ترکیه از ایران جدا می شود؟

دیپلماسی ایرانی: روابط ایران و ترکیه این روز ها گرمی گذشته را ندارد. ترک ها اگر چه روابط خود با اسرائیل را به حالت تعلیق در آورده است و این نکته مطلوبی برای ایران محسوب می شود اما دو رویکرد دیگر ترکیه در قبال استقرار سپر دفاع موشکی ناتو در این کشور و هم چنین موضع ترکیه در قبال تحولات سوریه چندان باب میل ایران نیست. دیپلماسی ایرانی این مسئله را با دکتر حسن بهشتی پور، استاد دانشگاه و تحلیل گر مسائل قفقاز بررسی کرده است:

 

روابط ایران و ترکیه را در شرایط کنونی خاورمیانه چگونه ارزیابی می کنید؟

روابط ترکیه و ایران به عنوان دو کشور همسایه باید روابطی مبتنی بر دوستی و برادری باشد. اما در مقاطع مختلف اختلاف نظر میان کشورها به وجود می آید، هم چنان که جو همکاری و مودت در میان دو کشور وجود دارد، گاهی اوقات اختلاف نظر هم پیش می آید.

در حال حاضر دو نکته مهم منفی در مناسبات ایران و ترکیه تاثیر گذاشته است. اول بحث استقرار سپر دفاع موشکی در خاک ترکیه است. ترکیه رسما اعلام کرده است با استقرار این بخش از سپر دفاع موشکی که مربوط به بحث های راداری در خاک ترکیه است موافق است و آن را اجرا خواهد کرد. این مسئله از آن جایی که تهدیدی علیه امنیت ایران است و مستقیما امنیت ایران را تهدید می کند، با واکنش ایران مواجه شده است. این اقدام در حالی صورت می گیرد که در سال 2010 آقای اردوغان و آقای داود اوغلو، وزیر خارجه ترکیه وعده داده بودند که خاک ترکیه تهدیدی برای امنیت همسایگان خود قرار نخواهد گرفت.

اما این تصمیم کاملا نشان دهنده این است که ترکیه حداقل در این مسئله تحت فشار امریکا و اعضای ناتو به استقرار این سپر تن داده است که تنها نام دفاعی را به همراه دارد. در حالی که به نظر من کاملا جنبه تهاجمی دارد و به نظر من هدف اصلی آن هم روسیه است و نه ایران. اما بالاخره ایران هم به دلیل هم جواری با ترکیه از این مسئله احساس خطر می کند.

مسئله دومی که باعث شده میان ایران و ترکیه فاصله ای ایجاد شود مسئله سوریه است. ترکیه تصمیم خود را گرفته است و برای ارتباط با سوریه بعد از بشار اسد سرمایه گذاری می کند. حداقل ارزیابی ترکیه این است که دولت آقای بشار اسد سرنگون خواهد شد بنابراین ترکیه با مخالفان اسد به ویژه اخوان المسلمین همکاری می کند.

این دو عامل در روابط ایران و ترکیه تاثیرگذار بوده است، به ویژه این که ایران بشار اسد و دولت سوریه را به طور کلی متحد استراتژیک خود می داند و از طرف دیگر هم قرار داشتن سوریه در خط مقدم جبهه مقاومت برای ایران بسیار حائز اهمیت است. مسئله این است که باید سرنوشت سوریه را خود مردم سوریه تعیین کنند. اما این طور نیست که ایران نسبت به سرنوشت سوریه با توجه به موقعیت این کشور در جبهه مقاومت و رویارویی با اسرائیل، بی توجه باشد. بنابراین ایران خشنود نیست که تغییرات به گونه ای باشد که یک دولت طرفدار اسرائیل در سوریه به قدرت برسد.

 

روابط ترکیه با رژیم صهیونیستی در روزهای گذشته با تیرگی شدیدی همراه بوده است. به نظر می رسد این مسئله بر جایگاه ترکیه در جهان اسلام بسیار تاثیرگذار خواهد بود. به نظر شما این مسئله در فضای روابط ایران و ترکیه چگونه تحلیل می شود و چه تاثیری بر جایگاه ایران در جهان اسلام خواهد داشت؟

ترکیه می داند که هر چقدر بیشتر از اسرائیل فاصله بگیرد، به نفع ایران است و ایران از این مسئله استقبال خواهد کرد. اما باید به این  نکته هم توجه داشت که اگر ترکیه در حال فاصله گرفتن از اسرائیل است، این اقدام را برای جلب رضایت جهان اسلام انجام نداده است. بلکه به خاطر منافع خود این سیاست را برگزیده است. یعنی در واقع به این دلیل که ترکیه نسبت به حمله به کشتی خود و کشته شدن نه نفر از اتباع این کشور اعتراض دارد و فکر می کند که گزارش سازمان ملل هم بی طرفانه نبوده است، سفیر اسرائیل را اخراج کرده است. چون ترکیه انتظار داشت که اسرائیل بابت این اقدام عذرخواهی کند ولی این انتظار با پاسخی از طرف اسرائیل مواجه نشده و حاضر به این کار نشده است.

در جهان اسلام قطعا از این که ترکیه از اسرائیل فاصله بگیرد استقبال خواهد شد، اما این که جایگاه ترکیه با این مسئله تحت تاثیر قرار بگیرد امر بعیدی است. چون به هر حال این ها اقدامات مقطعی است. الان یک پیمان استراتژیک نظامی میان ترکیه و اسرائیل برقرار است و این دو کشور همکاری نظامی با یکدیگر دارند.

 

به نظر شما فضای به وجود آمده در روابط ایران و ترکیه و اختلافاتی که به نظر می رسد در حال اضافه شدن است، در میان مدت چه تبعاتی برای دو کشور دارد؟

به نظر من این ها اختلافات مقطعی است. آن چه در مناسبات میان ایران و ترکیه حاکم است مناسبات دو کشور همسایه است و این مناسبات پایدار است. به نفع دو کشور نیست که اختلاف در روابط ایجاد شود و افزایش اختلاف میان ترکیه و ایران به نفع امریکا و اسرائیل است. به نظر من نه ترکیه مایل است که اختلافاتش با ایران زیاد شود و نه ایران. اما طبیعی است که هر کشوری بر اساس منافع ملی خود عمل کند و اهداف خود را دنبال کند، گاهی این اهداف سمت و سوی مشترک پیدا می کند و همکاری شکل می گیرد و گاهی هم فاصله پیدا می کند. بنابراین این اختلافات طبیعی است و در چند سال گذشته هم موارد متعددی این گونه بوده است.