سوریه در یک قدمی بن بست سیاسی؟

مجلس ملی معارضه سخن از نوعی تبانی با دولت بشار به میان آورد و پیشاپیش اقدام ناظران عرب را در راستای تحکیم وضعیت موجود علیه مردم سوریه نامید. ارتش موسوم به سوریه آزاد و فرمانده مقیم به استانبول این ارتش خواستار خروج فوری این ناظران شد تا دور جدیدی از درگیری با نظامیان سوریه را آغاز کند. حمد بن جاسم نخست وزیر و وزیر خارجه قطر و سکاندار پرونده تحولات سوریه در اتحادیه عرب نیز انتقاداتی را نسبت به عملکرد ناظران اتحادیه عرب در سوریه تحت عنوان اشتباهات تیم عمل کننده به دلیل بی تجربگی و آماتور بودن افراد ناظر بیان داشت. این مواضع و اظهار نظر ها قبل از نشست یکشنبه کمیته وزارتی اتحادیه برای ارزیابی گزارش ناظران و اعلام موضع اتحادیه در قاهره و در شرایطی بیان گردید که تیم نظارتی عرب، حضور و استقرار کامل افراد خود را در سوریه به تازگی اعلام داشته بود.

به هر صورت نتیجه دو هفته تلاش ناظران اتحادیه عرب در سوریه یک شنبه شب در قاهره در قالب بیانیه اتحادیه عرب صادر گردید. مواضع میانه و توصیه های دو پهلو در این بیانیه حکایت از آن دارد که اتحادیه هم چنان تمایل به حضور نمایندگان خود در مناطق آشوب زده سوریه دارد. حفظ این ارتباط در محافل سیاسی منطقه دو تحلیل را به دنبال داشته است. برخی بر این عقیده اند که عملکرد ناظران رگه هایی از واقعیت موجود در صحنه برخورد های داخلی سوریه را گزارش داده و هر دو طرف تاکنون در متهم نمودن دیگری جانب افراط را برگزیده اند. در پس واقعیت این نگاه نوعی حمایت از استقرار و ثبات در سوریه و جانبداری نسبی از مواضع رسمی در دمشق دیده می شود.

حال آن که در تحلیل دوم، نگاهی متفاوت عمده توجه خود را به مرحله ای بودن ماموریت اتحادیه عرب و حرکت آرام به سوی بین المللی کردن بحران سوریه معطوف داشته است. این دیدگاه اقدامات اتحادیه از جمله صدور بیانیه اخیر با مواضع میانه را آغاز مرحله ای تدریجی و حساب شده برای احاله پرونده به شورای امنیت می داند. گرچه بسیاری از گروه های مخالف، اقدامات ناظران را با بدبینی و با دیده شک و تردید پی می گیرند اما اظهارات نخست وزیر قطر تا حدود زیادی مخالفان بشار اسد را علی رغم صدور بیانیه اخیر اما به نتایج نهایی اقدام اتحادیه عرب امیدوار می کند.

به ویژه این که حمد بن جاسم، جمعه گذشته با دبیر کل سازمان ملل دیدار نموده و البته اطلاع از تجارب این سازمان بین المللی در اعزام ناظران به مناطق مختلف جهان را بهانه دیدارش اعلام کرده بود. پر واضح است که واقعیت دیدار این دو، فراتر از اظهارات شیخ حمد باشد. پاسخ یکی از ناظران عرب مستقر در سوریه که گفته است برخی از اعضای تیم ناظر در بحران های مختلف بین المللی حضور داشته و از تجربه کافی برخوردارند دلیلی بر این مدعاست.

به هر صورت به نظر می رسد بحث های جدی تری چون عدم خروج نیروها و تجهیزات نظامی از مناطق درگیری، عدم اجازه ورود به رسانه های خارجی در سوریه و بالاخره استمرار خشونت و کشتار، می تواند چالش بعدی برخورد اتحادیه عرب با نظام حاکم در دمشق باشد. در عین حال دمشق نیز قادر است با خرید زمان و احتمال بالا گرفتن اختلافات داخلی اعضای مهم اتحادیه عرب به ویژه بین عربستان و قطر، که زمینه های بروز آن به تدریج نمایان می شود، نقش آفرینی کرده و بحران را به سمت و سوی دیگری هدایت کند.

نکته آخر این که در صورت بی نتیجه بودن اقدامات اتحادیه عرب، بحران سوریه وارد بن بست سیاسی خواهد شد. بن بستی که شاخصه آن عدم توانایی غلبه کامل یک طرف بر طرف دیگر است. بن بست سیاسی در سوریه عملا این بحران را وارد فاز جدیدی از افزایش درگیری های نظامی کرده و به سوی جنگ داخلی سوق خواهد داد.