سفر قریب الوقوع داود اغلو به سوریه و ایران

گزارش‌ها حاکی از آن است که داود اغلو در جریان سفر به سوریه به شفاف‌سازی سوء تفاهم‌های ایجاد شده در روابط فی مابین می‌پردازد. این در حالی است که مثلث سوریه – ترکیه- ایران زمانی یکی از وزنه‌های استراتژیک منطقه به شمار می‌رفت که با وقوع بهار عرب در خاورمیانه و شمال آفریقا و بحران در سوریه دستخوش دگردیسی شد. برخی تحلیلگران بر این عقیده‌اند که سوریه به صحنه‌ای برای رقابت ایران و ترکیه تبدیل شده است. همچنین نمی‌توان این واقعیت را انکار کرد که تنش در سوریه روابط ایران و ترکیه را که در ماه‌های اخیر سیر صعودی به خود گرفته بود، تحت تاثیر قرار داده است.

سوریه کشوری با جمعیت شیعه قابل توجه و حکومتی شیعه گزینه استراتژیک حساسی برای ایران به شمار می‌رود. تاریخ صمیمانه شدن روابط تهران – دمشق به دوران پس از انقلاب اسلامی ایران باز می‌گردد. زمانی که خاندان اسد در جریان جنگ ایران و عراق جانب تهران را گرفتند و در مقابل از امتیاز‌های نفتی ایران بهره‌مند شدند.

باید گفت که در طول 3 دهه روابط تهران و دمشق با نادیده گرفتن برخی سوء تفاهم‌های جزئی، گرمترین روابط در مقایسه با رابطه آنها با سایر کشور‌های منطقه بوده است. از سوی دیگر شاید بتوان سوریه را حیات خلوت ایران برای تسلط بر اوضاع اسرائیل توصیف کرد که از طریق آن حزب‌الله و حماس را پشتیبانی می‌کند. اما ترکیه نیز در مقابل منافعی در سوریه دارد.

مرز طولانی مشترک دو کشور در کنار وجود جمعیت کرد از نگرانی‌های ترکیه در مورد سوریه است. همچنین ترکیه از دیرباز روابط خوبی با سوریه داشته است. از سوی دیگر شماری از تحلیلگران بر این باورند که در صورت تشدید بحران‌ها در سوریه، توازن قدرت در منطقه به نحوی بر هم خواهد خود که اغلب کشور‌های خاورمیانه و حتی آمریکا، اروپا و اسرائیل از آن متاثر می‌شوند. اما ادامه بحران در سوریه تاثیر دیگری نیز داشته و آن گرمتر شدن روابط اسرائیل و ترکیه است.

چندی پیش مقامات اسرائیلی از آنکارا به دلیل کشته شدن چند شهروند ترک در کشتی که مورد جمله نیرو‌های اسرائیلی قرار گرفته بود، عذرخواهی کردند و در مقابل ترکیه از فرستادن گروهی برای شرکت در کاروان صلح که اخیرا به نوار غزه فرستاده شده است، خودداری کرد.

ترکیه که می‌کوشد نقش خود را به عنوان یک میانجی در عرصه بین المللی از موضوع هسته‌ای ایران گرفته تا تنش در سوریه به اثبات برساند اخیرا توجه بیشتری را از جانب مقامات اسرائیلی به خود معطوف کرده است. در واقع اسرائیل و آمریکا به طور نه چندان علنی روندی را دنبال می‌کنند که طی آن از هماهنگی مواضع ترکیه در قبال سوریه و همچنین ایران اطمینان حاصل کنند.

غرب جمهوری اسلامی را به حمایت از بشار اسد در مقابله با جمعیت معترض متهم می‌کند. اتهامی که نه تنها تهران بلکه دمشق نیز آن را رد می کند. اما به عقیده تحلیلگران سرمایه‌های استراتژیک و اقتصادی ایران در سوریه به اندازه‌ای است که بدون تردید سقوط اسد لطمه جبران ناپذیری به آن وارد خواهد کرد. در مقابل برخی از تحلیلگران نیز بر این باورند حتی در صورت باقی ماندن اسد بر مستند ریاست جمهوری سوریه وی ناگزیر به حفظ فاصله در روابط خود با جمهوری اسلامی خواهد بود تا از این طریق نظر مثبت همسایگان عرب و سنی مذهب خود را جلب کند.

در این بین ترکیه که از دوستان آمریکا در ناتو به شمار می‌رود در ماه‌های اخیر تلاش بی‌وقفه‌ای برای تعدیل مواضع اسد انجام داده است. ادوغان به وضوح از اسد خواست تا دست از سرکوب جمعیت معترض بردارد و این در شرایطی است که برخی منابع خبری احتمال اقدام ناتو علیه بشار اسد در سوریه را تایید می‌کنند. این در حالی است که جمهوری اسلامی اخیرا اعلام کرده است که ترکیه نباید سوریه را تحت فشار قرار دهد و حتی به آنکارا در زمینه حمله ناتو به سوریه هشدار داده است. اما به نظر می رسد اکنون کاسه صبر ترکیه که به دنبال ثبات و آرامش در مرز‌های مشترک خود با همسایگانش است، لبریز شده و داود اغلو نیز حامل ایران پیام در سفر آتی خود به سوریه و ایران خواهد بود.