روابط ایران و روسیه در گذر زمان

ديپلماسى ايرانى: روسای جمهور دو کشور ایران و روسیه، در باکو پایتخت جمهوری آذربایجان با یکدیگر ملاقات کردند. این دیدار در حاشیه سومین اجلاس سران کشورهای ساحلی دریای خزر برگزار شد. از محتوای گفتگوهای دو رئیس جمهور که آقای سرگئی پریخودکو دستیار رئیس جمهور روسیه از آن به عنوان گفتگوهای صریح یاده کرده، خبر بیشتری منتشر نشده، اما به نظر می‌رسد دو طرف توانسته‌اند از نزدیک با منویات و مواضع یکدیگر در خصوص مهمترین موضوعات مورد علاقه آگاه شوند.

در این نوشتار، ابعادی چند از اهمیت این دیدار در منظومه سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، مورد اشاره قرار می‌گیرد:

1-      طی ماه‌های گذشته روابط تهران – مسکو شاهد حجم کم سابقه‌ای از اظهارات مقامات رسمی در انتقاد از مواضع یکدیگر بوده است. این وضعیت طبعا فرصت مناسبی را برای استفاده ابزاری و تبلیغاتی رسانه‌های غربی و منطقه‌ای که هدف ایجاد شکاف بیشتر بین دو کشور و تشدید ذهنیت منفی در بین دو مسئولین دو طرف را دنبال می‌کردند فراهم ساخت.

2-      دیدار صورت گرفته، علاوه بر فرصت آشنائی طرفین، این امکان را فراهم می سازد که مسائل جاری بین دو کشور را از سطح رسانه‌ها و مکان‌هاى عمومی، به اتاقی محدود و با شرکت کنندگان مشخص هدایت کنند. در چنین فضائی، هر چقدر اختلاف نظر بین طرفین وجود داشته باشد، طبعا مدیریت آن برای سیاستگزاران و تصمیم‌گیران دو کشور آسان خواهد بود. فراموش نکنیم بخش بسیاری از تلاش‌های، رقبای سنتی دو کشور، فضا سازی و ایجاد ذهنیت است تا پدیده‌های واقعی، و لذا باید که این گونه اقدامات را تداوم بخشید.

3-      روسای جمهور دو کشور در مقطع مهمی از تحولات سیاسی منطقه و جهان با یکدیگر ملاقات کردند. نشست باکو، یک روز قبل از اجلاس سران کشورهای عضو ناتو (و روسیه) در پرتغال و چند روز قبل از برگزاری گفتگوهای ایران و گروه 1+5 است. لذا این مهم است که تهران بتواند با یکی از اعضای این گروه به صورت جدی نقطه نظرات خود را مطرح کند. البته نباید فراموش کرد که صرف گفتگو با یک طرف آن هم روسیه - که برای تامین منافع خود از این گفتگو استفاده خواهد کرد- کفایت نمى‌کند. قدرت ایران با ویژگی‌ها و مولفه‌های خاص خود، زمانی مسیر تعالی می‌پیماید که بال دیگرش یعنی تعاملات با دیگر بازیگران مانند اروپا را به کار اندازد و در چنین شرایطی آمریکا نیز در شرایط جدیدتری قرار خواهد گرفت.

4-      در دنیای سیاست، در کنار هوشیاری و سرعت، باید صبر زیادی هم در تعامل با کشورها به خرج داد. همان گونه که رقبای ایران برای ایجاد گسست در روابط تهران- مسکو از مسیرهای متنوع و پر پیچ و خم بسیار استفاده و در این تلاش، بردباری زیادی به خرج می‌دهند. ایران نیز نباید در هر حادثه‌ای که در مناسبات پیش می‌آید، از مسیر اعتدال خارج شود و روسیه را در قالب نگاه‌های صرفا تاریخی و سنتی مورد قضاوت قرار دهد. تجربه روابط کشورهای مختلف مانند چین، ترکیه، هند و حتی آمریکا با روسیه نشان داده است که یکی از راهکارهای مهار حریف، توسعه هوشمندانه روابط و نه قهر و دوری است. به هر حال انتظار می‌رود با دیدار روسای جمهور ایران و روسیه در باکو، برگزاری اجلاس سران کشورهای ساحلی دریای خزر و تلاش بر تقویت روندهای همگرائی در منطقه، شاهد تحرکات و بروز خلاقیت‌های جدید در روابط با مسکو بوده و البته یکی از راه‌های موفقیت در این مسیر، فضاسازی و گشایش در روابط با سایر کانون‌های قدرت است.

*سيد احمد حسينى، تحلیلگر سیاسی و کارشناس مسائل روسیه.