تقابل پیش از تعامل

محوریت مذاکرات ایران و گروه 1+5، بحث بر سر برنامه هسته ای تهران است اما علنا مشاهده می شود که بحران سوریه، بحران عراق، اختلافات ایران با عربستان و قطر و حتی کشمکش غرب با روسیه و چین بر سر موضوع سوریه بر آن تاثیرگذار بوده و تحقق دور سوم مذاکرات هسته ای را وابسته به موضوعاتی پیرامونی کرده است.

حتی پس از اظهارات تند اردوغان علیه ایران، بر گزینه های تهران برای انتخاب محل مذاکره افزوده شده و به نظر می رسد مجادله بر سر مکان مذاکره قرار است به یک اصل و موضوع حیثیتی در جریان مذاکرات ایران و 1+5 تبدیل شود. حالا علاوه بر بغداد و دمشق و بیروت، صحبت از پکن و مسکو و دهلی نیز به میان آمده است تا این بحران رابطه و مذاکره کم کم به یک طنز سیاسی شبیه شود.

تا پیش از این مقام های ایرانی و شخص علی اکبر صالحی اعلام می کردند که مکان مذاکره در اولویت نیست و این نفس مذاکره و برقراری تعامل با طرف مقابل است که اهمیت دارد. اما امروز که صحبتی از جانب صالحی شنیده نمی شود و مباحثه در این باره از سوی افراد و نهادهای دیگری دنبال می شود، این موضوع به یک مقوله بااهمیت و معتبرتر از خود مذاکره تبدیل شده و گویی باید فرجام و نتیجه مذاکرات را نیز از همین آغاز پیش بینی کرد.

محمداسماعیل کوثری عضو کمیسیون سیاست خارجی مجلس، در تشریح دلایل مخالفت تهران با میزبانی استانبول به چند مولفه اشاره کرده است. او اذعان کرده که ایران پیش از این پیشنهاد ترکیه را برای مکان مذاکرات پذیرفته بود اما با توجه به سیاست‌های غلط ترکیه در قبال حوادث سوریه (برگزاری نشست دوستان سوریه) تهران ترجیح داده است تا مکان‌های دیگری را پیشنهاد دهد. دلیل دیگری که این نماینده مجلس برشمرده است، بیشتر جنبه حیثیتی دارد و به تاثیرگذاری بر جو روانی مذاکرات پیش رو برمی گردد. او گفته است که "در دفعات قبل، گروه ۱+۵ بود که پیشنهاد مکان مذاکره را می‌داد و ما در آن حاضر می‌شدیم ولی این دفعه ما چند مکان را مشخص کردیم تا آنها انتخاب کنند و به این شکل نیست که همیشه ۱+۵ مشخص کننده مکان مذاکرات باشد. از این رو پس از چندین بار مذاکره، ما یک جا را مشخص کردیم و آنها باید تن به این موضوع داده و یکی از این چند مکان پیشنهادی ما را برای مذاکره مشخص کنند."

افزوده شدن هند به عنوان یکی دیگر از مکان های پیشنهادی ایران برای مذاکرات نیز در سخنان کوثری آمده و هیچ مسئول دیگری از جمله وزیر خارجه، دبیر شورای عالی امنیت ملی و یا رئیس جمهور آن را تایید نکرده اند.

نکته ای که در این میان بر ابهام ها افزوده است، سکوت سعید جلیلی و علی اکبر صالحی در قبال پیشنهادهای متعددی است که از سوی شخصیت های غیر دخیل در مذاکرات ایران و 1+5 عنوان می شود. در حالی که ترکیه به دلیل تعارض سیاست های منطقه ای اش با ایران و نیز حمایت از تحریم های نفتی علیه جمهوری اسلامی، جایگاه و مشروعیت لازم را - از منظر ایران – برای میزبانی مذاکرات از دست داده، به نظر می رسد گزینه بغداد بیش از سایر مکان های اعلام شده، مدنظر تهران باشد و قدم هایی نیز در این باره برداشته شده باشد.

بغداد خبر داده است که تهران در این باره با آنها صحبت کرده و آنها نیز آماده میزبانی از طرفین هستند. بغداد دو هفته پیش میزبانی اجلاس اتحادیه عرب را هم عهده دار بود که با اعتراض و تحقیر برخی کشورهای عربی از جمله عربستان و قطر و امارات مواجه شد و تهران می تواند با انتقال مکان مذاکرات به این شهر، هم اعتبار منطقه ای به عراق ببخشد، هم ترکیه و اعراب را سنگ روی یخ کند و هم حرف خود را به کرسی بنشاند.

غربی ها و شخص کاترین اشتون هنوز به این مجادلات و کشمکش ها واکنشی نشان نداده اند و انتظار دارند که مذاکرات در تاریخ مقرر برگزار شود و به تعویق نیفتد. ترکیه ادعا می کند که تصمیم ایران برای تغییر میزبانی مذاکرات، نوعی بهانه گیری و فرصت طلبی به قصد وقت کشی و فرار از مذاکره است.

آنچه مشخص است اینکه فضای برگزاری دور سوم مذاکرات با دورهای پیشین تفاوت بسیاری دارد و از همین حالا تحت تاثیر مسائل حاشیه ای قرار گرفته و جای اصول و فروع را تغییر داده و دو طرف را پیش از شروع گفتگو رودرروی یکدیگر قرار داده است. اما یک نکته را هم نباید از نظر دور داشت و آن اینکه معمولا آن سوی هوای غبارآلود پیدا نیست و چه بسا وقتی همه این غبارها فروبخوابد، از همهمه و بحران کاسته شده و نمایی از توافق و آشتی پیش رو قرار بگیرد.