فشار بر ترکیه علیه ایران ادامه دارد

دیپلماسی ایرانی:‌ این روز‌ها جمعی از مقامات اداره خزانه داری آمریکا در ترکیه به سر می‌برند تا بنا بر آنچه در دستور کار آنها آمده، طرف ترک را در خصوص گام برداشتن در جهت نزدیک‌تر شدن روابط با جمهوری اسلامی تحت فشار قرار دهند. این در حالی است که به اعتقاد برخی کارشناسان اقتصادی ترکیه اخیرا گوی سبقت را از دوبی در زمینه تجارت با ایران ربوده است.

هرچند ترکیه در تابستان گذشته پس از بحث و جدل‌های فراوان به طوری رسمی در مقام میانجی میان ایران و غرب ظاهر شد اما دیری نپایید که این وجهه بین‌المللی برای آنکارا به واسطه مخالفت کاخ سفید در حاشیه قرار گرفت. ترکیه و برزیل با چراغ سبز آمریکا در سال گذشته با هدف برون رفت از بحران هسته‌ای، طرح تبادل سوخت را به تهران ارائه دادند که در اوج ناباوری مقامات ترک مورد حمایت واشنگتن قرار نگرفت و به فاصله کمتر از یک ماه دوره تازه‌ای از تحریم‌ها علیه ایران تصویب شد.

هرچند ترکیه در اعتراض به بی‌ثمر ماندن تلاش‌های دیپلماتیک انجام شده در زمره مخالفان این قطعنامه قرار گرفت اما از همان زمان برای پیوستن به جبهه غرب علیه فعالیت‌های هسته‌ای ایران تحت فشار قرار گرفت. این فشار‌ها در حالی بر ترکیه اعمال می‌شود که این کشور از سویی در سازمان ناتو در جمع دوستان ایالات متحده قرار دارد و از سویی دیگر می‌کوشد تا با ایجاد اصلاحات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی به جمع دوستان اروپایی خود در اتحادیه معروف آنها ملحق شود.

با این وجود روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه در ترکیه در سال 2002 بستر مناسبی برای احیای روابط تجاری ایران و ترکیه فراهم آورد به نحوی که در طول این سال‌ها شمار شرکت‌های فعال در ترکیه از 319 شرکت به هزار و 470 شرکت در سال گذشته رسید. این در حالی است که موقعیت جغرافیایی ترکیه در نزدیکی ایران این کشور را به هدف مناسبی برای بازرگانان ایرانی تبدیل کرده است که با توجه به دنباله‌روی امارات متحده عربی از تحریم ها علیه ایران به تدریج شرکت‌های خود را از دوبی به ترکیه انتقال می‌دهند. تعدادی از تحلیلگران بر این باورند که ترکیه با وجود فشار های غرب همچنان روابط اقتصادی سود‌آور خود را با ایران حفظ کرده و رشد 50 درصدی تجارت دو جانبه تا پایان سال گذشته مهر تاییدی بر این ادعا است.

تجارت انرژی

وابستگی ترکیه به واردات انرژی و یادآوری تجربه اوکراین در وابستگی به تنها یک منبع تامین انرژی، از جمله دلایلی است که مقامات ترک را به ایستادگی نسبی در قبال فشار‌های غرب علیه جمهوری اسلامی ترغیب می‌کند. ایران با در اختیار داشتن منابع عظیم نفت و گاز در فاصله نزدیکی از خاک ترکیه گزینه مناسبی برای تامین انرژی مورد نیاز ترک‌ها به شمار می‌رود.

ترکیه تا پایان سال گذشته بیش از 5 میلیارد تن نفت از ایران وارد کرد و واردات گاز از ایران نیز به 5 میلیون و 200 متر مکعب می‌رسد. این در حالی است که همواره هیات های بازرگانی دو طرف عازم سفر به تهران یا آنکارا هستند تا در خصوص گسترش روابط تجاری به خصوص در زمینه انرژی گفت و گو کنند. اما در شرایطی که بازرسان در آب‌های بین‌المللی سرگرم جست و جو در محموله های مربوط به ایران هستند، افتتاح چهارمین دروازه مرزی برای تسهیل روابط تجاری ایران با ترکیه موضوع قابل تاملی است. موسسه برآورد‌های آماری ترکیه اعلام کرده است که در سال گذشته ارزش کل تجارت ترکیه با ایران به 10 میلیارد و 600 میلیون دلار رسیده است که در مقایسه با سال قبل از آن رشد قابل توجهی را نشان می‌دهد.

فضای تازه در خاورمیانه

علاوه بر روابط تجاری و تعاملات فرهنگی و مذهبی همراه با تاریخ تمدن کهن دو کشور، فضای تازه‌ای که در ماه‌های اخیر بر خاورمیانه و شمال آفریقا حالم شده است، وجه تشابه‌های بیشتری میان تهران و آنکارا در زمینه همکاری‌های منطقه‌ای پدید می‌آورد. ترکیه و ایران هر دو سهم بزرگی در چشم‌انداز سیاسی خواهند داشت که در چند ماه آینده در خاورمیانه ترسیم می‌شود.

می‌توان گفت ترکیه با جمعیتی بالغ بر 73 میلیون نفر و با اکثریت جمعیت مسلمان در ساماندهی روابط با اعراب تا کنون موفق عمل کرده است اما با توجه به تغیر ساختار‌ها مقامات ترک نیز آینده روابط با شیخ نشین‌های حوزه خلیج فارس را مانند مقامات ایرانی با نگاه موشکافانه دنبال می‌کنند. موضوع جدایی طلبی کرد‌ها در ترکیه از جمله نگرانی‌های آنکارا به شمار می‌رود که این روز‌ها با توجه به موج خیزش‌های مردمی در میان اعراب با وسواس بیشتری آمیخته است.

با این حال به نظر می‌رسد که ترکیه بیش از ایران از تغییرات دمکراتیک در خاورمیانه به نفع خود بهره‌برداری کند. در این بین آمریکا و اروپا نیز در تدوین استراتژی نوین خود در قبال خاورمیانه باید وزنه‌هایی نظیر ایران و ترکیه را با حساسیت بیشتری در نظر بگیرند. برخی تحلیلگران بر این باورند که در شرایط کنونی اعمال فشار کاخ سفید و متحدانش برای بازداشتن ترکیه از برقراری روابط صمیمانه با ایران همچنان در پشت پرده خواهد بود و آنها می‌کوشند با ارائه مشوق‌های بیشتر مقامات ترک را در این زمینه ترغیب کنند.