نگاه دوگانه به افشای اطلاعات جنگ افغانستان

دیپلماسی ایرانی: روز یکشنبه سایت اینترنتی ویکی لیکس اسناد طبقه بندی شده‌ای را درباره جنگ افغانستان منتشر کرد که موجب واکنش شدید کاخ سفید شد. این اسناد که شامل 92 هزار گزارش نظامی درباره جنگ افغانستان است، از بسیاری جهات نسبت به گزارش‌های رسمی درباره این جنگ رعب‌آور‌تر است. اما آیا انتشار اسناد به تغییر رویکرد امریکا در افغانستان منتج می شود؟

گفتاری از محمد ابراهیم طاهریان، کارشناس مسائل افغانستان.

دو نگاه در این مورد مطرح است؛ یک نگاه این است که اصولا افشای این اسناد از ابتدا تا انتها می تواند یک پروژه تعریف شده از طرف مجموعه دستگاه حکومتی شامل همه کسانی که در افغانستان هستند مثل پنتاگون و دستگاه سیاست خارجی باشد .

نگاه دیگر این است همانطور که گفته می‌شود، این 70 هزار سندی که بالغ بر 92 هزار صفحه است درز پیدا کرده باشد. اگر این نگاه باشد به معنی این است که اختلاف دیدگاهی در این مورد مطرح است و عده‌ای در دستگاه حاکم امریکا دنبال این هستند که نوع نگاه خودشان را نسبت به موضوع افغانستان هم به افکار عمومی و هم به دست اندرکاران در موضوع افغانستان تحمیل کنند.

به هر صورت یک عده موافق حضور نظامی امریکا در افغانستان با همه هزینه هایی که دارد، هستند و عده‌ای هم مخالف هستند و معتقدند که باید به نحوی هزینه‌های جنگ افغانستان کم شود. خصوصا این نگاه برمی‌گردد به مجموعه شعارهایی که در ابتدای کار، دولت دمکرات‌ها مطرح کرد.

اما از آنجایی که کماکان پرونده افغانستان به طور عملی در دست عناصری هست که این عناصر وابسته به جمهوری‌خواهان‌اند من‌جمله وزیر دفاع یا رئیس پنتاگون که از دولت جمهوری خواهان تاکنون در این سمت بوده است.

به نظر می‌رسد که به طور کلی با انتشار این اسناد خبررسانی فوق‌العاده‌ای صورت نگرفته، چون مجموعه اخباری که درز کرده و پخش شده همان مطالبی است که تا به حال به طور پراکنده و یا به طور غیررسمی شنیده شده که حالا مستند به این اسناد شده است. از جمله دخالت‌هایی که سرویس اطلاعاتی همسایه شرقی افغانستان در کمک به جریان افراط داشته است یا کشته شدن غیرنظامی‌ها به دلیل اقدامات نظامی کشورهای فرامنطقه‌ای و مشخصا امریکا و فرانسه و ... .

این‌ها مطالبی است که در گذشته هم وجود داشته است. لذا به نظر می‌رسد از این جهت تاثیری بر روی راهبرد کشورهای فرامنطقه‌ای، اعضای ناتو و امریکا در افغانستان ندارد.

به همین موازات، نظر دیگری که مطرح است، این است که اصولا افشای این اسناد به دلیل این مطرح شده است که امریکا و کشورهای فرامنطقه‌ای دنبال آرایش جدیدی در افغانستان هستند که بر اساس این آرایش جدید، شکل حضورشان از اینکه در جای جای افغانستان دست به اقدامات پراکنده بزنند، تغییر کند.

و در حقیقت از آنجاییکه در آخرین نشست کابل- نشست بین‌المللی کمک به افغانستان- تاریخ 2014 به عنوان زمان واگذاری امور امنیتی به افغانستان و یا بومی‌سازی امور افغانستان در حوزه امنیت و نظامی بود؛ این است که با این مقدمه چینی شرایطی را فراهم کنند که کشورهای فرامنطقه‌ای و مشخصا امریکایی‌ها شکل حضور متفاوتی از گذشته داشته باشند.

یعنی در حقیقت نیروهایشان را با تعداد کمتری، در پایگاه عمده‌ای مانند پایگاهی که الان در جلال اباد دارند، یا پایگاه‌هایی که در بگرام و قندهار دارند، جمع کنند و به طور کل در ظرفیت کمتری در مقایسه با وضعیت فعلی کار را به حضورشان در این پایگاه‌ها برای اهدافی که دارند مثل مدیریت ناامنی‌ها و هر برنامه‌ای دیگری در میان‌مدت و بلند مدت در منطقه دارند، محدود کنند.

در حقیقت با افشای این اطلاعات، شرایط را برای آن آرایش جدید در منطقه فراهم کنند و کار را برای اهدافی که دارند به پیمانکارهای منطقه‌ای واگذار کنند. چنین برداشتی هم نسبت به این موضوع وجود دارد.

ایران در این اسناد

این اسناد همان طور که در اخبار آمده 70 هزار سند هست که در مرحله اول بالغ بر 92 هزار صفحه شده و گفته می‌شود حدود 11 تا 12 هزار برگ سند دیگر نیز هنوز هست که ممکن است منتشر شود.

در این اسناد منتشر شده، مختصرا اشاره‌ای به ایران شده که هیچکدام مستند نیست. اظهارنظری هم مشاور امنیت ملی رئیس جمهور افغانستان در همین مورد(حضور ایران در افغانستان) داشته است که گفته "شایعاتی در گذشته هم شنیده شده ولی ما هیچ سندی در این مدعا نداریم."

به طور کلی مطلب جدیدی نیست و همان شایعات و حرف‌هایی هست که معمولا خودشان مطرح کردند و در حقیقت ادامه همان مطالب قبلی است و مطلب جدید یا فوق العاده‌ای در مورد ایران در این اسناد اضافه بر آن شایعاتی که حداقل مکررا از سوی افغانی‌ها و طبعا مقامات تهران رد می‌شده، مطلب اضافه‌تری نیست.