روسیه راه خود را از آمریکا جدا می‌کند؟
البته مهم ترین موضوعی که پاتروشف در تهران دنبال کرد، بحث طرح گام به گام درمورد پرونده هسته ای ایران بود. اما مسائل مهم دیگری ازجمله تحولات خاورمیانه و شمال آفریقا نیز مورد توجه هر دو کشور قرار دارد به بحث گذاشته شد. روسیه مایل است از طریق همکاری با ایران که نقش تعیین کننده ای درمنطقه خاورمیانه دارد، بتواند تاثیر گذاری بیشتری در تحولات آینده مناسبات خود با آمریکا، داشته باشد. با این وجود نباید این واقعیت را ازنظر دور داشت که روسیه باید با اتخاذ سیاست مستقل به ایران و سایر کشورهای منطقه، نشان دهد که این کشورها می‌توانند به همکاری دوجانبه امیدوار باشند. درصورت هم سویی روسیه با واشنگتن، این کشور نیز به همان میزان آمریکا درموقعیت بی اعتمادی قرار می‌گیرد. اما طرح گام به گام چیست و در چه شرایطی می‌تواند موفقیت آمیز باشد .
دلایل توجه به طرح گام به گام
1- این طرح برای اولین بار نشان می‌دهد که روسیه از نقش یک دنباله رو به یک طراح و مبتکر تبدیل شده است .
2- این طرح به دلایل اصلی به نتیجه نرسیدن مذاکرات قبلی توجه دارد. زیرا در هشت سال گذشته گروه پنج به علاوه یک همیشه از ایران خواسته است امتیاز بدهد بدون آنکه متقابلا حاضر به دادن امتیازی باشد. آنها حتی زمانی که بسته پیشنهادی تشویقی به ایران ارائه کردند هیچ تعهدی را برای اجرای آن نپذیرفتند.
3- طرح گام به گام سیاست فشار از طریق اعمال تحریم‌های بیشترهمراه با انجام مذاکرات را به کنار می‌گذارد و به جای آن همکاری و مذاکره را جایگزین می‌سازد. زیرا در این طرح، روسیه به طرف آمریکایی پیشنهاد داده که به موازات اینکه ایران سوالاتی را پاسخ داد فاکتورهای تشویقی برای این کشور درنظر گرفته شود. با وجود آنکه هنوز ابعاد دقیق این طرح مشخص نشده است، اما به دلیل تاکید برارائه فاکتورهای تشویقی در هر مرحله پس از دریافت پاسخ سوالات می‌توان گفت زمینه را برای ایجاد اعتماد دوطرفه آماده کرده است.
4- اشاره به اینکه سوالات ازآسان به سمت سخت خواهد رفت، نشان می‌دهد که نگاه روسیه به این واقعیت معطوف است که با برداشتن هر گام زمینه برای تفاهم بعدی آماده می‌شود و چه بهتر که از مواردی که زودتر می‌توان در مورد آنها به توافق رسید، شروع کرد.
5- درهشت سال گذشته روسیه به طورکلی حداکثر نقش ضربه گیر را در پرونده هسته ای ایران ایفاء می‌کرد به این معنا که دره رزمان تلاش داشت ازطریق رایزنی سیاسی از گسترش دامنه تحریم‌های پیشنهادی علیه ایران بکاهد. این سیاست به ویژه درمواردی که تحریم‌ها، روابط اقتصادی ایران و روسیه را تحت تاثیر قرارمی‌داد، بیشتربه چشم می‌خورد. اما در نهایت روسیه به دلایل مختلف مایل نبود بر سرایران با آمریکا رودرو شود. درواقع سوریه سیاست دنباله روی مشروط با آمریکا را درپیش گرفته بود. درنتیجه برخلاف انتظارایران، روسیه حتی ازدادن رای ممتنع به قطعنامه‌های تحریمی‌علیه ایران نیز خودداری می‌کرد. ارائه طرح گام به گام نشان می‌دهد روسیه برای جلب همکاری بیشتر ایران و نیز ایفاء نقش بین المللی فعال آن هم در سال برگزاری انتخابات در روسیه، حاضر است دست از دنباله روی صرف از سیاست‌های آمریکا در قبال ایران بردارد.
بنابراین اگر بخواهیم واقع بین باشیم سفر پاتروشف به تهران و در پی آن سفر صالحی به روسیه را می‌توانیم یک نقطه عطف یا یک شروع مجدد درمناسبات تهران – مسکو تلقی کنیم. البته باید منتظر بمانیم تا ببینیم آیا شرایط لازم برای به نتیجه رسیدن چنین طرحی فراهم می‌شود یا خیر.
پیش زمینه‌های لازم برای موفقیت طرح گام به گام
1- دوطرف واقعا اراده کافی برای به نتیجه رسیدن این مذاکرات را داشته باشند (منظورازدو طرف، آمریکا و ایران است)
2- خطوط قرمزدو طرف به رسمیت شناخته شود. یعنی خط قرمز ایران که ادامه غنی سازی اورانیوم درایران است، به رسمیت شناخته شود و خط قرمزآمریکا وغرب نیز یعنی اینکه ایران به سمت تولید سلاح هسته ای نرود و شرایط اطمینان از این موضوع فراهم شود.
3- معلوم شود چارچوب و محدوده سوالات تعیین شده کجاست؟ زیرا درگذشته مدالیته ای در زمان البرادعی درشش بند تنظیم شد که درآن شش سوال اساسی وجود داشت وایران هم به آن سوالات پاسخ داد. اما ازنظر آژانس ایران بصورت کامل به این سئوالات پاسخ نداد. ضمن اینکه وقتی این سوالات تمام شد آمریکایی‌ها چند سئوال دیگر را در قالب اتهام‌های جدید بدون ارایه سند و مدرک، مطرح کردند . این سئوالات بدون ذکر نامی‌از آمریکا عینا درگزارش‌های دبیر کل آژانس بین المللی انرژی هسته ای تحت عنوان مطالعات ادعایی مطرح شد. بنابراین براساس آنچه توضیح داده شد، باید مشخص شود که حد این سوالات کجاست و تا چه زمانی ادامه پیدا می‌کنند؟ چرا که درغیراین صورت، تا ابد باید مذاکره کرد وبه سوال پاسخ داد. آیا بازهم سوال با سوال‌های جدید همراه می‌شود؟
4- مشخص شود هدف نهایی این طرح چیست؟ یعنی اگر ایران به سوالات مورد نظر پاسخ دهد آیا درنهایت پرونده ایران ازشورای امنیت سازمان ملل به آژانس بازمی‌گردد و روال یک پرونده عادی را مثل پرونده خیلی ازکشورهای دیگر دنبال خواهد کرد؟ یا همچنان این پرونده در شورای امنیت سازمان ملل، تحت فصل هفتم منشور سازمان ملل که تهدید صلح وامنیت بین المللی را از سوی اعضاء بررسی می‌کند، ادامه پیدا خواهد کرد؟
جمع بندی
روسیه با ارائه طرح گام به گام از یک سو مسیر خود را از آمریکا جدا کرده تا اعتماد لازم را برای میانجیگری بدست بیاورد. ازسوی دیگر دنباله روی از سیاست غلط گذشته را که تاکتیک فشار از طریق گسترش تحریم‌ها ومذاکره را بصورت هم زمان دنبال می‌کرد، به کنار گذاشته و به جای آن سیاست همکاری و مذاکره را جایگزین ساخته است. چرا که بی نتیجه بودن سیاست ارعاب و تهدید در هشت سال گذشته به اثبات رسیده است. اتهام بزرگ تهدید صلح و امنیت بین المللی علیه ملت ایران که درپی خودکفایی و پیشرفت علمی‌است، نمی‌تواند به تفاهم بین دو طرف بینجامد. به همین دلیل می‌توان گفت در صورت تحقق پیش زمینه‌های لازم برای اعتماد سازی متقابل در یک جو تفاهم، قطعا می‌توان امیدوار بود که طرح گام به گام روسیه گره کور مذاکرات بی نتیجه را باز کند. روسیه به خوبی می‌داند بدون حل و فصل پرونده انرژی هسته ای ایران نمی‌تواند انتظار بهبود محسوسی در روند همکاری‌های دو جانبه ایران و روسیه در سطح منطقه و جهان را داشته باشد.
نظر شما :