تحول الگوهای ذهنی

در طی چند دهه گذشته، منطقه آسیای مرکزی و خلیج فارس غرق در آشوب و بی ثباتی دارای پیامدهای جهانی بوده است. این منطقه از یک سو صحنه مسابقه و رقابت میان قدرت های بزرگ جهانی، و از سوی دیگر کانون همکاری ها و توافق هایی میان آنها بوده است.

 

حمله اتحاد جماهیر شوروی به افغانستان به یکی از خونین ترین درگیری های جنگ سرد انجامید، در حالی که در همان دوران، جنگ میان ایران و عراق فرصتی استثنایی برای هر دو ابرقدرت و اغلب قدرت های دیگر جهان برای حمایت از یکی از طرفین جنگ فراهم کرد.

 

این منطقه هم چنین صحنه جابجایی های جدی و عجیب در هم پیمانان ایالات متحده امریکا بوده است. صدام حسین و القاعده، ابتدا بازوهای مهم امریکا در جنگ با کمونیسم و سپس مبارزه با ایران بودند، و بعدها بود که به دشمن امریکا بدل شدند.

 

آشوب ها در این منطقه نشان داده است که رقابت قدرت های بزرگ تنها منشأ ناکامی های این منطقه نبود، زیرا بخش مهمی از همکاری های قدرت های بزرگ نیز تحولات مثبت در این منطقه به همراه نیاورده است. ریشه مشکلات، افراط گرایی نیز نیست. زیرا صرف نظر از این واقعیت که افراط گرایان امروزی زمانی هم پیمانان نزدیک دشمنان فعلی شان بوده اند، افراط گرایی معلول است و نه علت.

 

مسئله، الگوی ذهنی غالبی است که بر اساس نیاز به یک دشمن -  دشمنی واقعی، مشهود، خیالی، یا مصنوعی و ساخته و پرداخته شده - بنا شده و ابزاری مطمئن برای حکمرانی و تعاملات جهانی به حساب می آید.

 

معیارهای دوگانه نشأت گرفته از آن، سیاست های کوته بینانه، سلطه و سوءاستفاده های سیاسی و نظامی همچنان به تقویت درگیری، ناامنی، مسابقه تسلیحاتی، دیکتاتوری و افراط گرایی دامن می زند. 

ایران، از الگوی ذهنی دشمن متحمل آسیب های فراوان شده است. از این منظر، ایران قربانی جنگی شد که صدام حسین در 22 سپتامبر 1980 به راه انداخت، و به طرز تأسف باری جامعه بین المللی در آن دخیل بود.