به دنبال مذاکرات باز و دنباله‌دار

در این دور از گفتگوها نیز کشورهای غربی و همچنین رژیم اسرائیل تلاش کرده اند با ارائه برخی شروط و خواسته ها بر فضای مذاکرات اثر بگذارند و ایران را در برابر خواسته های حداکثری خود زیر فشار بگذارند تا چنانچه به مرگ راضی نشد، به تب قناعت کند. اما تهران نیز در این مدت بیکار ننشست و ضمن رد برخی ادعاهای رسانه ای و حتی تشکیک در پذیرش میزبانی مذاکرات، سمت و سوی خاصی به جریان های پیش از مذاکره داد و مجال گسترش پیش شرط تراشی و فشارهای پیشدستانه را از طرف مقابل گرفت و بحث ها و نظرها را به جانبی دیگر معطوف کرد.

ایران به خوبی می دانست که در فاصله چند روز تا آغاز مذاکرات، هجمه ها و تهدیدها در قالب شرط و شروط افزایش می یابد و غربی ها درصدد تعیین تکلیف برای محورهای مذاکرات برمی آیند. با پیش کشیده شدن موضوع میزبانی مذاکره، تا اندازه ای از زهر حمله ها و هجمه ها کاسته شد ولی خواسته های دست بالایی چون تعلیق غنی سازی، تحویل اورانیوم های تا 20 درصد غنی شده و حتی تعطیلی سایت فوردو توسط امریکایی ها مطرح شد و تنگنای جدیدی برای برقراری تعامل و گفتگو با تهران ایجاد کرد.

تالار گفتگوهای ایران و 1+5 بیشتر به یک دالان شبیه است که در پاره ای اوقات پهن و در غالب اوقات، تنگ و غیرقابل عبور می نماید. پس از کشمکش های ایجاد شده بر سر میزبانی استانبول به نظر می رسید که بازهم به جاهای تنگ و صعب العبور این دالان رسیده ایم ولی پس از اعلام خبر کاترین اشتون مبنی بر قطعی بودن زمان و مکان مذاکره - در همان تاریخ و مکان از پیش تعیین شده – بازهم دیوارها کمی از هم فاصله گرفته اند و فضایی برای ایستادن دو نفر در دالان پیدا شده است. حتی تهران امیدوار است که این نشست، پایانی بر گفتگوها نباشد و بتواند آن را در بغداد پی بگیرد.

این گمانه را نیز می توان مطرح کرد که جنجال بر سر انتخاب میزبانی غیر از ترکیه، بیش از هر چیز به قصد دنباله دار کردن گفتگوها و باز گذاشتن مسیر گفتگو بوده است. درواقع در پاسخ به این پرسش که چرا موضع مخالفت آمیز تهران در قبال میزبانی ترکیه یکباره به سکوت تبدیل شد و آن را پذیرفت، این است که دو طرف در نظر دارند مذاکرات را ادامه دهند و دست کم به یک راند دور نیز بیندیشند.

پس از آنکه مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا زمان و مکان قطعی مذاکرات را اعلام کرد، دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی ایران به اعلام یک زمان و مکان بسنده نکرد و از دو دور مذاکره پیش رو خبر داد؛ دور نخست در استانبول و دور بعدی در بغداد. شورای عالی امنیت ملی می گوید زمان برگزاری نشست بغداد در پایان گفتگوهای استانبول اعلام می شود.

از یک هفته پیش مکان های پیشنهادی مختلفی از سوی ایران برای میزبانی مذاکرات اعلام شده بود؛ بغداد، دمشق، بیروت و حتی پکن و دهلی نو. علت این امر نیز مخالفت با سیاست های منطقه ای ترکیه در قبال سوریه و میزبانی این کشور از معارضان سوری عنوان شده بود. علاوه بر آن، ترکیه نیز به جمع تحریم کنندگان نفتی ایران پیوسته و واردات نفت خود را از ایران کاهش داده بود. ایران دلخور از مواضع ترکیه اعلام کرد که حاضر به اعطای امتیاز میزبانی به این کشور نیست و در فکر جای دیگری است. رجب طیب اردوغان نیز در واکنش به این تصمیم، سخنان تند و عتاب آلودی را خطاب به ایران بر زبان آورد و این کشور را به بی صداقتی و وقت کشی در مذاکرات هسته ای متهم کرد. با همه این کش و قوس ها، استانبول میزبان گفتگوها اعلام شده ولی ایران راغب است تا گفتگوها پس از استانبول نیز ادامه داشته باشد.

بطور حتم پیگیری گفتگوها – در صورتی که سازنده و مفید پیش برود – مورد قبول غربی ها هم هست و آنها نیز مایل نیستند تا بهانه به دست رژیم صهیونیستی بیفتد و افکار ماجراجویانه اش را به عمل درآورد. ادامه گفتگوها می تواند فضای تهدید به جنگ را دور کند و به قول علی اکبر صالحی، نقاط مشترکی را بین دو طرف نمایان کند که مایه تفاهم و همکاری باشد. در شرایط کنونی و پس از قریب 15 ماه رکود در روابط ایران و غرب، حتی یک نقطه مشترک نیز کافی خواهد بود تا دلیلی برای تداوم مذاکرات باشد.

جمهوری اسلامی ایران درباره خواسته های پیشدستانه ای که در مطبوعات امریکا طرح شده است، سکوت کرده و بیشتر ترجیح می دهد با طرح ها و نظرهای پیشنهادی خود وارد مذاکرات شود تا اینکه بخواهد واکنشی به خواسته طرف مقابل نشان دهد و همان موضوعات مدنظر غرب را محور بحث تلقی کند.

وزیر خارجه گفته است: "ما در این نشست نظراتی داریم و 1+5 نیز نظرات خود را دارد. اما باید به مشترکاتی دست یابیم." او ابراز امیدواری کرده است که این نشست نسبت به نشست‌های گذشته نتایج مثبتی داشته باشد و در آن قدمی رو به جلو برداشته شود. بخشی از صحبت های کاترین اشتون نیز ناظر بر همین تمایل است. او گفته است: "امیدواریم دور نخست مذاکرات به ایجاد فضایی مساعد برای پیشرفت محسوس منجر شود. ما قطعا در پی یک فرایند پایدار و ادامه‌دار هستیم."

با پایان چالش های مربوط به میزبانی مذاکرات که تحت تاثیر دوستی ها و دشمنی ها با بشار اسد پیش آمد، حالا نه تنها استانبول میزبانی دو طرف را عهده دار است بلکه صحبت هایی نیز مبنی بر ادامه یافتن مذاکرات میان جلیلی و اشتون ردوبدل شده است؛ البته منوط به اینکه باب چه بحث هایی در استانبول گشوده شود و چه محورهای مشترکی به میان بیاید تا دلیلی شود برای تداوم گفتگوها./ 11