات می گرفتیم. اگرچه این مسئله با عذرخواهی دولت ترکیه حل شد و باز هم محل مذاکرات استانبول تعیین شد و به نظر می رسد در این ماجرا این استانبول است که به پیروزی رسیده است.

گفته شده که دور دوم مذاکرات در بغداد انجام خواهد شد. این مسئله را چگونه ارزیابی می کنید؟

من فکر نمی کنم این مذاکرات به دور دوم کشیده شود. هم خانم اشتون و هم خانم کلینتون اصرار دارند که مذاکرات در همین دور به نتیجه برسد. اوباما هم گفته است که فرصت زیادی برای ادامه دادن این جریان باقی نیست. او هم در آستانه انتخابات است و می خواهد به نتیجه ای برسد و امتیازی به دست آورد. من تصور نمی کنم این مذاکرات به دور دوم کشیده شود و بنابراین مقامات ایرانی باید تمام تلاش خود را مبذول دارند تا در همین دور بتوانند به یک نتیجه حداقلی دسترسی پیدا کنند.
 

تهیه کننده: هیئت تحریریه دیپلماسی ایرانی/12