آژانس به دنبال الزام ایران به اجرای پروتکل الحاقی است

اولا باید منتظر بود که این گزارش به طور رسمی‌منتشر شود. شاید انتشار زودهنگام این گزارش از سوی رسانه‌ها به دلیل ارزیابی عکس العمل ایران و کشورها و نهادهای دیگر باشد. بنابراین باید منتظر بود تا این گزارش در جلسه شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی‌ مطرح شود و مفاد آن به طور دقیق مشخص شود. اما آنطور که از اخبار و شواهد بر می‌آید به نظر می‌رسد این گزارش متفاوت با گزارش‌های گذشته تهیه می‌شود و مسیر جدیدی را دنبال می‌کند. در واقع این گزارش حساسیت را در ارتباط با بعد نظامی ‌مسئله هسته ای ایران پر رنگ تر کرده است. هرچند در گزارش‌های قبلی هم این موارد مشکوک مطرح می‌شد، ولی این بار با توجه به مسائل سیاسی دیگری که مطرح شده است، این مسئله برجسته شده است.

گفته شده که این گزارش برای ایران ارسال شده بوده است. درست است؟

معمولا گزارش آژانس را برای کشور مورد نظر به طور جداگانه نمی‌فرستند. ولی بازرسان آژانس در مذاکراتی که انجام می‌دهند تقاضاهایی می‌کنند مبنی بر این که توضیحاتی بیشتری از آن کشور بگیرند. وظیفه آنها این است که سایت‌های هسته ای را بررسی کنند و گزارش بگیرند. این بار در مورد ایران برروی پایگاه نظامی ‌متمرکز شده اند و در مورد سایت پارچین و فعالیت‌هایی که در آنجا صورت می‌گیرد، متمرکز می‌شوند و به دنبال جواب‌هایی هستند.

مهم ترین مسئله در این پیش نویس چیست؟

بر اساس آنچه که در رسانه‌ها آمده است در این گزارش بیشتر بر آزمایش‌های مربوط به یک انفجار بزرگی که می‌تواند انفجار هسته ای باشد حساسیت ایجاد شده است. این مسئله مطرح شده است که این آزمایشات در سازمان انرژی اتمی‌ صورت نگرفته بلکه این در محل نظامی ‌صورت گرفته است.

این مسئله تا چه حد در چارچوب وظایف آژانس است؟

به نظر می‌رسد که آژانس خارج از حوزه وظیفه خود عمل می‌کند. به این معنا که که آژآنس مجاز نیست که مراکز نظامی ‌را بازدید کند. همه کشورها مراکز نظامی ‌دارند که آن را برای بازدید باز نمی‌کنند. این خلاف مقررات آژانس است. چرا که نظارت بر مواد هسته ای جزو وظایف آژانس است و نه بازدید مراکز نظامی . با این حال چون ایران از نظر اعتماد سازی مورد اتهام قرار گرفته است، آژانس بر مراکز نظامی ‌هم انگشت می‌گذارد و مسائل مربوط به آن را برجسته می‌کند.

واکنش ایران به این گزارش چه باید باشد؟

به نظر می‌رسد ایران می‌تواند بر این نکته تاکید کند که آژآنس باید از مراکز هسته ای بازدید کند. ایران باید بگوید فعالیت‌هایی که از نظر نظامی ‌دارد باید محرمانه بماند و هیچ کس اجازه و حق ندارد از ابعاد فعالیت‌های نظامی ‌کشورهای عضو آژانس بازدید کند. بنابراین کار آژانس غیر عادی به نظر می‌رسد. آنها در واقع به سمت تصویب پروتکل جهت گیری می‌کنند. آژانس قبلا هم این حرف را زده است که ایران باید پروتکل الحاقی را امضا کند. در حالی که این امر الزامی‌نیست و اختیاری است. یعنی کشورها می‌توانند پروتکل الحاقی را بپذیرند و یا نپذیرند. اما چون ایران در مظان اتهام قرار گرفته است می‌گوید بدون امضای پروتکل الحاقی از سوی ایران آژانس نمی‌تواند صلح آمیز بودن فعالیت‌های هسته ای ایران را تایید کند. این حرف تکراری است چرا که همه گزارش‌های گذشته آژانس این حرف را تکرار کرده اند. از سوی دیگر ایران می‌گوید دلیلی ندارد به اجبار مسئله ای را بپذیرد که اختیاری است. چراکه جزو اختیارات هر کشور است که این پروتکل را امضا کند یا خیر.